Trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được?

Trong quá trình giải quyết tranh chấp, thỏa thuận trọng tài thường được coi là phương án hiệu quả và nhanh chóng. Tuy nhiên, không phải lúc nào thỏa thuận trọng tài cũng có thể được thực hiện như mong đợi. Có nhiều trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được do các nguyên nhân như thiếu căn cứ pháp lý, trọng tài viên từ chối tham gia, hoặc các điều kiện trong thỏa thuận không phù hợp với quy định pháp luật. Để hiểu rõ hơn về những trường hợp này và cách xử lý khi gặp phải, hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.

Trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được?

1. Thỏa thuận trọng tài là gì? 

Trọng tài thương mại là một phương thức giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại thông qua bên thứ ba độc lập, gọi là trọng tài viên. Phương thức này được lựa chọn bởi các bên liên quan để giải quyết tranh chấp một cách nhanh chóng, bảo mật, và hiệu quả hơn so với các quy trình tố tụng tại tòa án truyền thống. Trọng tài thương mại được tiến hành theo quy định của Luật Trọng tài thương mại, và các bên tham gia phải tuân thủ nghiêm ngặt những nguyên tắc và quy định được đề ra. Đây là một phương thức được coi là linh hoạt và thân thiện với doanh nghiệp, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí trong quá trình giải quyết tranh chấp.

Thỏa thuận trọng tài là cốt lõi của việc áp dụng phương thức trọng tài thương mại, đóng vai trò quan trọng trong việc xác định cách thức giải quyết tranh chấp giữa các bên. Thỏa thuận này có thể được ký kết trước khi có tranh chấp xảy ra (thỏa thuận trọng tài trước tranh chấp) hoặc sau khi tranh chấp đã phát sinh (thỏa thuận trọng tài sau tranh chấp). Bằng việc ký kết thỏa thuận trọng tài, các bên cam kết rằng khi có tranh chấp xảy ra liên quan đến hợp đồng hoặc quan hệ pháp luật cụ thể, họ sẽ không đưa tranh chấp ra tòa án mà sẽ giải quyết bằng trọng tài. Thỏa thuận này mang tính chất bắt buộc và ràng buộc các bên phải tuân thủ, trừ khi có căn cứ pháp lý để hủy bỏ hoặc không công nhận thỏa thuận này.

Thỏa thuận trọng tài không chỉ giới hạn trong việc lựa chọn trọng tài viên, mà còn có thể bao gồm các điều khoản về quy trình giải quyết tranh chấp, địa điểm, ngôn ngữ sử dụng, và luật áp dụng trong quá trình giải quyết. Điều này tạo ra tính linh hoạt và giúp các bên chủ động hơn trong việc kiểm soát quy trình giải quyết tranh chấp của mình. Một thỏa thuận trọng tài rõ ràng và chi tiết giúp hạn chế các vấn đề pháp lý phát sinh trong quá trình thực hiện và đảm bảo tính hiệu lực của quyết định trọng tài.

Tuy nhiên, để thỏa thuận trọng tài có giá trị pháp lý và có thể thực thi, nó phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện được quy định bởi pháp luật. Cụ thể, thỏa thuận trọng tài phải được lập thành văn bản và được ký kết bởi các bên tham gia. Nội dung của thỏa thuận không được vi phạm điều cấm của pháp luật và phải rõ ràng, cụ thể về các điều khoản giải quyết tranh chấp. Nếu thỏa thuận trọng tài không tuân thủ các quy định pháp luật này, nó có thể bị tòa án xem xét và tuyên bố vô hiệu.

Trọng tài thương mại, với tính chất bảo mật và khả năng giảm bớt căng thẳng trong quá trình giải quyết tranh chấp, ngày càng trở thành lựa chọn phổ biến cho các doanh nghiệp. Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi của mình, các bên cần phải xem xét kỹ lưỡng các điều khoản trong thỏa thuận trọng tài và tuân thủ đúng quy định pháp luật để tránh những rủi ro không đáng có

Để biết thêm về trọng tài thương mại quốc tế là gì, mời bạn tham khảo thêm bài viết sau đây: Trọng tài thương mại quốc tế là gì? 

2. Hiểu thế nào là thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được? 

Điều 6 của Luật Trọng tài thương mại năm 2010 (Luật TTTM) quy định rằng khi các bên tranh chấp đã có thỏa thuận trọng tài mà một bên lại khởi kiện tại Tòa án, Tòa án phải từ chối thụ lý vụ kiện, trừ khi thỏa thuận trọng tài đó vô hiệu hoặc không thể thực hiện được. Như vậy, nếu có thỏa thuận trọng tài nhưng không thể thực hiện được, Tòa án sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp (trừ khi các bên có thỏa thuận khác). Tuy nhiên, Luật TTTM không đưa ra định nghĩa cụ thể về thế nào là "thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được". Trong quá trình thảo luận dự thảo Luật TTTM tại Quốc hội, đã có ý kiến từ các Đại biểu đề nghị cần quy định rõ ràng các trường hợp "thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được".

Trong Báo cáo số 320/BC-UBTVQH12 ngày 12/5/2010 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật TTTM, có nêu rằng: “Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, trong thực tế giải quyết tranh chấp tại trọng tài, các trường hợp "thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được" là rất phong phú và đa dạng, nên không thể liệt kê đầy đủ tất cả trong Luật này." Ví dụ như: thỏa thuận trọng tài chỉ định một Trung tâm trọng tài để giải quyết nhưng tại thời điểm tranh chấp xảy ra, Trung tâm trọng tài này đã chấm dứt hoạt động; hoặc Trung tâm trọng tài không thể tìm được Trọng tài viên theo thỏa thuận của các bên; hoặc thỏa thuận trọng tài chỉ định một Trọng tài viên cụ thể, nhưng khi tranh chấp xảy ra, Trọng tài viên đó không còn nằm trong danh sách Trọng tài viên của Trung tâm trọng tài, v.v. Theo quy định tại Điều 44 của dự thảo Luật, Hội đồng trọng tài phải xem xét tính khả thi của thỏa thuận trọng tài trước khi giải quyết nội dung vụ tranh chấp. Quyết định của Hội đồng trọng tài sẽ làm căn cứ cho Tòa án thụ lý vụ án. Trong trường hợp Hội đồng trọng tài không thể được thành lập (chẳng hạn do Trung tâm trọng tài đã ngừng hoạt động), các bên sẽ cần phải chứng minh trước Tòa án rằng thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được, và Tòa án sẽ quyết định việc thụ lý vụ án. Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ nguyên quy định tại Điều 6 của dự thảo Luật.

3. Trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được 

Trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được 

Theo Điều 6 của Luật Trọng tài thương mại năm 2010, khi các bên tranh chấp đã có thỏa thuận trọng tài, nếu một bên khởi kiện tại Tòa án, Tòa án phải từ chối thụ lý vụ kiện. Tuy nhiên, có hai trường hợp ngoại lệ: thỏa thuận trọng tài vô hiệu hoặc thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được.

Để cụ thể hóa vấn đề "thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được", Điều 4 của Nghị quyết số 01/2014/NQ-HĐTP ngày 20 tháng 3 năm 2014 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao đã đưa ra các trường hợp cụ thể như sau:

Các bên đã thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài cụ thể, nhưng Trung tâm này đã chấm dứt hoạt động và không có tổ chức trọng tài kế thừa. Nếu các bên không thể thỏa thuận được việc lựa chọn một Trung tâm trọng tài khác, thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được.

Các bên đã thỏa thuận lựa chọn một Trọng tài viên cụ thể để giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, tại thời điểm xảy ra tranh chấp, vì lý do bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, Trọng tài viên này không thể tham gia giải quyết, hoặc Trung tâm trọng tài hoặc Tòa án không thể tìm được Trọng tài viên theo thỏa thuận của các bên. Nếu các bên không thống nhất được việc lựa chọn Trọng tài viên khác thay thế, thỏa thuận trọng tài cũng không thể thực hiện được.

Trường hợp tương tự xảy ra khi Trọng tài viên đã được các bên thỏa thuận trước đó từ chối nhiệm vụ hoặc Trung tâm trọng tài từ chối chỉ định Trọng tài viên đó. Nếu các bên không thể thỏa thuận chọn một Trọng tài viên khác, thỏa thuận trọng tài sẽ không thể thực hiện.

Các bên có thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài nhưng lại đồng thời thỏa thuận áp dụng Quy tắc tố tụng của một Trung tâm trọng tài khác. Nếu điều lệ của Trung tâm trọng tài đã được lựa chọn không cho phép áp dụng Quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài khác và các bên không thể thống nhất lựa chọn Quy tắc tố tụng thay thế, thỏa thuận trọng tài không thể được thực hiện.

Trong trường hợp tranh chấp giữa nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ và người tiêu dùng, nếu thỏa thuận trọng tài được ghi nhận trong các điều kiện chung do nhà cung cấp soạn sẵn, nhưng khi tranh chấp xảy ra, người tiêu dùng không đồng ý chọn trọng tài để giải quyết, thỏa thuận trọng tài này cũng không thể thực hiện.

Tóm lại, các trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được là: 

• Các bên đã thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài, nhưng Trung tâm này đã chấm dứt hoạt động và không có tổ chức kế thừa, và các bên không đồng ý chọn Trung tâm khác.
• Các bên đã chọn Trọng tài viên cụ thể, nhưng Trọng tài viên không thể tham gia do sự kiện bất khả kháng, hoặc không thể tìm được Trọng tài viên theo thỏa thuận, và các bên không đồng ý chọn người khác.
• Các bên đã thỏa thuận chọn Trọng tài viên, nhưng Trọng tài viên từ chối hoặc Trung tâm trọng tài từ chối chỉ định, và các bên không đồng ý chọn người thay thế.
• Các bên thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài, nhưng lại áp dụng Quy tắc tố tụng của Trung tâm khác, không được phép, và không thể thống nhất chọn quy tắc khác.
• Thỏa thuận trọng tài đã có trong điều kiện chung do nhà cung cấp soạn sẵn, nhưng khi tranh chấp xảy ra, người tiêu dùng không đồng ý chọn trọng tài.

Những trường hợp trên cho thấy pháp luật quy định cụ thể về "thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được" nhằm đảm bảo tính công bằng và bảo vệ bên yếu thế trong quá trình giải quyết tranh chấp. Các nguyên nhân chủ yếu khiến thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được thường liên quan đến việc tồn tại hoặc hoạt động của Trung tâm trọng tài và các quy tắc tố tụng cụ thể mà các bên đã thỏa thuận. Do đó, khi lập thỏa thuận trọng tài, các bên cần chú ý lựa chọn đúng quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài mà họ muốn tranh chấp được giải quyết.

Để tìm hiểu về bản chất pháp lý của thỏa thuận trọng tài, mời bạn tham khảo thêm bài viết sau: bản chất pháp lý của thỏa thuận trọng tài

4. Thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết?

Khi "thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được", Tòa án là cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp giữa các bên. 

Theo quy định của Luật Trọng tài thương mại năm 2010, trong trường hợp các bên đã có thỏa thuận trọng tài nhưng thỏa thuận đó không thể thực hiện được, Tòa án sẽ có thẩm quyền thụ lý và giải quyết vụ tranh chấp nếu các bên không có thỏa thuận khác.

Cụ thể, nếu Hội đồng trọng tài không thể được thành lập do thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện (ví dụ: Trung tâm trọng tài đã ngừng hoạt động, không thể tìm được Trọng tài viên theo thỏa thuận, hoặc vì lý do bất khả kháng khác), Tòa án sẽ xem xét và quyết định việc thụ lý vụ án khi có yêu cầu từ các bên và các bên cung cấp chứng cứ chứng minh tình trạng "thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được".

Trường hợp các bên đã có thỏa thuận trọng tài nhưng không chỉ rõ hình thức trọng tài hoặc không thể xác định được tổ chức trọng tài cụ thể, thì khi có tranh chấp, các bên phải thỏa thuận lại về hình thức trọng tài hoặc tổ chức trọng tài cụ thể để giải quyết tranh chấp. Nếu không thỏa thuận được thì việc lựa chọn hình thức, tổ chức trọng tài để giải quyết tranh chấp được thực hiện theo yêu cầu của nguyên đơn.

Như vậy, tùy theo trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được mà trọng tài thương mại hoặc là Tòa án sẽ có thẩm quyền giải quyết 

Để tìm hiểu về chức năng của thỏa thuận trọng tài, mời bạn tham khảo thêm bài viết sau: Chức năng của thỏa thuận trọng tài thương mại

5. Câu hỏi thường gặp 

Nếu thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được, các bên cần làm gì tiếp theo?

Nếu thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được, các bên cần cung cấp bằng chứng cho Tòa án để chứng minh tình trạng này. Tòa án sẽ xem xét và quyết định việc thụ lý vụ án theo quy định pháp luật hiện hành.

Tại sao một thỏa thuận trọng tài lại không thể thực hiện được?

Thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được có thể do Trung tâm trọng tài ngừng hoạt động, Trọng tài viên không còn khả năng tham gia, quy tắc tố tụng không phù hợp, hoặc một bên không đồng ý với quy trình đã thỏa thuận trước đó.

Tòa án có vai trò gì khi thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được?

Khi thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được, Tòa án có vai trò thụ lý và giải quyết tranh chấp nếu các bên yêu cầu. Tòa án sẽ đánh giá các chứng cứ và quyết định tiếp tục hay không việc giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài.

Việc xác định trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp thương mại. Điều này giúp bảo vệ quyền lợi của các bên và đảm bảo quá trình tố tụng diễn ra đúng quy định pháp luật. Nếu bạn gặp phải trường hợp tương tự hoặc cần tư vấn về các vấn đề pháp lý khác, Công ty Luật ACC luôn sẵn sàng hỗ trợ. Với đội ngũ luật sư chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm, chúng tôi cam kết cung cấp giải pháp pháp lý hiệu quả và phù hợp nhất cho khách hàng.