Bản chất của trọng tài thương mại theo pháp luật

1. Bản chất của Trọng tài Thương mại và Nguyên tắc của Thỏa thuận Trọng tài 

Là một khu vực tài phán tư nhân, điều quan trọng  là phải xác định liệu trọng tài có  vì  lợi nhuận hay không. Vì trọng tài được thành lập để giải quyết các tranh chấp phát sinh từ hoạt động kinh doanh và có thể giải quyết các tranh chấp dân sự khác. Các tổ chức trọng tài mang tính chất chuyên nghiệp nên sự tồn tại của các tổ chức này phụ thuộc hoàn toàn vào thu nhập từ hoạt động trọng tài. Do đó, từ quan điểm này, rõ ràng trọng tài hoạt động vì lợi nhuận, tức là để đổi lấy việc thu phí từ khách hàng, trọng tài viên cung cấp dịch vụ trọng tài và đảm bảo  chất lượng của dịch vụ này tốt bằng cách đảm bảo  tính khách quan, công bằng và không thiên vị ở mức thấp chi phí, thủ tục đơn giản và tính bảo mật cao trong quá trình xét xử. Vì vậy, có thể coi tổ chức trọng tài là một chủ thể kinh doanh tồn tại dưới hình thức doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trọng tài. Xác định đúng yếu tố này sẽ giúp nhà nước dễ dàng  quản lý toàn bộ tổ chức.

2. Lợi ích của việc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại 

Thứ nhất, tính trung lập và hiệu lực của phán quyết trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp.  Việc giải quyết tranh chấp tại trung tâm trọng tài thương mại có ưu điểm vượt trội so với Tòa án là nhanh chóng, kín đáo và phán quyết trọng tài có giá trị trung gian tức là có hiệu lực cuối cùng. Trong khi một vụ  án phải xét xử nhiều lần, mất nhiều thời gian và khó khăn thì trọng tài thương mại lại rất đơn giản và linh hoạt. Tính trung lập của phán quyết  trọng tài không chỉ có giá trị ràng buộc đối với các bên  mà  còn ngăn cản các bên kháng cáo, kháng cáo. Chỉ có một cấp độ phân xử trong trọng tài. Khi  phán quyết được hoàn thành, hội đồng trọng tài hoàn thành nhiệm vụ của mình và chấm dứt  tồn tại. Những lợi thế này đặc biệt quan trọng đối với  đầu tư thương mại. Những thuận lợi này đảm bảo  các bên ưu tiên giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài, để nhà đầu tư giảm rủi ro cho bên nước ngoài khi quyết định  đầu tư vào Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi cho bên trong và ngoài nước, Việt Nam thông qua  giải quyết tranh chấp tại Việt Nam.  

Thứ hai, trọng tài thương mại là một cơ chế giải quyết tranh chấp bí mật. Trọng tài thương mại là một quá trình giải quyết tranh chấp riêng biệt. Hầu hết luật trọng tài của các nước đều công nhận nguyên tắc trọng tài kín, trừ khi các bên có thỏa thuận khác. Tính bảo mật được thể hiện rõ trong nội dung tranh chấp và danh tính của các bên được giữ bí mật, đáp ứng nhu cầu tin cậy trong quan hệ thương mại. Nó rất có ý nghĩa về mặt cạnh tranh. Đây là một lợi thế cho các công ty không muốn các chi tiết tranh chấp của họ được công khai, truyền đạt tới Tòa án và công chúng, đây là điều mà các công ty luôn coi là điều cấm kỵ trong hoạt động của họ. 

Thứ ba, trọng tài là một cơ chế giải quyết tranh chấp mềm dẻo, nhanh chóng và linh hoạt cho các bên.  

Khi Tòa án xét xử, các bên hoàn toàn phụ thuộc vào sự chỉ đạo của Tòa án về thủ tục, thời gian, địa điểm và cách thức xét xử, v.v. Trong khi đó, với trọng tài, các bên nhìn chung được tự do lựa chọn thủ tục, thời gian, địa điểm và phương thức giải quyết tranh chấp thuận tiện, nhanh chóng và hiệu quả nhất cho các bên trong phạm vi cho phép. Điều này làm giảm chi phí, thời gian và tăng hiệu quả của quá trình giải quyết tranh chấp.  

Thứ tư, tiết kiệm thời gian. 

Tính liên tục, nhất là trong các vụ án quốc tế đòi hỏi các bên không được lãng phí thời gian, điều này rất khó được tòa án tôn trọng khi phải giải quyết nhiều tranh chấp cùng một lúc, gây dồn ứ vụ việc, kéo dài thời gian giải quyết. Việc Tòa án giải quyết cho phép đương sự kháng cáo vụ án cũng làm kéo dài tiến độ. Trong thực tế, trọng tài thường mất tới 6 tháng, nhưng Tòa án phải mất nhiều năm. Thứ sáu, trọng tài cho phép các bên  sử dụng kinh nghiệm của các chuyên gia. 

Lợi thế này thể hiện quyền của các bên trong việc lựa chọn trọng tài viên, một quyền không tồn tại tại Tòa án. Các bên có thể lựa chọn  hội đồng trọng tài dựa trên năng lực, hiểu biết vững chắc về  luật thương mại và các lĩnh vực chuyên môn chuyên sâu. 

Thứ năm, mặc dù là giải quyết tranh chấp thương mại thông qua trọng tài, là một tổ chức phi chính phủ, nhưng được Tòa án hỗ trợ và bảo đảm về mặt pháp lý  trên các khía cạnh: xác định giá trị pháp lý của thỏa thuận trọng tài, giải quyết khiếu nại liên quan đến thẩm quyền của Hội đồng trọng tài, việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, xét đơn yêu cầu hủy phán quyết  trọng tài, công nhận và cho thi hành phán quyết  trọng tài.