Động sản là gì? Quy định pháp luật về động sản và bất động sản như thế nào?

Bài viết này sẽ giải đáp câu hỏi cơ bản như "Động sản là gì?" và mở rộng kiến thức về lĩnh vực quan trọng này. Chúng ta sẽ khám phá định nghĩa, tính chất và vai trò của động sản trong nền kinh tế và xã hội, cung cấp cái nhìn toàn diện về một khía cạnh quan trọng của tài chính và đầu tư.

Động sản là gì Quy định pháp luật về động sản và bất động sản như thế nào

Động sản là gì?

Động sản là tài sản có khả năng được chuyển giao hoặc di chuyển từ một vị trí này sang vị trí khác trong không gian cụ thể mà vẫn giữ nguyên được các đặc tính và chức năng của nó.

Động sản bao gồm các vật có khả năng tự mình chuyển động như súc vật, cũng như các vật không có khả năng tự chuyển động mà di chuyển bằng lực ngoại lai, ví dụ như thóc, gạo, trái cây đã được hái, đồ mộc, thiết bị, máy móc, tiền bạc, tín phiếu, hối phiếu... Tùy thuộc vào tính chất và đặc trưng của từng loại tài sản, một số nước vẫn quy định máy bay, tàu thuỷ, và các tài sản tương tự là bất động sản.

Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, động sản được xác định là tài sản không thuộc loại bất động sản. Trong khi đó, bất động sản bao gồm đất đai, nhà ở, công trình xây dựng gắn liền với đất đai, cũng như các tài sản liên quan như máy điều hoà nhiệt độ, quạt máy gắn vào tường, các tài sản khác gắn liền với đất đai như lúa chưa gặt, quả còn trên cây, và cả các tài sản khác được quy định bởi pháp luật.

Động sản đóng vai trò quan trọng như một tiêu chí để phân loại tài sản trong quyền sở hữu, đặc biệt là khi xác định giữa động sản và bất động sản.

Tóm lại, Động sản là những tài sản có khả năng chuyển động hoặc di dời từ một vị trí này sang vị trí khác trong một không gian nhất định, và vẫn giữ nguyên được tính năng và công dụng của chúng.

Quy định về động sản và bất động sản theo pháp luật của Pháp

Đây được coi là một phân loại phổ biến, vì nó là phương thức phân loại quan trọng nhất được hầu hết các hệ thống pháp luật quốc gia công nhận. Một ví dụ nổi bật là Bộ luật Dân sự Pháp, cấu trúc của nó đã thể hiện sự logic trong việc phân loại tài sản thành hai loại chính là động sản và bất động sản.

Điều 516 của Bộ luật Dân sự Pháp đã đưa ra một quy định tổng quát: "Tất cả tài sản đều là động sản hoặc bất động sản." Sau đó, Bộ luật Dân sự Pháp xác định ba tiêu chí để xác định một tài sản là bất động sản, bao gồm: bản chất bất động sản, mục đích sử dụng và đối tượng liên quan đến đất đai.

Điều 518 cụ thể xác nhận: "Đất đai và các công trình xây dựng là bất động sản bởi bản chất." Tiếp theo, các điều từ 519 đến 521 đề cập đến các yếu tố như cối xay gió, cối xay nước cố định trên cột trụ là một phần của công trình xây dựng, cũng như mùa màng chưa hái và cây cối chưa đốn hạ, được xem là bất động sản do bản chất.

Các điều từ 522 đến 525 tiếp tục quy định về các tài sản được coi là bất động sản do mục đích sử dụng, bao gồm gia súc phục vụ trong trang trại, đường ống dẫn nước cho công trình xây dựng, nông cụ và đồ đạc trong nhà gắn liền vĩnh viễn vào tài sản cố định.

Các loại tài sản này, mặc dù bản chất là động sản, nhưng lại được coi là "phụ thuộc" vào bất động sản do mục đích sử dụng riêng. Quy định này có ý nghĩa là chúng là cần thiết để phục vụ, khai thác đất đai hoặc chúng được liên kết chặt chẽ với tài sản cố định mà nếu tách rời có thể gây hư hại cho đồ vật hoặc phần tài sản mà chúng gắn vào. Nói cách khác, nếu thiếu những động sản này, bất động sản sẽ không còn nguyên vẹn về công năng hoặc mỹ quan.

Bên cạnh đó, theo pháp luật Pháp, để tồn tại khái niệm "bất động sản do mục đích," cả bất động sản và động sản phải có cùng một chủ sở hữu; nếu không, khái niệm "phần phụ" sẽ mất đi. Những đặc điểm này dẫn đến hệ quả rằng khi không có mối liên hệ trực tiếp giữa động sản và bất động sản, mọi tài sản được coi là "bất động sản do mục đích sử dụng" sẽ không còn được xem là bất động sản.

Mặt khác, chủ sở hữu có thể chấm dứt tư cách của một "bất động sản do mục đích sử dụng" bằng cách tách rời tài sản đó khỏi bất động sản. Khi đó, tài sản sẽ trở lại có tư cách của một động sản theo bản chất. Cuối cùng, Điều 526 quy định về các tài sản là bất động sản do gắn liền với đất, bao gồm các loại hoa lợi từ bất động sản, quyền địa dịch, hay các tố quyền nhằm đòi lại một bất động sản.

Trong chương "Các động sản," Điều 527 tổng quát hai tiêu chí để xác định một động sản, đó là: "Tài sản là động sản do bản chất của chúng hoặc do luật định." Điều 528 cụ thể giải thích rằng một tài sản là động sản do bản chất nếu nó có khả năng tự di chuyển hoặc dịch chuyển nhờ tác động bên ngoài, vẫn giữ nguyên được hình dạng, kích thước và tính chất vốn có.

Điều 529 liệt kê các loại tài sản là động sản do luật định, bao gồm trái phiếu, cổ phiếu trị giá bằng tiền, cổ phần, lãi suất trong các công ty khi chúng tồn tại, cũng như tiền và các tác phẩm nghệ thuật theo Điều 533, đều được xem là động sản.

Phân loại này mang lại nhiều ý nghĩa pháp lý quan trọng. Đầu tiên, từ phân loại này, nhà lập luật có thể thiết kế quy chế pháp lý riêng cho động sản và bất động sản. Nó cũng thể hiện sự khác biệt quan trọng về tầm quan trọng giữa bất động sản và động sản. Bất động sản luôn chịu sự điều chỉnh chặt chẽ hơn so với động sản thông thường.

Điều này xuất phát từ quan điểm cổ xưa rằng bất động sản là những gì liên quan chặt chẽ với trái đất, thường tồn tại lâu dài và là nguồn cải thiện cơ bản, điều này tạo ra giá trị vượt trội so với các tài sản khác. Hơn nữa, theo quan điểm của pháp luật châu Âu cổ, bất động sản mang tính gia tộc và là tài sản của một dòng tộc, điều này giải thích việc có những quy định nghiêm ngặt hạn chế khả năng chuyển nhượng của chúng.

Quy định về động sản và bất động sản theo pháp luật Việt Nam

Quy định về động sản và bất động sản theo pháp luật Việt Nam

Quay trở lại với hệ thống pháp luật của Việt Nam, chương XI của Bộ luật Dân sự 2015 có thể được xem như là một chương quy định về phân loại tài sản. Có thể nhận thấy rằng cách tiếp cận của những người làm luật Việt Nam không quá khác biệt so với các hệ thống pháp luật trên thế giới, đặc biệt là so với hệ thống Civil Law, đặc biệt là pháp luật Pháp. Mặc dù vậy, Bộ luật Dân sự 2015 vẫn có những điểm khác biệt quan trọng.

Tổng quan về chương XI cho thấy nó đã liệt kê các cách phân loại như: Bất động sản và động sản; vật tiêu hao và vật không tiêu hao; vật chia được và vật không chia được; vật chính và vật phụ. Rõ ràng, những người làm luật đã phân loại tài sản bằng cách liệt kê một cách rộng rãi mà không dựa vào các tiêu chí cụ thể và sắp xếp bố cục của chương có vẻ chưa được đặt ra một cách hợp lý. Mới đầu chương XI, tại Điều 174, Bộ luật Dân sự đã đề cập đến sự phân loại giữa bất động sản và động sản như sau:

“1. Bất động sản là các tài sản bao gồm:

a, Đất đai;

b, Nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai, kể cả các tài sản gắn liền với nhà, công trình xây dựng đó;

c, Các tài sản khác gắn liền với đất đai;

d, Các tài sản khác do pháp luật quy định.

2. Động sản là những tài sản không phải bất động sản.”

Dựa theo quy định của pháp luật dân sự hiện hành, động sản được định nghĩa là những tài sản không thuộc loại bất động sản. Hệ thống pháp luật của Pháp đã đưa ra ba tiêu chí để xác định một vật là bất động sản, bao gồm:

1. Bất động sản do bản chất:

   • Bao gồm đất đai và các công trình xây dựng, cũng như những loại tài sản gắn cố định như cối xay gió, một phần cố định của công trình xây dựng, chúng mang bản chất của bất động sản do bản chất.

2. Bất động sản do mục đích sử dụng:

   • Các đường ống dẫn nước cho một công trình, các loại nông cụ, và đồ đạc trong nhà gắn vĩnh viễn vào tài sản cố định cũng được xem xét là bất động sản do mục đích sử dụng. Chúng là những tài sản mang bản chất của động sản nhưng liên quan đặc biệt đến mục đích sử dụng cụ thể.

3. Bất động sản do đối tượng gắn liền với đất:

   • Các tài sản như máy điều hoà nhiệt độ, quạt máy, khi gắn vào tường, được xem xét là bất động sản do đối tượng gắn liền với đất. Chúng là những tài sản mang tính chất động sản nhưng được phân loại là bất động sản do liên quan đến đất.

Cách tiếp cận của pháp luật Việt Nam đối với chế định về tài sản không khác quá nhiều so với pháp luật dân sự thế giới, đặc biệt là với hệ thống Civil Law, đặc biệt là luật của Pháp. Mặc dù vậy, Bộ luật dân sự 2015 vẫn có những điểm khác biệt.

Quay lại với pháp luật Việt Nam, chương XI của Bộ luật Dân sự 2015 có thể coi là một phần quan trọng quy định về phân loại tài sản. Có vẻ như những người làm luật Việt Nam đã nhận ra tầm quan trọng của việc phân loại bất động sản và động sản. Dựa vào Điều 174, cụ thể là khoản 2, có thể thấy rằng nhà lập luật muốn khẳng định tài sản chỉ bao gồm bất động sản và động sản thông qua phương pháp loại trừ: “Động sản là những tài sản không phải bất động sản.”

Tuy nhiên, mặc dù Bộ luật Dân sự 2015 đã liệt kê một loạt các loại tài sản được coi là bất động sản, nhưng lại không đưa ra tiêu chí cụ thể để xác định một tài sản là bất động sản. Thay vào đó, nó chỉ liệt kê một cách chung chung mà không dựa trên các tiêu chí cụ thể, và sắp xếp bố cục của chương có vẻ chưa hợp lý.

Mặc dù tiêu chí này có vẻ quá cứng nhắc với việc xem xét bất động sản chỉ dựa trên khả năng di dời, điều này đã được điều chỉnh tại Bộ luật Dân sự 2015. Tuy nhiên, quy định vẫn chưa rõ ràng về mức độ "gắn liền," đặt ra câu hỏi về việc xác định khi nào một đối tượng sẽ được coi là bất động sản. Điều này trở nên quan trọng khi xem xét loại "bất động sản do công dụng," mà Bộ luật Dân sự 2015 không làm rõ khái niệm "gắn liền," mặc dù đã thay thế cụm từ "nhà ở" bằng "nhà," đồng thời nhận thức đúng đắn hơn về đặc tính của nó.

Tuy nhiên, việc quy định riêng về "nhà" dường như không cần thiết khi đã có quy định về "công trình xây dựng gắn liền với đất đai," vì "nhà" đã được bao hàm trong đó. Điều này dẫn đến một sự lặp lại không cần thiết trong chương, khi mà đặc tính "không thể di dời" được nhắc lại ba lần trong cùng một điều luật.

Bộ luật Dân sự 2015 cũng chưa phân định rõ giữa bất động sản do bản chất và bất động sản do mục đích sử dụng. Quy định ở điểm d, khoản 1 của Điều 174 là một quy định mềm dẻo, chỉ ra rằng bất động sản còn là "các tài sản khác do pháp luật quy định." Có vẻ như nhà lập luật đã hàm ý rằng một tiêu chí khác để xác định bất động sản là bất động sản có thể là "do luật định."

Ý tưởng này của nhà lập luật Việt Nam không khác biệt nhiều so với các hệ thống pháp luật quốc tế. Tuy nhiên, đến nay chỉ có quyền sử dụng đất được thừa nhận là một loại bất động sản theo luật Kinh doanh Bất động sản. Mặc dù quy định này có tính riêng lẻ và không phổ quát, khó xác định được những loại tài sản hoặc quyền tài sản nào sẽ được coi là bất động sản.

Điều này dẫn đến một vấn đề là khó khăn trong việc xác định tài sản nào là động sản, khi khoản 2 của Điều 174 đã sử dụng phương pháp loại trừ để chỉ ra rằng động sản là những tài sản không phải bất động sản. Mặc dù khái niệm bất động sản vẫn chưa rõ ràng, việc có những tiêu chí cụ thể để xác định động sản trở nên rất khó.

Phân biệt động sản với bất động sản

Khi nào bất động sản có thể chuyển thành động sản và ngược lại?

Khi nào bất động sản có thể chuyển thành động sản và ngược lại

Trong một số trường hợp, thay đổi đặc tính đặc thù của tài sản có thể dẫn đến việc xác định liệu tài sản đó có thuộc nhóm động sản hay bất động sản. Điều này thường xảy ra do sự biến đổi tính chất di dời của tài sản. Chẳng hạn, một số thiết bị trong nhà, khi chưa được lắp đặt và có khả năng vận chuyển từ nơi này đến nơi khác, thì được coi là động sản. Tuy nhiên, khi chúng được gắn vào không gian nhà hoặc công trình xây dựng, tức là khi chúng mất đi khả năng di dời, thì chúng thuộc nhóm bất động sản, hay được gọi là tài sản gắn liền với đất đai, nhà, hoặc công trình xây dựng.

Tuy nhiên, quyết định liệu một tài sản có phải là bất động sản không phải luôn là tuyến định. Bởi vì những tài sản này có thể được tháo rời khỏi bất động sản và chuyển đến nơi khác. Khi chúng không còn gắn liền với bất động sản và tái hiện tính di dời, chúng không còn được coi là bất động sản, mà lại trở thành động sản.

Ví dụ, các thiết bị trong nhà hoặc công trình xây dựng, khi chúng được gắn chặt với nhà hoặc công trình xây dựng, được xem là bất động sản. Ngược lại, khi chúng được tháo rời khỏi nhà hoặc công trình xây dựng, chúng mất đi tính chất không di dời và trở thành động sản.

Nếu việc coi các thiết bị trong nhà và công trình xây dựng là bất động sản hay động sản không chỉ dựa vào tính chất không di dời, mà còn phụ thuộc vào công dụng của chúng. Những tài sản này, mặc dù có đặc điểm vật lý là động sản, nhưng lại được kết nối với bất động sản như là các yếu tố quan trọng cho việc khexploitationác bất động sản và tự động theo đuổi bất động sản, do đó chúng trở thành bất động sản do công dụng của chúng.

Động sản nào phải đăng ký quyền sở hữu?

Về việc đăng ký tài sản động sản, Điều 106, Khoản 2 của Bộ luật Dân sự năm 2015 mô tả rõ như sau:

Quyền sở hữu và các quyền khác liên quan đến động sản không yêu cầu việc đăng ký, trừ khi có quy định khác của pháp luật về việc đăng ký tài sản.

Do đó, tài sản động sản không cần phải đăng ký quyền sở hữu và các quyền khác trừ khi có sự quy định khác của pháp luật yêu cầu. Việc đăng ký cần được thực hiện theo quy trình công khai, theo Khoản 3, Điều 106 của Bộ luật Dân sự năm 2015.

Một số loại tài sản động sản cụ thể yêu cầu việc đăng ký, bao gồm:

1. Xe cơ giới:

   • Theo Điều 53, Khoản 3 của Luật Giao thông đường bộ năm 2008, xe cơ giới, bao gồm ô tô, mô tô, rơ mooc, máy điện, và các loại xe tương tự, phải được đăng ký quyền sở hữu và được gắn biển số do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp.

2. Di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia:

   • Khoản 21, Điều 1 của Luật Di sản văn hóa sửa đổi năm 2009 quy định rằng bảo vật quốc gia phải được đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch. Tiêu chí để xác định bảo vật quốc gia bao gồm các đặc điểm như hiện vật gốc độc bản, hình thức độc đáo, giá trị đặc biệt liên quan đến sự kiện quan trọng của đất nước, anh hùng dân tộc, danh nhân tiêu biểu, hoặc tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng.

3. Vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ:

   • Khoản 1, Điều 9 của Luật Quản lý sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ năm 2017 nêu rõ rằng vũ khí, vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ, công cụ hỗ trợ phải được quản lý và bảo quản theo đúng chế độ và quy trình, đảm bảo an toàn, không làm mất, hỏng.

Tổ chức và cá nhân được khuyến khích đăng ký di vật, cổ vật mà họ sở hữu với cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước về văn hóa, thể thao và du lịch, theo Khoản 22, Điều 1 của Luật Di sản văn hóa sửa đổi năm 2009.

Câu hỏi thường gặp

Câu hỏi 1: Điều gì quyết định một tài sản được xem là bất động sản theo quy định của Bộ luật Dân sự Pháp?

Trả lời 1: Theo Bộ luật Dân sự Pháp, một tài sản được xem là bất động sản nếu nó thuộc vào các loại sau đây: đất đai, nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai, các tài sản khác gắn liền với đất đai, và các tài sản khác do pháp luật quy định.

Câu hỏi 2: Điều gì quyết định một tài sản được xem là động sản theo Bộ luật Dân sự Pháp?

Trả lời 2: Theo Bộ luật Dân sự Pháp, động sản là những tài sản không thuộc loại bất động sản. Điều này bao gồm các tài sản có khả năng di chuyển hoặc dịch chuyển, không gắn liền với đất đai.

Câu hỏi 3: Làm thế nào Bộ luật Dân sự Pháp phân loại tài sản thành bất động sản và động sản?

Trả lời 3: Bộ luật Dân sự Pháp xác định tài sản dựa trên ba tiêu chí chính để xác định một tài sản là bất động sản: bản chất bất động sản, mục đích sử dụng và đối tượng liên quan đến đất đai. Điều 518 của Bộ luật Dân sự Pháp cụ thể xác nhận rằng "đất đai và các công trình xây dựng là bất động sản bởi bản chất."

Câu hỏi 4: Theo pháp luật Việt Nam, tại sao một số tài sản được xếp vào nhóm bất động sản?

Trả lời 4: Theo Điều 174, Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015, bất động sản ở Việt Nam bao gồm đất đai, nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai, các tài sản khác gắn liền với đất đai, và các tài sản khác do pháp luật quy định. Các loại tài sản này được xếp vào nhóm bất động sản vì chúng gắn liền chặt chẽ với đất đai và thường không di dời được.