Công đoàn trong công ty là gì? Vai trò và chức năng

Công đoàn công ty không chỉ là tổ chức đại diện quyền lợi mà còn là cầu nối giúp xây dựng môi trường làm việc công bằng, văn minh, đóng góp vào sự phát triển bền vững của cả người lao động lẫn công ty. Để hiểu rõ hơn về công đoàn trong công ty là gì? Mời quý bạn đọc đến với bài viết dưới đây của Công ty Luật ACC.

Công đoàn trong công ty là gì? Vai trò và chức năng

1. Công đoàn trong công ty là gì? 

Công đoàn trong công ty là tổ chức đại diện cho quyền và lợi ích của người lao động, hoạt động như một cầu nối giữa nhân viên và ban lãnh đạo để bảo vệ các quyền lợi chính đáng của người lao động.

Theo quy định tại Điều 1 Luật Công đoàn 2012, công đoàn được quy định như sau:

“Điều 1. Công đoàn 

Công đoàn là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, là thành viên trong hệ thống chính trị của xã hội Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; đại diện cho cán bộ, công chức, viên chức, công nhân và những người lao động khác (sau đây gọi chung là người lao động), cùng với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội, tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp; tuyên truyền, vận động người lao động học tập nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.”

>> Bạn đọc có thể tham khảo thêm bài viết Mục đích thành lập công đoàn

2. Nguyên tắc tổ chức công đoàn

Nguyên tắc hoạt động của công đoàn dựa trên các giá trị cốt lõi nhằm bảo vệ quyền và lợi ích của người lao động một cách minh bạch, công bằng và hiệu quả. Các nguyên tắc này được thực hiện theo những phương châm nhất quán, giúp công đoàn hoạt động vững mạnh và giữ vững lòng tin của người lao động.

“Điều 6. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động công đoàn 

1. Công đoàn được thành lập trên cơ sở tự nguyện, tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ.
2. Công đoàn được tổ chức và hoạt động theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam, phù hợp với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước.”

Công đoàn Việt Nam được thành lập dựa trên cơ sở tự nguyện, nghĩa là mọi thành viên đều tự nguyện tham gia và không chịu sự ép buộc nào từ các cá nhân hay tổ chức khác. Tính tự nguyện này giúp các thành viên công đoàn cảm thấy tự do và sẵn sàng đóng góp vào hoạt động chung của tổ chức.

Song song đó, công đoàn hoạt động dựa trên nguyên tắc tập trung dân chủ, đảm bảo rằng mọi quyết định quan trọng đều được thảo luận và biểu quyết tập thể trước khi triển khai. Tập trung dân chủ giúp duy trì sự thống nhất và đồng thuận cao trong các hoạt động, tạo nền tảng cho công đoàn phát triển vững chắc và hỗ trợ hiệu quả quyền lợi của người lao động.

Mọi hoạt động của công đoàn đều được tổ chức và vận hành theo đúng Điều lệ Công đoàn Việt Nam, đây là văn bản quy định đầy đủ các quy tắc, nguyên tắc tổ chức, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của công đoàn. Điều lệ Công đoàn Việt Nam không chỉ đóng vai trò hướng dẫn mà còn giúp điều chỉnh các hoạt động của công đoàn theo hướng phù hợp và nhất quán, tránh tình trạng hoạt động tự phát hoặc sai lệch khỏi mục tiêu ban đầu.

>> Bạn đọc có thể tham khảo bài viết về Điều kiện, thủ tục thành lập công đoàn công ty

3. Vai trò của công đoàn trong công ty

Vai trò của công đoàn trong công ty

Công đoàn trong công ty có vai trò quan trọng trong việc tạo dựng một môi trường làm việc ổn định, hỗ trợ quyền lợi cho người lao động và thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Với vai trò là tổ chức đại diện cho người lao động, công đoàn thực hiện nhiều chức năng thiết yếu để đảm bảo sự công bằng và hợp lý trong mối quan hệ lao động.

3.1. Bảo vệ quyền lợi của người lao động

Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của công đoàn trong công ty là bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động. Công đoàn không chỉ đại diện cho người lao động trong các cuộc đàm phán với lãnh đạo công ty về các vấn đề như tiền lương, phúc lợi, điều kiện làm việc mà còn đảm bảo rằng các quyền lợi của họ được thực thi đúng theo pháp luật. 

Công đoàn là tổ chức đứng ra giải quyết các tranh chấp lao động, từ việc yêu cầu điều chỉnh tiền lương, đến việc bảo vệ người lao động khỏi sự phân biệt đối xử, kỳ thị hay các hành vi vi phạm quyền lợi khác. Công đoàn còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các quyền lợi lâu dài của người lao động, chẳng hạn như các chế độ bảo hiểm, nghỉ hưu, quyền lợi khi nghỉ thai sản hay nghỉ ốm.

3.2. Tham gia xây dựng và giám sát các chính sách lao động

Công đoàn đóng một vai trò không thể thiếu trong việc xây dựng các chính sách lao động tại công ty. Công đoàn tham gia vào việc đàm phán và xây dựng các chính sách như hợp đồng lao động, quy định nội bộ, và các chính sách phúc lợi cho người lao động. 

Họ giúp đảm bảo rằng các quy định này không chỉ phù hợp với quy định của pháp luật mà còn có lợi cho người lao động, từ đó tạo ra một môi trường làm việc công bằng và minh bạch. Thêm vào đó, công đoàn cũng giám sát việc thực hiện các chính sách này, bảo đảm rằng các cam kết đã được thực hiện đúng đắn và đầy đủ, tránh tình trạng công ty không tuân thủ các quyền lợi đã thỏa thuận với người lao động.

3.3. Cải thiện môi trường làm việc

Một môi trường làm việc tốt không chỉ được xây dựng từ cơ sở vật chất mà còn từ mối quan hệ giữa các nhân viên và lãnh đạo. Công đoàn giúp xây dựng một môi trường làm việc hòa thuận, đoàn kết và tôn trọng lẫn nhau. Công đoàn là người khơi dậy sự tương tác và gắn kết giữa các bộ phận, giúp nhân viên cảm thấy thoải mái và an tâm khi làm việc. Công đoàn còn giúp bảo vệ an toàn lao động, đảm bảo sức khỏe của người lao động trong công ty, từ đó giảm thiểu tai nạn lao động và tạo ra môi trường làm việc thân thiện, giúp người lao động yên tâm cống hiến.

3.4. Góp phần vào sự phát triển bền vững của công ty

Công đoàn không chỉ bảo vệ quyền lợi của người lao động mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của công ty. Khi người lao động được bảo vệ quyền lợi và làm việc trong một môi trường công bằng, họ sẽ có động lực làm việc hiệu quả hơn, đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của công ty. 

Công đoàn khuyến khích người lao động tham gia vào các hoạt động sáng tạo, cải tiến quy trình làm việc và nâng cao hiệu suất lao động. Đồng thời, công đoàn cũng giúp duy trì sự ổn định trong công ty, giảm thiểu các xung đột lao động, từ đó tạo ra một không khí làm việc hòa đồng và đoàn kết. Sự phát triển của công ty không chỉ phụ thuộc vào công nghệ hay chiến lược kinh doanh mà còn phụ thuộc vào sức mạnh của đội ngũ nhân viên. Công đoàn giúp thúc đẩy sự phát triển bền vững này.

3.5. Thực hiện vai trò cầu nối giữa người lao động và lãnh đạo

Công đoàn đóng vai trò là cầu nối giữa người lao động và ban lãnh đạo công ty. Công đoàn giúp người lao động truyền tải các yêu cầu, nguyện vọng và những vấn đề mà họ gặp phải trong công việc đến ban giám đốc. Ngược lại, công đoàn cũng là kênh để lãnh đạo công ty truyền đạt các thông tin quan trọng, các quyết định chiến lược hoặc các thay đổi về chính sách tới người lao động. 

Việc thông qua công đoàn giúp duy trì một mối quan hệ hợp tác và minh bạch giữa các bên, tránh tình trạng hiểu lầm hoặc xung đột không cần thiết. Điều này đặc biệt quan trọng trong các công ty lớn, nơi có nhiều cấp quản lý và nhân viên, khi sự giao tiếp trực tiếp giữa lãnh đạo và nhân viên không phải lúc nào cũng thuận tiện.

3.6. Thúc đẩy các hoạt động xã hội và phúc lợi

Công đoàn cũng tổ chức và thúc đẩy các hoạt động xã hội trong công ty, tạo cơ hội cho nhân viên tham gia vào các chương trình từ thiện, hỗ trợ cộng đồng, các hoạt động văn hóa, thể thao. Những hoạt động này không chỉ giúp cải thiện mối quan hệ giữa các nhân viên mà còn tăng cường tinh thần đoàn kết và gắn bó. Thông qua các hoạt động này, công đoàn giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người lao động, tạo ra một môi trường làm việc lành mạnh, khuyến khích họ phát triển bản thân không chỉ trong công việc mà còn trong các lĩnh vực khác như thể thao, văn hóa, gia đình.

>> Bạn đọc có nhu cầu tham khảo về việc Phân biệt công đoàn cơ sở và nghiệp đoàn cơ sở

4. Trách nhiệm của công ty đối với tổ chức công đoàn

Công ty có trách nhiệm quan trọng trong việc hỗ trợ, tôn trọng và tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức công đoàn hoạt động hiệu quả. Những trách nhiệm này không chỉ đảm bảo quyền lợi của người lao động mà còn tạo ra môi trường làm việc tích cực, góp phần vào sự phát triển bền vững của cả doanh nghiệp. Dưới đây là các trách nhiệm chính của công ty đối với tổ chức công đoàn được quy định cụ thể tại Điều 22 Luật công đoàn 2012:

“Điều 22. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đối với Công đoàn

1. Phối hợp với Công đoàn thực hiện chức năng, quyền, nghĩa vụ của các bên theo quy định của pháp luật.
2. Tạo điều kiện cho người lao động thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn.
3. Phối hợp với công đoàn cùng cấp xây dựng, ban hành và thực hiện quy chế phối hợp hoạt động.
4. Thừa nhận và tạo điều kiện để công đoàn cơ sở thực hiện quyền, trách nhiệm theo quy định của pháp luật.
5. Trao đổi, cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời thông tin liên quan đến tổ chức, hoạt động của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp theo quy định của pháp luật khi Công đoàn đề nghị. 
6. Phối hợp với Công đoàn tổ chức đối thoại, thương lượng, ký kết, thực hiện thoả ước lao động tập thể và quy chế dân chủ cơ sở.
7. Lấy ý kiến của công đoàn cùng cấp trước khi quyết định những vấn đề liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người lao động.
8. Phối hợp với Công đoàn giải quyết tranh chấp lao động và những vấn đề liên quan đến việc thực hiện pháp luật về lao động. 
9. Bảo đảm điều kiện hoạt động công đoàn, cán bộ công đoàn và đóng kinh phí công đoàn theo quy định tại các điều 24, 25 và 26 của Luật này.”

Những trách nhiệm này không chỉ giúp công ty duy trì mối quan hệ tốt đẹp với công đoàn mà còn góp phần xây dựng môi trường làm việc ổn định, thúc đẩy sự hài lòng và năng suất lao động, đồng thời nâng cao uy tín và hình ảnh của công ty trong mắt người lao động và xã hội.

>> Bạn đọc tham khảo thêm bài viết về Những phúc lợi, chế độ công đoàn công ty theo quy định hiện hành

5. Chức năng của công đoàn đối với công ty

Chức năng của công đoàn đối với công ty

Công đoàn trong công ty có nhiều chức năng quan trọng nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động, tạo ra môi trường làm việc công bằng và góp phần vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Các chức năng này không chỉ hỗ trợ người lao động mà còn giúp công ty duy trì sự ổn định và nâng cao hiệu quả hoạt động.

5.1.  Chức năng đại diện và bảo vệ quyền lợi của người lao động

Công đoàn đại diện cho người lao động trong việc đàm phán và thương lượng với ban lãnh đạo về các chính sách lao động như lương thưởng, bảo hiểm, chế độ phúc lợi và điều kiện làm việc. Khi có tranh chấp hoặc xung đột, công đoàn đứng ra giải quyết để đảm bảo người lao động được bảo vệ một cách hợp pháp và công bằng. Bằng cách đảm bảo tiếng nói của người lao động được lắng nghe, công đoàn giúp xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa và giảm thiểu căng thẳng.

5.2. Chức năng tham gia và kiểm tra giám sát việc thực hiện các quy định lao động

Công đoàn có trách nhiệm tham gia vào quá trình xây dựng, thực hiện và giám sát việc tuân thủ các quy định lao động trong công ty. Điều này bao gồm việc kiểm tra các chính sách về an toàn lao động, vệ sinh lao động, thời gian làm việc, thời gian nghỉ ngơi và các chế độ bảo hộ khác. 

Thông qua chức năng giám sát này, công đoàn đảm bảo rằng các tiêu chuẩn lao động được tuân thủ và người lao động được làm việc trong môi trường an toàn, lành mạnh.

5.3.  Chức năng giáo dục và hỗ trợ thông tin cho người lao động

Công đoàn có trách nhiệm giáo dục người lao động về quyền và nghĩa vụ của mình trong quá trình làm việc, giúp họ hiểu rõ các quy định pháp luật liên quan đến lao động và bảo hiểm. Công đoàn cũng hỗ trợ người lao động nắm bắt các thông tin quan trọng về chế độ phúc lợi và các chương trình hỗ trợ của công ty. Thông qua chức năng giáo dục, công đoàn giúp người lao động nắm bắt kiến thức pháp lý và tự bảo vệ quyền lợi của mình một cách hợp pháp.

5.4. Chức năng tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao và phúc lợi cho người lao động

Công đoàn thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao và phúc lợi nhằm nâng cao đời sống tinh thần, tạo môi trường làm việc đoàn kết và gắn kết người lao động. 

Các hoạt động này không chỉ giúp giảm bớt căng thẳng mà còn tạo cơ hội cho người lao động giao lưu, học hỏi và phát triển bản thân. Nhờ các chương trình này, tinh thần làm việc và sự hài lòng của người lao động được nâng cao, góp phần vào hiệu suất làm việc và giảm tỷ lệ nghỉ việc.

5.5. Chức năng tham vấn và đóng góp ý kiến cho ban lãnh đạo công ty

Công đoàn đóng vai trò là cầu nối giữa người lao động và ban lãnh đạo, đưa ra các ý kiến đóng góp nhằm cải thiện chính sách lao động, điều kiện làm việc và các vấn đề liên quan đến phúc lợi. 

Khi người lao động có ý kiến, đề xuất hoặc phản hồi, công đoàn là tổ chức thu thập và chuyển tải thông tin này đến ban lãnh đạo một cách hiệu quả. Chức năng tham vấn này giúp tạo điều kiện để người lao động và ban lãnh đạo hiểu rõ nhau hơn, từ đó cải thiện mối quan hệ và thúc đẩy sự phát triển chung của công ty.

5.6. Chức năng phát triển mối quan hệ lao động hài hòa và bền vững

Công đoàn giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng một môi trường lao động ổn định và hài hòa, đảm bảo rằng người lao động và ban lãnh đạo có thể làm việc cùng nhau trong sự tôn trọng và hợp tác. Khi có mâu thuẫn hoặc tranh chấp, công đoàn giải quyết các vấn đề một cách công bằng, giúp duy trì sự ổn định trong công ty và giảm thiểu rủi ro về xung đột.

6. Một số câu hỏi thường gặp 

Ai có quyền tham gia công đoàn?

Tất cả người lao động trong công ty đều có quyền tham gia công đoàn, bất kể họ làm việc trong bộ phận nào hay có vị trí công tác như thế nào. Việc tham gia công đoàn là tự nguyện, và mỗi người lao động có quyền tham gia vào các hoạt động của công đoàn, đóng góp ý kiến và hưởng các quyền lợi mà công đoàn bảo vệ.

Công đoàn có thể can thiệp vào công việc hàng ngày của công ty không?

Công đoàn không can thiệp vào công việc quản lý, điều hành hàng ngày của công ty. Tuy nhiên, công đoàn có thể đưa ra ý kiến và đề xuất khi liên quan đến các chính sách lao động, điều kiện làm việc, và quyền lợi của người lao động. Công đoàn tập trung vào việc bảo vệ quyền lợi người lao động và giúp duy trì môi trường làm việc ổn định và công bằng.

Có thể rút khỏi công đoàn được không?

Người lao động có quyền tự do gia nhập hoặc rút khỏi công đoàn, theo đúng quy định của pháp luật và các quy tắc nội bộ của công đoàn. Tuy nhiên, khi rút khỏi công đoàn, người lao động sẽ không còn nhận được sự bảo vệ quyền lợi từ công đoàn và sẽ mất quyền tham gia các hoạt động do công đoàn tổ chức.

Công đoàn trong công ty không chỉ là tổ chức bảo vệ quyền lợi người lao động mà còn đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của công ty. Công đoàn giúp duy trì một môi trường làm việc công bằng, minh bạch và ổn định, thúc đẩy sự gắn kết giữa các nhân viên và ban lãnh đạo, và đóng góp vào sự phát triển của doanh nghiệp. Hy vọng qua bài viết trên đây, quý bạn đọc có thể hiểu thêm về Công đoàn trong công ty là gì? Vai trò và chức năng