Phá hủy tài sản chung của vợ chồng có bị xử lý hình sự không?

Trong quá trình hôn nhân, tài sản chung của vợ chồng thường là đối tượng dễ bị tranh chấp và xảy ra mâu thuẫn. Tuy nhiên, khi một trong hai bên cố tình phá hủy tài sản chung, điều này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn có thể dẫn đến các hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Vậy hành vi phá hủy tài sản chung của vợ chồng có bị xử lý hình sự không? Bài viết này sẽ giải đáp những thắc mắc liên quan đến vấn đề trên và cung cấp thông tin chi tiết về cách pháp luật Việt Nam điều chỉnh những tình huống này.

Phá hủy tài sản chung của vợ chồng có bị xử lý hình sự không?

1. Dấu hiệu nào nhận biết hành vi phá hủy tài sản chung của vợ chồng?

Hiện nay dấu hiệu nhận biết hành vi phá hủy tài sản chung của vợ chồng chưa được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật, tuy nhiên có thể hiểu huỷ hoại tài sản là một hành vi gây nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm quyền sở hữu của người khác, là hành vi cố ý làm cho tài sản của người khác bị hư hại, giảm giá trị hoặc mất giá trị sử dụng hoặc khó có khả năng khôi phục lại. Hành vi này được thể hiện bằng nhiều phương thức khác nhau như: đập phá đồ đạc, đốt cháy đồ, cố tình để mặc tài sản của người khác bị hỏng.Để nhận diện hành vi phá hủy tài sản chung, chúng ta cần dựa vào một số dấu hiệu chính, bao gồm:

• Ý thức chủ quan của người phá hủy tài sản: Hành vi phá hủy tài sản cần được thực hiện với ý thức cố ý, tức là người thực hiện hành vi có mong muốn làm thiệt hại đến tài sản chung của vợ chồng.
• Tính chất của tài sản: Tài sản bị phá hủy phải thuộc quyền sở hữu chung của cả hai vợ chồng quy định tại Điều 33 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, ví dụ như nhà cửa, xe cộ, đồ đạc... Hành vi phá hủy có thể bao gồm đập phá, đốt, hoặc hủy hoại một phần hoặc toàn bộ tài sản.
• Mức độ thiệt hại: Thiệt hại do hành vi phá hủy gây ra phải đáng kể và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của vợ chồng.

2. Phá hủy tài sản chung của vợ chồng có bị xử lý hình sự không?

Căn cứ khoản 2 Điều 213 BLDS 2015 quy định: “Vợ chồng cùng nhau tạo lập, phát triển khối tài sản chung; có quyền ngang nhau trong việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung.” Từ quy định trên ta thấy, Đối với tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân, người chồng hoặc người vợ đều có quyền ngang nhau trong việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung. Do đó, nếu người vợ hoặc người chồng có hành vi hủy hoại tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân đều là hành vi xâm phạm quan hệ sở hữu của người còn lại được pháp luật hình sự bảo vệ.

Cụ thể, theo quy định tại Điều 178 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) và Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định thì: 

• Người nào hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. 
• Trường hợp phạm tội Có tổ chức;Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;Tài sản là bảo vật quốc gia;Dùng chất nguy hiểm về cháy, nổ hoặc thủ đoạn nguy hiểm khác;Để che giấu tội phạm khác;Tái phạm nguy hiểm thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
• Phạm tội gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.
• Phạm tội gây thiệt hại cho tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm

Bên cạnh đó,  Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Theo đó, căn cứ vào giá trị tài sản bị hư hỏng, tính chất, mức độ của hành vi vi phạm, khung hình phạt thấp nhất đối với người phạm tội có thể là phạt tiền từ 10 triệu - 50 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm và cao nhất có thể lên đến 7 năm tù.

*Lưu ý:  Trách nhiệm hình sự (trong trường hợp hành vi có dấu hiệu tội phạm) và trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người thực hiện hành vi vi phạm pháp luật là hai trách nhiệm độc lập. Hơn nữa theo quy định tại Điều 155 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 thì Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản (Điều 178 Bộ luật hình sự) không thuộc trường hợp khởi tố theo yêu cầu của bị hại.

3. Trường hợp nào phá hủy tài sản chung của vợ chồng mà không bị truy cứu trách nhiệm hình sự?

Trường hợp nào phá hủy tài sản chung của vợ chồng mà không bị truy cứu trách nhiệm hình sự?

Không phải mọi hành vi phá hủy tài sản chung của vợ chồng đều bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Căn cứ Điều 158 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định thì Quyền sở hữu bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt tài sản của chủ sở hữu theo quy định của pháp luật.Nếu là tài sản là tài sản chung của vợ chồng thì vợ/chồng đều  có các quyền đối với tài sản được quy định tại Điều 158 BLDS 2015. Đồng nghĩa với việc cá nhân có quyền làm hỏng, làm thiệt hại tài sản của chính mình như sau: 

• Thiệt hại nhỏ, không đáng kể: Nếu hành vi phá hủy chỉ gây ra thiệt hại nhẹ, giá trị tài sản dưới mức tối thiểu do luật quy định, thì không đủ căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự.
• Sự đồng thuận giữa vợ chồng: Nếu hành vi phá hủy tài sản diễn ra dưới sự đồng thuận của cả hai bên, hoặc nếu cả hai vợ chồng tự thỏa thuận và không yêu cầu cơ quan pháp luật can thiệp, thì không cần phải áp dụng biện pháp hình sự.
• Lỗi không cố ý hoặc bất khả kháng: Trong một số trường hợp, nếu người phá hủy tài sản không có ý thức cố ý gây thiệt hại, hoặc hành vi phá hủy xuất phát từ sự bất khả kháng (như thiên tai), thì người này có thể không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Như vậy, nếu có hành vi làm thiệt tài sản thuộc sở hữu của bản thân nhưng không ảnh hưởng, gây thiệt hại cho người khác thì không bị truy cứu TNHS.

4. Một số câu hỏi liên quan thường gặp

Hành vi phá hủy tài sản chung có bị phạt hành chính không?

Ngoài trách nhiệm hình sự, hành vi phá hủy tài sản chung có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 144/2021/NĐ-CP với mức phạt từ 2 triệu đồng đến 5 triệu đồng.

Có cần giám định tài sản để khởi kiện hình sự không?

Để khởi kiện hành vi phá hủy tài sản chung, việc giám định giá trị thiệt hại là bắt buộc, nhằm xác định mức độ thiệt hại và xem xét việc truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc dân sự.

Nếu không muốn kiện hình sự thì có phương án nào khác không?

Vợ chồng có thể thỏa thuận với nhau về việc bồi thường hoặc sử dụng biện pháp hòa giải trước khi đưa sự việc ra tòa án hoặc cơ quan công an.

Phá hủy tài sản chung của vợ chồng là một hành vi có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ về mặt tài chính mà còn về tình cảm và quan hệ gia đình. Tùy theo mức độ và tính chất của hành vi, người thực hiện có thể phải đối mặt với các biện pháp xử lý hành chính hoặc hình sự. Do đó, trong mọi tình huống, việc duy trì sự tôn trọng và thỏa thuận giữa các bên luôn là cách tốt nhất để bảo vệ quyền lợi chung và tránh những tranh chấp không đáng có.