Khi nào cần thực nghiệm điều tra? [Chi tiết 2022]

Thực nghiệm điều tra một biện pháp điều tra được áp dụng đối với hầu hết các vụ an hình sự nhằm mục đích khôi phục hiện trường ban đầu của vụ án để phục vụ công tác điều tra tìm ra sự thật của vụ án hình sự, đảm bảo xử lý đúng người, đúng tội theo quy định của pháp luật. Như vậy, pháp luật hiện hành điều chỉnh biên pháp thực nghiệm điều tra như thế nào? Bài viết dưới đây đề cập đến vấn đề Khi nào cần thực nghiệm điều tra trong pháp luật tố tụng hình sự.

1. Thực nghiệm điều tra là gì?

Thực nghiệm điều tra là biện pháp điều tra tội phạm được tiến hành thông qua các hoạt động thí nghiệm, thực nghiệm đặc biệt trong điều kiện tương tự như điều kiện mà hành vi, sự việc hiện tượng cần kiểm tra, xác minh đã diễn ra trước đây để có cơ sở khách quan kết luận hành vi, sự kiện, hiện tượng đó. từ đó có thể quán  đoán ra tính chất, hành vi, diễn biến của tội phạm.

Bản chất của thực nghiệm điều tra là tiến hành các hoạt động thí nghiệm, thực nghiệm đặc biệt. Cơ sở để tổ chức các hoạt động đó là lời khai của những người tham gia tố tụng như bị can, người bị tạm giữ, người bị hại, người làm chứng hay giả thuyết điều tra của điều tra viên về hành vi, sự việc, hiện tượng cần kiểm tra, xác minh. Căn cứ vào lời khai của họ và các tài liệu đã thu thập được, cơ quan điều tra có thể xác định được loại thực nghiệm điều tra cần tổ chức, mục đích cụ thể cần đạt được cũng như các điều kiện cụ thể cần tái tạo để tiến hành hoạt động này.

2. Khi nào cần thực nghiệp điều tra

Căn cứ khoản 7 Điều 165 BLTTHS 2015, thực nghiệm điều tra được tiến hành khi:

• Trường hợp để kiểm tra, bổ sung tài liệu, chứng cứ khi xét phê chuẩn lệnh, quyết định của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra
• Trường hợp phát hiện có dấu hiệu oan, sai, bỏ lọt tội phạm, vi phạm pháp luật mà Viện kiểm sát đã yêu cầu bằng văn bản nhưng không được khắc phục hoặc
• Trường hợp để kiểm tra, bổ sung tài liệu, chứng cứ khi quyết định việc truy tố.

Qua thực nghiệm điều tra, điều tra viên có thể xác định được mức độ tin cậy và giá trị xác thực của những tình tiết được phản ánh trong lời khai của những người tham gia tố tụng như bị can, người bị tạm giữ, người bị hại, người làm chứng hoặc của những vật chứng khác nhau đã thu thập được trong quá trình điều tra vụ án.

Khi tiến hành thực nghiệm điều tra để kiểm tra các giả thuyết điều tra, điều tra viên không nhằm mục đích kiểm tra chứng cứ riêng lẻ nào đó hoặc tổng hợp các chứng cứ đã thu thập được mà kiểm tra những nhận định, phán đoán hoặc những giải thích của mình được xây dựng dựa trên những chứng cứ đó hoặc những tài liệu trinh sát đã thu thập được.

Kết quả của thực nghiệm điều tra có thể khẳng định hoặc phủ định sự tồn tại của một tình tiết nào đó trong vụ án hình sự, những nhận định, phán đoán (giả thuyết) của điều tra viên về vụ án nói chung và về các tình tiết cụ thể của nó. Những tình tiết đã được kiểm tra, những đồ vật, tài liệu được phát hiện có thể trở thành chứng cứ trong vụ án đó. Kết quả thực nghiệm điều tra thường không tạo ra chứng cứ mới mà chỉ phát hiện ra và xác lập chúng.

Kết quả thực nghiệm điều tra giúp cơ quan điều tra phát hiện được những nguyên nhân và điều kiện làm phát sinh hoặc tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện hành vi phạm tội. Trên cơ sở đó, cơ quan điều tra sẽ yêu cầu các cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp về tổ chức hoặc kỹ thuật để khắc phục và ngăn ngừa, không cho những vụ án tương tự xảy ra.

3. Thủ tục thực nghiệm điều tra

Xuyên suốt quá trình điều tra, truy tố, xét xử, luật sư hình sự có nghĩa vụ sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để làm sáng tỏ những tình tiết xác định người bị buộc tội vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo.

Cơ quan điều tra có thể thực nghiệm điều tra bằng cách dựng lại hiện trường, diễn lại hành vi, tình huống hoặc những tình tiết khác của một sự việc nhất định và tiến hành các hoạt động thực nghiệm cần thiết. Khi tiến hành thực nghiệm điều tra. Trước đây, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định theo hướng khi thấy cần thì có thể đo đạc, chụp ảnh, ghi hình, vẽ sơ đồ. Còn hiện nay, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định bắt buộc phải thực hiện các hoạt đồng này, đồng thời còn phải ghi rõ kết quả thực nghiệm điều tra vào biên bản.

Kiểm sát thực nghiệm điều tra: Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 không quy định bắt buộc Kiểm sát viên phải kiểm sát trực tiếp việc thực nghiệm điều tra nên trong quá trình điều tra, Kiểm sát viên chủ yếu kiểm sát việc thực nghiệm điều tra thông qua nghiên cứu các biên bản do Điều tra viên chuyển đến. Để nâng cao trách nhiệm của Kiểm sát viên trong kiểm sát hoạt động điều tra, bảo đảm tính khách quan của việc thực nghiệm điều tra, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 tại khoản 2 Điều này đã bổ sung quy định bắt buộc Kiểm sát viên phải có mặt để kiểm sát việc thực nghiệm điều tra, theo đó:“Trước khi tiến hành thực nghiệm điều tra, Điều tra viên phải thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp biết về thời gian và địa điểm tiến hành thực nghiệm điều tra. Kiểm sát viên phải có mặt để kiểm sát việc thực nghiệm điều tra. Nếu Kiểm sát viên vắng mặt thì phải ghi rõ vào biên bản”.

Trên đây là nội dung về Khi nào cần thực nghiệm điều tra? Mong rằng bài viết này sẽ cung cấp cho quý bạn đọc những thông tin bổ ích. Nếu có thắc mắc hay cần tư vấn, vui lòng liên hệ với công ty luật ACC để chúng tôi có thể giải đáp cho quý bạn đọc một cách nhanh chóng nhất.