Ví dụ về thời điểm mở thừa kế

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về sự quan trọng của thời điểm mở thừa kế trong quy định pháp luật về di chúc và thừa kế. Qua các tình huống và ví dụ về thời điểm mở thừa kế cụ thể, chúng ta sẽ nhìn nhận tầm quan trọng của việc xác định thời điểm này đối với quyền lợi và tài sản của người để lại và những người thừa kế.Ví dụ về thời điểm mở thừa kế

1. Thế nào là thời điểm mở thừa kế? 

Thời điểm mở thừa kế là thời điểm quan trọng trong quá trình di chúc và thừa kế, quy định rõ bởi Điều 611 Bộ luật dân sự năm 2015. Theo đó, thời điểm này là khi người sở hữu tài sản qua đời. Tuy nhiên, trong trường hợp mất tích, chiến tranh, tai nạn hoặc thảm họa, việc xác định thời điểm mở thừa kế trở nên phức tạp và được quy định cụ thể:

Đối với trường hợp mất tích, sau 3 năm kể từ ngày tòa án tuyên bố mất tích và không có tin tức xác thực là còn sống, thừa kế sẽ được mở.

Trong trường hợp chiến tranh, sau 5 năm kể từ ngày chiến tranh kết thúc và vẫn không có tin tức xác thực là còn sống, thừa kế sẽ được mở.

Đối với tai nạn hoặc thảm họa, sau 2 năm kể từ ngày chấm dứt sự kiện và không có tin tức xác thực là còn sống, thừa kế sẽ được mở, trừ khi có quy định khác của pháp luật.

Nếu ai đó biệt tích trong 5 năm và không có tin tức xác thực là còn sống, thừa kế sẽ được mở. Trong trường hợp này, thời hạn 2 năm tính từ ngày có tin tức cuối cùng về người đó, hoặc từ ngày đầu tiên của tháng hoặc năm tiếp theo nếu không xác định được ngày cuối cùng.

Quy định này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định thời điểm mở thừa kế, giúp xác định rõ tài sản, quyền và nghĩa vụ, đồng thời chia di sản một cách công bằng. Thời điểm này là cơ sở để xác định người thừa kế và đặt ra các quy tắc quan trọng trong quy trình thừa kế và di chúc.

Trong trường hợp mà toà án công bố một cá nhân đã qua đời, quyết định về ngày chết của người đó sẽ được xác định tùy thuộc vào từng tình huống cụ thể như đã mô tả trước đó. Trong trường hợp không thể xác định được ngày chết chính xác, thì ngày mà quyết định của toà án tuyên bố cá nhân đó đã qua đời sẽ được coi là ngày chết của người đó theo hiệu lực pháp luật.

Ví dụ, khi có yêu cầu từ thân nhân của người bị tai nạn trong các tình huống như tai nạn máy bay hoặc lũ lụt, sau quá trình điều tra và xác minh, nếu có khả năng xác định chính xác ngày xảy ra tai nạn, toà án có thể công bố ngày cá nhân đó qua đời là ngày xảy ra sự kiện đó. Điều này giúp đặt cơ sở pháp lý cho quyết định và thủ tục thừa kế liên quan đến tài sản của người đã qua đời.

2. Ví dụ về thời điểm mở thừa kế

Ví dụ về thời điểm mở thừa kế 

2.1 Mẹ chồng chết để lại di sản thì con dâu có được hưởng thừa kế tại thời điểm mở thừa kế không? 

Để giải quyết vấn đề này, chúng ta sẽ xem xét từ góc độ của mẹ chồng chết có để lại di chúc hay không và những ảnh hưởng của nó.

Trong tình huống mẹ chồng chết có để lại di chúc, sự hiệu lực của di chúc là quan trọng nhất. Nếu di chúc đáp ứng đầy đủ các yếu tố về hình thức và nội dung, nó sẽ có hiệu lực pháp lý. Quan trọng nhất là phải kiểm tra xem di chúc có nêu rõ người thừa kế di sản hay không, có ghi rõ danh sách con dâu trong đó hay không. Nếu có, con dâu sẽ có quyền hưởng di sản thừa kế theo di chúc.

Trong trường hợp mẹ chồng chết không để lại di chúc, quá trình phân chia di sản sẽ tuân theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, theo Điều 651 Bộ luật Dân sự năm 2015, những hàng thừa kế không bao gồm con dâu và con rể. Do đó, trong trường hợp này, con dâu không được hưởng di sản thừa kế do mẹ chồng để lại theo quy định của pháp luật.

Tổng hợp, để xác định liệu con dâu có được hưởng di sản thừa kế từ mẹ chồng hay không, quyết định phụ thuộc vào việc mẹ chồng có để lại di chúc hay không. Nếu có, cần xác nhận tính hiệu lực của di chúc và xem xét liệu con dâu có được ghi tên là người thừa kế hay không. Trong trường hợp không có di chúc, con dâu chỉ có quyền hưởng thừa kế nếu có sự tặng cho hoặc chuyển nhượng từ những người được quy định theo pháp luật.

2.2  Anh Tuấn, một doanh nhân thành đạt, quyết định lập di chúc để xác định rõ việc phân chia tài sản của mình sau khi qua đời. Vào ngày 15/03/2022, anh Tuấn ký tên trên một bản di chúc viết tay, chỉ rõ rằng tài sản của mình sẽ được chia đều giữa hai con trai, Minh và An. Tuy nhiên, bản di chúc này không được công chứng. Đến ngày 20/05/2022, anh Tuấn bất ngờ qua đời do tai nạn giao thông. Hai con trai Minh và An, khi biết thông tin này, bắt đầu tranh chấp về việc chia tài sản theo di chúc của cha mình.

Theo quy định tại Điều 611 Bộ luật Dân sự năm 2015, thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trong trường hợp của anh Tuấn, thời điểm mở thừa kế là ngày 20/05/2022, ngày anh qua đời. Mặc dù bản di chúc không được công chứng, nhưng nó vẫn có giá trị pháp lý, và quy định trong di chúc sẽ được áp dụng trong việc phân chia tài sản. Tuy nhiên, nếu có tranh chấp giữa hai con trai Minh và An, có thể phải tìm đến sự giải quyết từ phía pháp luật để xác định mức độ hợp lý và công bằng trong quá trình chia tài sản.

2.3  Bản di chúc của bố anh Nam được viết tay trên giấy A4 vào ngày 12/01/2021, không có sự công chứng và chứng thực. Sau khi bố anh mất đầu năm 2022, anh trai và chị gái yêu cầu chia tài sản, cho rằng bản di chúc không có công chứng và chứng thực, nên không hợp pháp. Anh Nam muốn biết liệu di chúc này có hợp pháp tại thời điểm mở thừa kế hay không?

Theo Điều 630 của Bộ luật Dân sự năm 2015, để được coi là di chúc hợp pháp, phải đáp ứng đủ các điều kiện quy định. Đầu tiên, người lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép. Nội dung của di chúc không được vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội, và hình thức di chúc cũng không được trái quy định của luật.

Nếu di chúc được lập bởi người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi, phải làm thành văn bản và có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ. Đối với người bị hạn chế về thể chất hoặc không biết chữ, di chúc phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.

Ngoài ra, quy định rõ ràng rằng di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được xem là hợp pháp nếu đáp ứng đủ các điều kiện quy định tại khoản 1 của Điều 630. Ngược lại, di chúc miệng cũng được coi là hợp pháp nếu được thể hiện trước mặt ít nhất hai người làm chứng và sau đó được ghi chép lại, ký tên hoặc điểm chỉ trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng. Di chúc miệng này sau đó phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.

Với di chúc của bố anh Nam, nếu được lập bằng văn bản viết tay trên giấy A4, không có công chứng và chứng thực, thì tính hợp pháp của nó sẽ phụ thuộc vào việc liệu nó có đáp ứng đủ các điều kiện quy định tại Điều 630 hay không, bao gồm minh mẫn, sáng suốt, và không vi phạm quy định của luật.

3. Một số câu hỏi thường gặp:

1. Câu hỏi: Di chúc không được công chứng, liệu có ảnh hưởng đến thời điểm mở thừa kế?

Câu trả lời: Không, theo Điều 611 Bộ luật Dân sự, thời điểm mở thừa kế là khi người có tài sản chết. Việc công chứng chỉ ảnh hưởng đến hiệu lực của di chúc chứ không liên quan đến thời điểm mở thừa kế.

2. Câu hỏi: Thời hạn xác định thời điểm mở thừa kế như thế nào khi người mất tích?

Câu trả lời: Theo quy định, nếu một người mất tích và không có tin tức sau 3 năm, toà án có thể tuyên bố thời điểm mở thừa kế.

3. Câu hỏi: Tại sao di chúc miệng cần được công chứng sau khi người lập di chúc qua đời?

Câu trả lời: Điều này giúp xác nhận tính chính xác và chân thực của di chúc miệng, đồng thời tạo điều kiện cho việc áp dụng di chúc trong quy trình thừa kế.

4. Câu hỏi: Thời hạn xác định thời điểm mở thừa kế đối với người biệt tích là bao lâu?

Câu trả lời: Đối với trường hợp người biệt tích trong chiến tranh, thời hạn là 5 năm kể từ ngày kết thúc chiến tranh, nếu không có tin tức về sự sống sót của họ.