Cách kiếm tiền từ chứng khoán phái sinh

Ngoài cổ phiếu, thị trường chứng khoán còn có các công cụ tài chính khác hỗ trợ Nhà đầu tư (NĐT) sinh lợi nhuận, điển hình phải kể đến sản phẩm Chứng khoán phái sinh (CKPS) - công cụ tài chính còn mới mẻ với đa phần NĐT F0. Hãy cùng ACC đi trả lời câu hỏi “Cách kiếm tiền từ chứng khoán phái sinh”

1. Chứng khoán phái sinh là gì?

Theo khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, “Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.”

Thị trường chứng khoán phái sinh là nơi trao đổi, giao dịch, mua/bán chứng khoán phái sinh (các công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng), hoạt động hợp pháp dưới sự quản lý của pháp luật và Nhà nước.

Ví dụ về chứng khoán phái sinh:

Bạn là nông dân trồng lúa, giá gạo ở thời điểm hiện tại (1/4) khi chưa tới vụ thu hoạch là vào khoảng 15.000đ/kg, khá cao so mọi năm.

Với kinh nghiệm lâu năm của mình bạn biết rằng giá gạo nhiều khả năng sẽ giảm trong tương lai khi vào chính vụ thu hoạch, điều đó đồng nghĩa với việc bạn sẽ phải bán giá thấp hơn và làm lợi nhuận suy giảm.

Do đó, để tránh rủi ro bị giảm giá bạn sẽ ký 1 hợp đồng tương lai với người mua rằng tới thời điểm điểm thu hoạch (30/4) sẽ giao hàng cho anh ta với giá 15.000đ/kg, bất chấp giá gạo lúc đó diễn biến ra sao.

Đây chính là những sản phẩm phái sinh sơ khai nhất của thị trường hàng hóa mà sau này được giới “đầu cơ” sử dụng như một công cụ để tìm kiếm lợi nhuận.

Nếu bạn không phải là nông dân trồng lúa, bạn chẳng có hạt gạo nào để giao cho người mua tại thời điểm thu hoạch.

Tuy nhiên bạn vẫn có thể ký hợp đồng tương lai với người mua và sau đó mua lại gạo trên thị trường để giao ở thời điểm 30/4.

Lúc này bạn muốn tham gia thị trường phái sinh đơn giản chỉ là vì bạn tin rằng giá gạo sẽ giảm trong tương lai và bạn muốn kiếm lời dựa trên khoản chênh lệch đó chứ không phải để giảm thiểu rủi ro giảm giá.

2. Các loại chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh bao gồm 4 loại chính:

• Hợp đồng kỳ hạn: là một thỏa thuận giữa hai bên tham gia để mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước ngay ở thời điểm hiện tại.
• Hợp đồng tương lai: là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán.
• Hợp đồng quyền chọn: Người nắm giữ hợp đồng quyền chọn có quyền, nhưng không có nghĩa vụ, mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định trước. Người bán hợp đồng có nghĩa vụ thực hiện giao dịch khi người nắm giữ hợp đồng chọn thực hiện quyền. Hợp đồng quyền chọn bao gồm quyền chọn mua và quyền chọn bán.
• Hợp đồng hoán đổi: Hợp đồng hoán đổi là một thỏa thuận giữa hai bên về việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai. Hợp đồng sẽ quy định rõ thời điểm hoán đổi dòng tiền và phương pháp tính toán cụ thể.

Trong đó, hợp đồng tương lai sẽ là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam, cụ thể là Hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu (VN30 và HNX30) và Hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ (kỳ hạn 5 năm). Các sản phẩm này được lựa chọn trước tiên do tính chất sản phẩm đơn giản, tài sản cơ sở đều là các công cụ có độ rủi ro thấp và có tính đại diện cao. Nguyên tắc giao dịch Hợp đồng tương lai cũng không quá khác biệt so với giao dịch cổ phiếu trên thị trường cơ sở.

3. Đối tượng tham gia thị trường chứng khoán phái sinh

Những đối tượng tham gia thị trường chứng khoán phái sinh:

• Những tổ chức hoặc cá nhân có nhu cầu giao dịch tài sản cơ sở, đầu tư chứng khoán phái sinh để phòng ngừa rủi ro, hạn chế biến động về tài sản.
• Các tổ chức hoặc các nhân tham gia mua/bán một hoặc nhiều chứng khoán phái sinh nhằm kiếm lợi nhuận từ sự chênh lệch giá.

4. Những rủi ro khi tham gia vào chứng khoán phái sinh?

Khi giá hợp đồng tương lai biến động theo chiều hướng có lợi, nhà đầu tư sẽ ghi nhận khoản tiền lãi lớn trên mức ký quỹ ban đầu.

Khi giá hợp đồng tương lai biến động theo chiều hướng bất lợi, nhà đầu tư sẽ chịu khoản thiệt hại lớn trên tài khoản ký quỹ.

Nếu giá trị ký quỹ xuống thấp hơn Mức ký quỹ duy trì, nhà đầu tư sẽ phải bổ sung ký quỹ.

Nếu không nộp bổ sung, nhà đầu tư buộc phải đóng 1 phần/toàn bộ vị thế đang nắm giữ bằng việc đặt lệnh đối ứng trên thị trường. Khi đóng được vị thế, nhà đầu tư vẫn phải thanh toán thiệt hại cho TTTTBT và công ty chứng khoán nếu như giá trị ký

5. Cách kiếm tiền từ chứng khoán phái sinh

Với TTCK phái sinh, nhà đầu tư có thể phòng hộ rủi ro cho danh mục cơ sở khi thị trường cơ sở giảm điểm. Cụ thể, nhà đầu tư có thể mở vị thế bán hợp đồng tương lai chỉ số khi sở hữu chứng khoán cơ sở, nếu thị trường cơ sở giảm điểm thì mức lãi trên TTCK phái sinh sẽ giúp nhà đầu tư bù đắp khoản lỗ từ TTCK cơ sở. Tuy nhiên, mục đích này ít được sử dụng, mà thay vào đó, nhà đầu tư tranh thủ sự biến động giá của thị trường để mua - bán, hưởng chênh lệch ngay trong phiên.

Trong bối cảnh thị trường cơ sở khó kiếm tiền thì TTCK phái sinh càng hấp dẫn. Các lớp học về chứng khoán phái sinh, chiến lược mua bán chứng khoán phái sinh, phân tích kỹ thuật bùng nổ theo diễn biến sôi động của TTCK phái sinh.

“Trên TTCK phái sinh, càng giao dịch nhiều thì sự hiệu quả đầu tư càng ít. Thị trường không biến động nhiều thì khó kiếm được chênh lệch đủ lớn, thị trường biến động mạnh trong phiên thì mua bán sai vị thế là có thể thua lỗ lớn trong một phiên”, một chuyên gia chứng khoán nhận xét.

Theo vị chuyên gia này, trong các thương vụ lướt sóng trên TTCK phái sinh, tổng lãi - lỗ là bằng không, có người được thì sẽ có người mất, tiền từ túi nhà đầu tư này chuyển sang túi nhà đầu tư khác. Cuộc chơi càng đông người tham gia thì sẽ càng khó kiếm lời trong ngắn hạn, người tham gia cần phải có sự hiểu biết sâu về sản phẩm, dịch vụ và có kinh nghiệm trong phân tích và quan sát thị trường.

Chứng khoán phái sinh giúp đa dạng hóa sản phẩm, tạo thêm cơ hội đầu tư cũng như phòng hộ rủi ro cho các thành viên trên TTCK. Các công ty chứng khoán có sự chuẩn bị kỹ càng cơ sở hạ tầng cho chứng khoán phái sinh là những người được lợi khi có thêm cơ hội để thu hút khách hàng, gia tăng nguồn thu phí môi giới.