Thời hiệu thừa kế và thực tiễn xét xử

Bài viết này sẽ tập trung khám phá thời hiệu thừa kế và thực tiễn xét xử, là một chủ đề phức tạp trong lĩnh vực pháp lý. Chúng ta sẽ tìm hiểu về ý nghĩa của thời hiệu thừa kế và cách thực tiễn xét xử ảnh hưởng đến quyền lợi của người thừa kế. Cùng đi sâu vào các quy định và thực tế pháp lý để hiểu rõ hơn về vấn đề này.Thời hiệu thừa kế và thực tiễn xét xử 

Thời hiệu là gì?

Trong bối cảnh hiện đại, sự hội nhập và phát triển đã đặt ra những thách thức đối với các quan hệ dân sự, đặt ra yêu cầu về tích cực hóa tác động của chúng để thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội. Để đảm bảo hiệu quả của các mối quan hệ này, việc tạo ra sự ổn định là không thể phủ nhận. Sự ổn định này không chỉ làm cho các quan hệ trở nên linh hoạt và tương tác hơn mà còn tạo ra một môi trường tâm lý ổn định cho những người tham gia trong giao lưu dân sự.

Vì vậy, hệ thống pháp luật đã đặt ra các thời hạn rõ ràng, mang lại cho các bên liên quan sự linh hoạt để lựa chọn cách xử lý tình huống sao cho phản ánh đúng lợi ích của họ. Khi thời hạn này kết thúc dưới điều kiện quy định, nó có thể dẫn đến sự xuất hiện hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ của những chủ thể có liên quan, và được biết đến với thuật ngữ thời hiệu. Thời hiệu không chỉ là một khái niệm pháp lý mà còn là một yếu tố quan trọng góp phần vào sự ổn định và minh bạch trong hệ thống pháp luật và quan hệ dân sự.

Quy định pháp luật về thời hiệu thừa kế

Quy định pháp luật về thời hiệu thừa kế

Theo quy định của Bộ Luật Dân sự 2015 (BLDS 2015), thời hạn yêu cầu chia di sản được xác định cụ thể là 30 năm đối với bất động sản và 10 năm đối với động sản. Điều này có nghĩa là người thừa kế có quyền yêu cầu chia di sản trong khoảng thời gian này kể từ thời điểm mở thừa kế.

Quan điểm của TAND tỉnh Quảng Bình không đồng ý với ý kiến của ông Cao M Kh. Theo Điều 623 của BLDS 2015, thời hiệu chia di sản đối với bất động sản là 30 năm, nên đối với cụ Cao Ngọc C, thời hiệu này đã hết. Tuy nhiên, đối với cụ Dương Thị Ch, thời hiệu vẫn còn.

Tòa án lấy nguyên tắc từ giải đáp nghiệp vụ số 01/GĐ-TANDTC, ngày 05/01/2018 của Tòa án nhân dân tối cao. Đối với thừa kế mở trước 10/9/1990, thời hiệu khởi kiện chia thừa kế được tính từ ngày 10/9/1990. Và Án lệ số 26/AL/2018 cũng xác định rằng từ khi BLDS 2015 có hiệu lực, thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, tính từ ngày 10/9/1990.

Từ đó, cụ Cao Ngọc C qua đời vào năm 1982, không để lại di chúc, nên thời hiệu khởi kiện chia thừa kế là 30 năm tính từ ngày 10/9/1990. Bà Cao Thị B khởi kiện vào ngày 5/8/2019 nên vẫn trong thời hiệu khởi kiện. Cụ Dương Thị Ch mất năm 2008, không để lại di chúc, nên thời hiệu khởi kiện chia thừa kế là 30 năm tính từ ngày 10/9/1990. Bà Cao Thị B khởi kiện vào ngày 05/8/2019 nên còn trong thời hiệu khởi kiện.

Tuy ông Cao M Kh đã đưa ra quan điểm của mình về việc hết thời hiệu, nhưng TAND tỉnh Quảng Bình vẫn xác định rằng thời hiệu khởi kiện vẫn còn, do đó bà Cao Thị B vẫn có quyền yêu cầu chia di sản thừa kế theo quy định của BLDS 2015.

Qua phần phân tích của Tòa án về thời hiệu khởi kiện đối với di sản của cụ Cao Ngọc C, người qua đời năm 1982, tôi sẽ giải thích chi tiết việc áp dụng các quy định pháp luật trong vụ án này.

Thứ nhất, Tòa án không căn cứ vào năm 1982, năm mất của cụ Cao Ngọc C, để tính thời hiệu thừa kế. Thay vào đó, Tòa án lấy thời điểm bắt đầu thời hiệu thừa kế là ngày 10/9/1990. Việc này được vận dụng dựa trên Án lệ số 26/2018/AL, được thông qua ngày 17/10/2018 và công bố theo Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06/11/2018 của Chánh án TANDTC, cùng với khoản 4 Điều 36 Pháp lệnh Thừa kế và hướng dẫn tại phần số 10 Nghị quyết số 02/HĐTP ngày 19-10-1990 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC. Theo Án lệ, thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế bắt đầu từ ngày công bố Pháp lệnh Thừa kế ngày 30/8/1990, thực tế ngày 10/9/1990.

Thứ hai, với di sản là bất động sản, thời hiệu là 30 năm, theo điểm d khoản 1 Điều 688 BLDS 2015. Tòa án áp dụng quy định này theo Nghị quyết số 02/2016/NQ-HĐTP ngày 30/6/2016 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC, có hiệu lực từ ngày 01-01-2017. Do đó, thời hiệu yêu cầu chia di sản được xác định theo quy định của Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13. Trong trường hợp của cụ Cao Ngọc C, thời hiệu bắt đầu từ ngày 10/9/1990 và hết vào năm 2020. Nguyên đơn nộp đơn khởi kiện ngày 5/8/2019 nên vẫn còn trong thời hiệu yêu cầu.

Tuy nhiên, cũng theo giải đáp nghiệp vụ số 01/GĐ-TANDTC ngày 05/01/2018 của TANDTC, trong trường hợp thừa kế mở trước ngày 01-7-1991 và di sản là nhà ở, thời gian từ 01-7-1996 đến 01-01-1999 không tính vào thời hiệu khởi kiện. Trong vụ án, có phần di sản là quyền sử dụng đất, nếu được tạo lập từ khoảng năm 1952, theo Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP, từ ngày 01/7/2004 quyền sử dụng đất cũng là di sản. Nhưng Tòa án không rõ thời điểm tạo lập, vì vậy không đề cập đến việc cộng thêm 2 năm 6 tháng từ 01/7/1996 đến 01/01/1999. Điều này có thể khiến thời hiệu yêu cầu chia di sản kéo dài thêm.

Đối với phần di sản là quyền sử dụng đất, Tòa án nhận định rằng được tạo lập từ khoảng năm 1952, và áp dụng Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP từ 01/7/2004. Do đó, nếu như thời hiệu thừa kế được tính từ ngày 1/7/2004, thời hiệu sẽ kéo dài hơn nữa, và kết thúc thời hiệu sẽ là một thách thức đối với việc xác định đối với một số loại di sản.

Qua phân tích trên, việc xác định thời hiệu thừa kế trở nên phức tạp, đặc biệt là khi có thời điểm mở thừa kế trước ngày BLDS 2015 có hiệu lực. Vấn đề này càng trở nên rối ren khi phải xem xét các quy định trong Án lệ, Nghị quyết của UBTVQH, và các văn bản giải đáp của Tòa án. Sự tản mạn và phân tán của các quy định này khiến quá trình giải quyết vụ án trở nên phức tạp và đầy thách thức.

Câu hỏi thường gặp: 

1. Thời hiệu thừa kế là gì và tại sao nó quan trọng trong quá trình xét xử vụ án thừa kế?

   Trả lời: Thời hiệu thừa kế là khoảng thời gian quy định pháp luật mà người thừa kế có quyền yêu cầu chia di sản thừa kế. Quan trọng vì nó ảnh hưởng đến khả năng của người thừa kế khi muốn kiện chia di sản và tác động đến quá trình xét xử vụ án thừa kế.

2. Thực hiện thời hiệu thừa kế trong bối cảnh pháp luật mới như BLDS 2015: Có những điểm quan trọng cần lưu ý không?

   Trả lời: Có, với BLDS 2015, thời hiệu thừa kế được quy định rõ ràng đối với bất động sản và động sản. Quan trọng để người thừa kế và luật sư hiểu rõ để đảm bảo đúng với quy định pháp luật khi yêu cầu chia di sản.

3. Làm thế nào Tòa án xác định thời điểm bắt đầu thời hiệu thừa kế trong quá trình xét xử vụ án thừa kế?

   Trả lời: Tòa án thường xác định thời điểm bắt đầu thời hiệu thừa kế dựa trên ngày công bố Pháp lệnh Thừa kế, không nhất thiết phải là ngày mất của người để lại. Quy trình này thường căn cứ vào quy định của pháp luật và Án lệ.

4. Làm thế nào các quy định pháp luật về thời hiệu thừa kế ảnh hưởng đến quyền lợi của người thừa kế trong việc kiện chia di sản?

   Trả lời: Các quy định về thời hiệu thừa kế quy định thời gian mà người thừa kế có quyền kiện chia di sản. Nếu việc kiện diễn ra sau thời hiệu quy định, người thừa kế có thể mất quyền lợi. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng của việc hiểu rõ quy định và thời hiệu để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ.