Những hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản của người khác

Các tội xâm phạm quyền sở hữu là những tội có hành vi nguy hiểm cho xã hội, có lỗi, gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho quan hệ sở hữu. Các tội xâm phạm quyền sở hữu có tính chiếm đoạt bao gồm: tội cướp tài sản, bắt cóc chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, cướp giật tài sản, công nhiên chiếm đoạt tài sản, trộm cắp tài sản, lừa đảo chiếm đoạt tài sản và lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, đây đều là các tội gây nguy hiểm cho xã hội, không chỉ xâm phạm đến quyền sở hữu về tài sản của cá nhân, gia đình, tổ chức, cơ quan,… mà còn xâm hại đến sức khỏe, tính mạng, tinh thần của người dân. Bài viết sau đây, chúng ta cùng tìm hiểu kỹ hơn về hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản.

Những hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản của người khác

1. Khái niệm các tội xâm phạm sở hữu

Các tội xâm phạm sở hữu là những hành vi có lỗi, xâm hại quan hệ sở hữu và sự xâm hại này thể hiện đầy đủ bản chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi.

2. Tội xâm phạm tài sản của người khác

2.1. Khách thể của tội phạm

Theo luật hình sự Việt Nam, những tội được coi là tội xâm phạm sở hữu và cùng được quy định trong Chương XVI Bộ luật Hình sự là những tội có cùng khách thể là quan hệ sở hữu. Điều này có ý nghĩa:

– Các tội xâm phạm sở hữu phải là những hành vi gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho quan hệ sở hữu.

– Sự gây thiệt hại này phải phản ánh đầy đủ bản chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội.

Quan hệ sở hữu là quan hệ xã hội trong đó quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt tài sản được tôn trọng và bảo vệ. Hành vi gây thiệt hại hoặc đe doạn gây thiệt hại cho quan hệ sở hữu là những hành vi xâm phạm các quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt tài sản của chủ sở hữu.

Một hành vi tuy cũng gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho quan hệ sở hữu chung nhưng sẽ không phải là tội xâm phạm sở hữu nếu hành vi này đồng thời còn gây thiệt hại cho những quan hệ xã hội khác và sự gây thiệt hại này mới thể hiện được đầy đủ nhất bản chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi. Trong trường hợp này khách thể (trực tiếp) không phải là quan hệ sở hữu.

2.2. Đối tượng tác động của tội phạm

Như mọi hành vi phạm tội khác, hành vi xâm phạm sở hữu cũng có đối tượng tác động cụ thể. Đó là tài sản – đối tượng vật chất nhờ đó có sự tồn tại quan hệ sở hữu. Tài sản, theo BLDS Việt Nam bao gồm: Vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản (ĐIều 105 Bộ luật Dân sự). Khi xác định đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu ở các dạng thể hiện này cần chú ý:

– Một số vật do tính chất và công dụng đặc biệt không được coi là đối tượng tác động của các tội hoặc một số tội xâm phạm sở hữu mà là đối tượng tác động của các hành vi phạm tội khác.

– Vật khi không còn là tài sản vì đã bị chủ tài sản hủy bỏ cũng sẽ không còn là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu.

– Tiền luôn luôn cso thể là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu

– Giấy tờ có giá có thể là phương tiện phạm tội giúp người phạm tội có thể xâm phạm sở hữu. Trong một số trường hợp, giấy tờ này có thể là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu. Đó là trường hợp giấy tờ có giá cho phép bất kì ai có giấy tờ này đều có thể sử dụng được.

– Quyền về tài sản nói chung không thể là đối tượng tác động của các tội xâm phạm sở hữu. Nhưng những giấy tờ thể hiện quyền về tài sản như hóa đơn lĩnh hàng,… có thể là đối tượng tác động của nhóm tội này trong những trường hợp giấy tờ này cho phép ai cũng có thể sử dụng được.

Tài sản được pháp luật nói chung cũng như luật hình sự nói riêng bảo vệ, về nguyên tắc phải là tài sản hợp pháp. Tuy nhiên điều này không có nghĩa những hành vi xâm phạm tài sản bất hợp pháp của công dân khác không bị coi là phạm tội. Hành vi xâm phạm tài sản của người khác, dù tài sản đó là tài sản bất hợp pháp, vẫn bị coi là trái pháp luật và có thể cấu thành tội xâm phạm sở hữu. Việc coi những hành vi đó là trái pháp luật và có thể bị xử lí về mặt hình sự là hoàn toàn cần thiết, để đảm bảo trật tự chung của xã hội.

Tài sản, về nguyên tắc, chỉ là đối tượng của những hành vi phạm tội do người không phải là chủ sở hữu thực hiện.

Trong những trường hợp đặc biêt, tài sản có thể là đối tượng của những hành vi phạm tội do chính chủ tài sản thực hiện (tài sản đó có thể là tài sản của riêng người có hành vi phạm tội hoặc là tài sản chung với người khác). Đó là những trường hợp hành vi phạm tội, về hình thức, tuy tác động đến tài sản của người thực hiện nhưng thực chất lại nhằm gây thiệt hại về tài sản cho người khác hoặc cho người cùng sở hữu với mình.

2.3. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi khác quan của các tội xâm phạm sở hữu tuy khác nhau ở hình thức thể hiện nhưng đều có cùng tính chất gây thiệt hại cho quan hệ sở hữu, xâm phạm quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt của chủ tài sản, làm cho chủ tài sản mất khả năng thực hiện quyền sở hữu của mình. Những hình thức thể hiện của hành vi khách quan có thể là:

– Hành vi chiếm đoạt

– Hành vi chiếm giữ trái phép

– Hành vi sử dụng trái phép

– Hành vi hủy hoại, làm hư hỏng, làm mất mát, làm lãng phí tài sản.

Trong những hành vi đó có hành vi có thể được thực hiện bằng hình thức hành động và không hành động (hành vi hủy hoại); có hành vi chỉ được thực hiện bằng hành động (chiếm đoạt).

Các hành vi này được mô tả là dấu hiệu hành vi trong hầu hết các Cấu thành tội phạm cơ bản, trừ một số Cấu thành tội phạm mô tả chiếm đoạt chỉ là mục đích như Cấu thành tội phạm của tội cướp tài sản.

Hậu quả mà những hành vi nói trên gây ra trước hết là thiệt hại gây ra cho quan hệ sở hữu, thể hiện dưới dạng thiệt hại vật chất cụ thể như tài sản bị chiếm đoạt, tài sản bị hư hỏng, bị hủy hoại, tài sản bị sử dụng,…

Hậu quả thiệt hại được mô tả cụ thể trong hầu hết các Cấu thành tội phạm cơ bản.

2.4. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của hầu hết các tội xâm phạm sở hữu là chủ thể bình thường. Những người có năng lực Trách nhiệm hình sự (bao gồm cả tuổi chịu trách nhiệm hình sự) đều có khả năng trở thành chủ thể của nhiều tội thuộc nhóm tội phạm sở hữu. Trong các tội xâm phạm sở hữu có một tội đòi hỏi chủ thể ngoài những dấu hiệu của chủ thể bình thuoewngf phải có thêm đặc điểm đặc biệt khác (chủ thể đặc biệt). Đó là đặc điểm có trách nhiệm liên quan đến tài sản của tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Ngoài ra, trong một số Cấu thành tội phạm, đặc biệt xấu về nhân thân cũng được mô tả là dấu hiệu định tôi. Đó là dấu hiệu đã bị xử phạt hành chính, đã bị xử lí kỉ luật, đã bị kết án… Trong nội dung trình bày về dấu hiệu pháp lí của các tội cụ thể, dấu hiệu chủ thể của tội phạm chỉ được trình bày khi chủ thể của tội phạm có dấu hiệu đặc biệt.

2.5. Mặt chủ quan của tội phạm

– Lỗi của người thực hiện các tội xâm phạm sở hữu có thể là cố ý như ở tội trộm cắp tài sản; hoặc vô ý như ở tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản.

– Động cơ phạm tội có thể khác nhau nhưng không được mô tả trong các Cấu thành tội phạm, trừ Cấu thành tội phạm của tội sử dụng trái phép tài sản.

3. Các hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản

Trong Bộ luật Hình sự năm 2015, các hành vi xâm phạm sở hữu tài sản được quy định tại Chương XVI (từ Điều 168 đến Điều 180). Theo quy định của Bộ luật Hình sự có 13 tội thuộc nhóm tội xâm phạm sở hữu. Đó là các tội:

– Tội cướp tài sản (Điều 168)

– Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản (Điều 169)

– Tội cưỡng đoạt tài sản (Điều 170)

– Tội cướp giật tài sản (Điều 171)

– Tội công nhiên chiếm đoạt tài sản (Điều 172)

– Tội trộm cắp tài sản (Điều 173)

– Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (ĐIều 174)

– Tội lam dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175)

– Tôi chiếm giữ trái phép tài sản (Điều 176)

– Tội sử dụng trái phép tài sản (Điều 177)

– Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản (Điều 178)

– Tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp (Điều 179 Bộ luật Hình sự)

– Vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản (Điều 180)

Trên đây là bài viết ACC tư vấn về hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản. Hy vọng bài viết có ích cho độc giả. Đội ngũ luật sư của Công ty Luật ACC luôn sẵn sàng lắng nghe và giải đáp mọi vướng mắc của bạn. Cảm ơn quý bạn đọc đã theo dõi bài viết của chúng tôi.