Doanh nghiệp xã hội là gì? Vai trò và tiêu chí của doanh nghiệp xã hội

Doanh nghiệp xã hội đang ngày càng trở thành một mô hình kinh doanh phổ biến, thu hút sự quan tâm từ nhiều lĩnh vực khác nhau. Bài viết này ACC sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm doanh nghiệp xã hội, vai trò quan trọng của nó, và các tiêu chí cần thiết để hình thành một doanh nghiệp xã hội thành công.

Doanh nghiệp xã hội là gì? Vai trò và tiêu chí của doanh nghiệp xã hội

1. Doanh nghiệp xã hội là gì?

Doanh nghiệp xã hội là một mô hình kinh doanh kết hợp giữa các mục tiêu kinh doanh và các mục tiêu xã hội. Mục tiêu chính của doanh nghiệp xã hội là tạo ra lợi nhuận bền vững trong khi đồng thời giải quyết các vấn đề xã hội hoặc môi trường. Doanh nghiệp xã hội không chỉ tập trung vào việc tối đa hóa lợi nhuận cho các cổ đông mà còn nhắm đến việc tạo ra tác động tích cực cho cộng đồng hoặc môi trường.

2. Các đặc điểm chính của doanh nghiệp xã hội 

• Mục tiêu kép: Doanh nghiệp xã hội hoạt động nhằm đạt được cả mục tiêu kinh doanh và mục tiêu xã hội. Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh sẽ được tái đầu tư vào các hoạt động xã hội hoặc môi trường.
• Lợi nhuận tái đầu tư: Lợi nhuận thu được không được phân phối cho các cổ đông mà được sử dụng để phát triển các hoạt động xã hội của doanh nghiệp.
• Đáp ứng nhu cầu xã hội: Doanh nghiệp xã hội thường được thành lập để giải quyết những vấn đề cụ thể trong cộng đồng, chẳng hạn như giảm nghèo, cải thiện điều kiện sống, bảo vệ môi trường, hoặc cung cấp dịch vụ cho các nhóm đối tượng yếu thế.
• Quản lý minh bạch: Doanh nghiệp xã hội thường yêu cầu một mức độ cao về minh bạch trong hoạt động và quản lý, nhằm đảm bảo rằng các mục tiêu xã hội được thực hiện hiệu quả.

Doanh nghiệp xã hội không chỉ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một xã hội công bằng và bền vững.

3. Vai trò của doanh nghiệp xã hội

Doanh nghiệp xã hội, hay còn gọi là doanh nghiệp vì cộng đồng, đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường đồng thời tạo ra giá trị kinh tế. Dưới đây là những vai trò chính của doanh nghiệp xã hội:

• Giải quyết các vấn đề xã hội: Doanh nghiệp xã hội tập trung vào việc giải quyết các vấn đề như nghèo đói, bất bình đẳng, giáo dục và sức khỏe. Họ triển khai các giải pháp sáng tạo để cải thiện đời sống của cộng đồng.
• Khuyến khích tinh thần khởi nghiệp: Các doanh nghiệp xã hội thường khuyến khích tinh thần khởi nghiệp và sáng tạo. Họ cung cấp cơ hội việc làm và đào tạo cho các nhóm yếu thế trong xã hội.
• Tạo ra giá trị kinh tế bền vững: Mặc dù mục tiêu chính của doanh nghiệp xã hội là giải quyết các vấn đề xã hội, nhưng họ cũng tạo ra giá trị kinh tế bằng cách cung cấp sản phẩm và dịch vụ. Doanh thu từ các hoạt động này giúp duy trì và mở rộng các chương trình xã hội.
• Thúc đẩy tính bền vững môi trường: Nhiều doanh nghiệp xã hội hoạt động trong các lĩnh vực như tái chế, năng lượng xanh và sản phẩm thân thiện với môi trường, góp phần bảo vệ môi trường và giảm thiểu tác động tiêu cực.
• Tăng cường ý thức cộng đồng: Doanh nghiệp xã hội thường hoạt động trong cộng đồng địa phương và tạo ra một mạng lưới hỗ trợ, giúp gắn kết cộng đồng và nâng cao ý thức về trách nhiệm xã hội.
• Khuyến khích các doanh nghiệp khác thực hiện trách nhiệm xã hội: Sự thành công của doanh nghiệp xã hội có thể khuyến khích các doanh nghiệp khác thực hiện trách nhiệm xã hội và đầu tư vào các hoạt động có tác động tích cực đến cộng đồng.
• Cung cấp mô hình cho các doanh nghiệp khác: Doanh nghiệp xã hội hoạt động như một mô hình cho các doanh nghiệp khác về cách kết hợp giữa lợi nhuận và mục tiêu xã hội, mở ra những cách tiếp cận mới và sáng tạo trong việc giải quyết các vấn đề xã hội.

Tóm lại, doanh nghiệp xã hội đóng góp không chỉ trong việc giải quyết các vấn đề xã hội mà còn trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống của cộng đồng.

4. Tiêu chí cần đáp ứng để thành lập doanh nghiệp xã hội

Để thành lập doanh nghiệp xã hội, có một số tiêu chí chính cần đáp ứng. Những tiêu chí này có thể khác nhau tùy theo quy định của từng quốc gia hoặc khu vực, nhưng dưới đây là các tiêu chí chung mà các doanh nghiệp xã hội thường cần phải tuân thủ:

• Mục tiêu xã hội: Doanh nghiệp xã hội phải có mục tiêu chính là giải quyết các vấn đề xã hội hoặc môi trường. Mục tiêu này phải được thể hiện rõ trong chiến lược và hoạt động của doanh nghiệp.
• Hoạt động kinh doanh bền vững: Doanh nghiệp xã hội cần phải hoạt động theo mô hình kinh doanh bền vững, có khả năng tự duy trì mà không phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn tài trợ hay viện trợ từ bên ngoài.
• Tái đầu tư lợi nhuận: Phần lớn lợi nhuận thu được từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp xã hội phải được tái đầu tư vào các hoạt động xã hội hoặc môi trường, thay vì phân phối cho các cổ đông hoặc chủ sở hữu.
• Đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm: Doanh nghiệp xã hội cần đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động tài chính và quản lý. Họ phải báo cáo định kỳ về kết quả hoạt động xã hội và tài chính.
• Tổ chức và quản lý: Doanh nghiệp xã hội phải có cơ cấu tổ chức rõ ràng và hệ thống quản lý hiệu quả để thực hiện các mục tiêu xã hội. Điều này bao gồm việc có một hội đồng quản trị hoặc ban giám đốc với vai trò cụ thể.
• Đối tượng phục vụ: Doanh nghiệp xã hội thường phải có đối tượng phục vụ cụ thể, chẳng hạn như các nhóm yếu thế, cộng đồng địa phương hoặc các nhóm có nhu cầu đặc biệt.
• Đăng ký và pháp lý: Doanh nghiệp xã hội cần phải tuân thủ các quy định pháp lý liên quan đến việc thành lập và hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm việc đăng ký và cấp giấy phép theo quy định của pháp luật địa phương.
• Chứng minh tác động xã hội: Doanh nghiệp xã hội cần có khả năng chứng minh và đo lường tác động xã hội của các hoạt động của mình để đảm bảo rằng mục tiêu xã hội được thực hiện hiệu quả.

Những tiêu chí này giúp đảm bảo rằng doanh nghiệp xã hội không chỉ tạo ra lợi nhuận mà còn có ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng và môi trường.

Tiêu chí cần đáp ứng để thành lập doanh nghiệp xã hội

5. Lợi ích khi thành lập doanh nghiệp xã hội

Thành lập doanh nghiệp xã hội mang lại nhiều lợi ích cho cả cộng đồng và những người sáng lập. Dưới đây là một số lợi ích chính:

• Đóng góp vào giải quyết các vấn đề xã hội: Doanh nghiệp xã hội tập trung vào việc giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường, từ việc cải thiện đời sống cộng đồng đến bảo vệ môi trường. Điều này tạo ra tác động tích cực lâu dài đối với xã hội.
• Tạo ra giá trị kinh tế bền vững: Mặc dù mục tiêu chính là giải quyết các vấn đề xã hội, doanh nghiệp xã hội vẫn hoạt động theo mô hình kinh doanh bền vững, tạo ra giá trị kinh tế và lợi nhuận. Điều này giúp duy trì và mở rộng các chương trình xã hội.
• Khuyến khích tinh thần khởi nghiệp: Thành lập doanh nghiệp xã hội khuyến khích tinh thần khởi nghiệp và sáng tạo. Nó cung cấp cơ hội cho những người đam mê làm việc trong các lĩnh vực có tác động tích cực đến xã hội.
• Gắn kết cộng đồng: Doanh nghiệp xã hội thường hoạt động trong cộng đồng địa phương, tạo ra việc làm, nâng cao ý thức cộng đồng và gắn kết các thành viên trong cộng đồng với các hoạt động và dự án xã hội.
• Tăng cường hình ảnh thương hiệu: Doanh nghiệp xã hội có thể nâng cao hình ảnh và uy tín của mình trong mắt khách hàng và đối tác. Các doanh nghiệp và tổ chức thường muốn hợp tác với các doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội cao.
• Hỗ trợ phát triển kỹ năng và đào tạo: Nhiều doanh nghiệp xã hội cung cấp đào tạo và phát triển kỹ năng cho những nhóm yếu thế trong xã hội, giúp họ có cơ hội cải thiện cuộc sống và hòa nhập vào thị trường lao động.
• Khả năng tiếp cận nguồn tài trợ và hỗ trợ: Doanh nghiệp xã hội có thể dễ dàng tiếp cận các nguồn tài trợ, quỹ hỗ trợ và hợp tác với các tổ chức phi chính phủ hoặc cơ quan chính phủ, nhờ vào mục tiêu xã hội và cộng đồng của họ.
• Thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp: Đối với các doanh nghiệp lớn, việc thành lập doanh nghiệp xã hội có thể là một phần trong chiến lược trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, thể hiện cam kết của họ đối với cộng đồng và môi trường.
• Khuyến khích đổi mới sáng tạo: Doanh nghiệp xã hội thường phải tìm ra các giải pháp sáng tạo để giải quyết các vấn đề xã hội, điều này thúc đẩy sự đổi mới và phát triển các mô hình kinh doanh mới.

Tóm lại, việc thành lập doanh nghiệp xã hội không chỉ mang lại lợi ích cho cộng đồng mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển bền vững và sáng tạo cho các cá nhân và tổ chức tham gia.

6. Các mô hình doanh nghiệp xã hội phổ biến

Doanh nghiệp xã hội có thể hoạt động theo nhiều mô hình khác nhau tùy thuộc vào mục tiêu, lĩnh vực hoạt động và cách tiếp cận. Dưới đây là một số mô hình doanh nghiệp xã hội phổ biến:

• Mô hình doanh nghiệp tư nhân xã hội: Doanh nghiệp này hoạt động như một doanh nghiệp tư nhân thông thường nhưng tập trung vào mục tiêu xã hội. Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh được tái đầu tư vào các dự án xã hội. Ví dụ, một công ty sản xuất quần áo có thể sử dụng lợi nhuận để hỗ trợ giáo dục cho trẻ em ở cộng đồng nghèo.
• Mô hình tổ chức phi lợi nhuận xã hội: Đây là các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động như doanh nghiệp xã hội. Họ cung cấp các sản phẩm hoặc dịch vụ và sử dụng doanh thu để tài trợ cho các hoạt động xã hội hoặc môi trường. Ví dụ, một tổ chức phi lợi nhuận có thể bán sản phẩm từ tái chế để tài trợ cho các chương trình bảo vệ môi trường.
• Mô hình hợp tác xã hội: Doanh nghiệp xã hội hoạt động theo mô hình hợp tác, trong đó các thành viên hoặc cộng đồng cùng tham gia vào việc quản lý và vận hành doanh nghiệp. Lợi nhuận được chia sẻ giữa các thành viên và được sử dụng để phát triển cộng đồng. Ví dụ, một hợp tác xã nông nghiệp có thể hỗ trợ các nông dân trong khu vực để tăng năng suất và thu nhập.
• Mô hình franchising xã hội: Doanh nghiệp xã hội có thể hoạt động theo mô hình nhượng quyền thương mại (franchising), trong đó các chi nhánh hoặc đối tác nhượng quyền triển khai mô hình kinh doanh và mục tiêu xã hội của doanh nghiệp. Ví dụ, một chuỗi cửa hàng nhượng quyền có thể cung cấp việc làm cho các nhóm yếu thế và đào tạo nghề.
• Mô hình kinh doanh xã hội cộng đồng: Các doanh nghiệp này hoạt động trong cộng đồng địa phương và được điều hành bởi các thành viên trong cộng đồng. Họ tập trung vào việc giải quyết các vấn đề cụ thể của cộng đồng như việc làm, giáo dục hoặc sức khỏe. Ví dụ, một quán cà phê cộng đồng có thể cung cấp việc làm cho những người khuyết tật và hỗ trợ các chương trình cộng đồng.
• Mô hình doanh nghiệp xã hội hỗn hợp: Doanh nghiệp xã hội hỗn hợp kết hợp nhiều mô hình khác nhau, bao gồm cả doanh nghiệp tư nhân, tổ chức phi lợi nhuận và hợp tác xã. Mục tiêu chính vẫn là giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường, trong khi vẫn duy trì hoạt động kinh doanh hiệu quả.
• Mô hình kinh doanh từ thiện xã hội: Doanh nghiệp này thường kết hợp việc bán hàng với việc gây quỹ từ thiện. Lợi nhuận từ các hoạt động kinh doanh được sử dụng để tài trợ cho các hoạt động từ thiện. Ví dụ, một công ty bán sản phẩm có thể dành một phần lợi nhuận để hỗ trợ các tổ chức từ thiện.

Những mô hình này cho phép doanh nghiệp xã hội linh hoạt trong việc điều chỉnh hoạt động của mình để đạt được mục tiêu xã hội, đồng thời duy trì hoạt động kinh doanh bền vững.

7. Chính sách hỗ trợ của Việt Nam đối với các doanh nghiệp xã hội

Việt Nam đã có nhiều chính sách hỗ trợ nhằm thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp xã hội. Dưới đây là một số chính sách và hỗ trợ chính:

• Chính sách thuế: Các doanh nghiệp xã hội có thể được hưởng ưu đãi về thuế, chẳng hạn như giảm thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc miễn thuế cho các hoạt động liên quan đến các mục tiêu xã hội. Điều này giúp giảm gánh nặng tài chính và khuyến khích các hoạt động có lợi cho cộng đồng.
• Hỗ trợ tài chính: Chính phủ và các tổ chức phi chính phủ thường cung cấp các khoản tài trợ, vốn vay ưu đãi hoặc quỹ hỗ trợ cho doanh nghiệp xã hội. Những nguồn tài chính này giúp các doanh nghiệp xã hội triển khai và mở rộng các dự án xã hội của mình.
• Chương trình đào tạo và tư vấn: Doanh nghiệp xã hội có thể được hưởng các chương trình đào tạo, tư vấn về quản lý, kinh doanh và các kỹ năng cần thiết để vận hành hiệu quả. Các tổ chức chính phủ và phi chính phủ cung cấp hỗ trợ này nhằm nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp xã hội.
• Hỗ trợ pháp lý và thủ tục hành chính: Chính phủ cung cấp hướng dẫn và hỗ trợ về các quy định pháp lý liên quan đến việc thành lập và hoạt động của doanh nghiệp xã hội. Điều này bao gồm việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi cho việc đăng ký và hoạt động của doanh nghiệp xã hội.
• Khuyến khích đầu tư: Chính phủ khuyến khích các nhà đầu tư và doanh nghiệp lớn tham gia vào các dự án xã hội bằng cách cung cấp các ưu đãi đầu tư hoặc các cơ chế hợp tác công-tư. Điều này giúp tăng cường nguồn lực và sự đầu tư vào các doanh nghiệp xã hội.
• Hỗ trợ tiếp cận thị trường: Doanh nghiệp xã hội có thể được hỗ trợ trong việc tiếp cận thị trường thông qua các chương trình quảng bá, triển lãm, hội thảo và các sự kiện kết nối. Những hoạt động này giúp doanh nghiệp xã hội nâng cao khả năng tiếp cận khách hàng và đối tác.
• Xây dựng mạng lưới hỗ trợ: Các tổ chức chính phủ và phi chính phủ thường tạo ra các mạng lưới hỗ trợ và cộng đồng doanh nghiệp xã hội. Những mạng lưới này cung cấp cơ hội hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và tài nguyên giữa các doanh nghiệp xã hội.
• Chương trình khuyến khích sáng tạo: Các sáng kiến và chương trình khuyến khích sáng tạo và đổi mới trong các doanh nghiệp xã hội thường được tài trợ và hỗ trợ bởi chính phủ hoặc các tổ chức liên quan. Điều này giúp doanh nghiệp xã hội phát triển các giải pháp sáng tạo để giải quyết các vấn đề xã hội.

Những chính sách và hỗ trợ này giúp tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các doanh nghiệp xã hội tại Việt Nam, đồng thời khuyến khích các hoạt động có tác động tích cực đến cộng đồng và môi trường.

Chính sách hỗ trợ của Việt Nam đối với các doanh nghiệp xã hội.jpg

8. Một số câu hỏi thường gặp về doanh nghiệp xã hội

Doanh nghiệp xã hội khác gì so với doanh nghiệp truyền thống? 

Doanh nghiệp xã hội khác với doanh nghiệp truyền thống ở chỗ mục tiêu chính của nó không phải là tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông mà là giải quyết các vấn đề xã hội hoặc môi trường. Trong khi doanh nghiệp truyền thống tập trung vào việc tạo ra lợi nhuận cho các cổ đông, doanh nghiệp xã hội tái đầu tư lợi nhuận vào các dự án xã hội.

Doanh nghiệp xã hội có cần tuân thủ các quy định pháp lý đặc biệt không? 

Có, doanh nghiệp xã hội cần tuân thủ các quy định pháp lý liên quan đến việc thành lập và hoạt động. Điều này bao gồm việc đăng ký doanh nghiệp, thực hiện các nghĩa vụ thuế và bảo hiểm, cũng như các yêu cầu khác tùy thuộc vào quy định của từng quốc gia hoặc khu vực.

Doanh nghiệp xã hội có thể huy động vốn từ đâu?

 Doanh nghiệp xã hội có thể huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các khoản tài trợ, quỹ đầu tư xã hội, vốn vay ưu đãi, các nhà đầu tư cá nhân hoặc tổ chức, và doanh thu từ hoạt động kinh doanh. Các nguồn tài trợ và đầu tư này thường được cung cấp bởi các tổ chức phi chính phủ, chính phủ, hoặc các quỹ hỗ trợ xã hội.

Tóm lại, doanh nghiệp xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững và giải quyết các vấn đề xã hội. Để xây dựng và quản lý một doanh nghiệp xã hội hiệu quả, việc nắm rõ các tiêu chí và vai trò của nó là vô cùng cần thiết. Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc tư vấn về việc thành lập và vận hành do