Rác thải là gì? Và các loại rác thải phổ biến

Rác thải là gì? Rác thải là một vấn đề nhức nhối và ngày càng trở nên nghiêm trọng trong xã hội hiện đại. Nó len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống, từ những con phố tấp nập đến những vùng quê thanh bình, từ những khu đô thị sầm uất đến những làng quê yên ả. Nỗi ám ảnh về rác thải như một gánh nặng đè nặng lên vai mỗi người, mỗi gia đình và toàn xã hội. Để hiểu rõ hơn, hãy cùng ACC tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Rác thải là gì? Và các loại rác thải phổ biến

1. Rác thải là gì?

Rác thải là tập hợp những vật liệu hoặc chất thải mà người dùng không còn sử dụng hoặc cần thiết nữa, và chúng được loại bỏ ra khỏi quá trình sinh hoạt hàng ngày. Mặc dù hiện tại, pháp luật chưa cung cấp định nghĩa cụ thể cho khái niệm rác thải, nhưng chúng ta có thể hiểu đơn giản rằng đó là các vật liệu đã qua sử dụng và không còn giá trị nữa.

Rác thải có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí như thành phần, nguồn gốc, tính chất, hoặc khả năng tái chế. Thông thường, rác thải sinh hoạt bao gồm các loại như thức ăn thừa, bao bì, chai nhựa, vỏ lon, và giấy tờ. Mỗi loại rác thải có đặc điểm riêng, và chúng được phân vào các nhóm khác nhau như rác thải vô cơ, hữu cơ, và có khả năng tái chế. Điều này có thể giúp chúng ta quản lý và xử lý rác thải một cách hiệu quả hơn để bảo vệ môi trường.

2. Phân biệt giữa chất thải và rác thải

• Chất thải là một khái niệm rộng hơn, bao hàm tất cả các vật liệu mà con người thải ra môi trường, không còn giá trị sử dụng. Chất thải có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau như chất rắn, chất lỏng, chất khí và có thể phát sinh từ nhiều hoạt động khác nhau trong đời sống và sản xuất.
• Rác thải là một phần của chất thải, chỉ bao gồm các vật liệu không cần thiết và vô giá trị từ hoạt động sinh hoạt thường nhật của con người. Rác thải thường tồn tại ở dạng chất rắn không tan và có thể gây ô nhiễm môi trường nếu không được xử lý đúng cách.

3. Các loại rác thải phổ biến hiện nay 

Có ba loại rác thải phổ biến hiện nay mà chúng ta thường nhắc đến: rác thải hữu cơ, rác thải vô cơ và rác thải tái chế. Hãy tìm hiểu cụ thể về mỗi loại:

3.1 Rác thải hữu cơ 

Rác thải hữu cơ là dạng rác thải chủ yếu được tạo ra từ các vật liệu có nguồn gốc hữu cơ hoặc từ các sinh vật sống. Các loại rác này bao gồm:

• Thức ăn thừa từ gia đình, cũng như các loại rau củ, quả và cây cỏ đã mục nát.
• Thực phẩm dư thừa từ nhà hàng, quán ăn như thịt, xương, cá,...
• Các loại thực vật như cỏ và lá cây.

Vật liệu từ thực vật như giấy, bìa, rơm, bông, bã mía,...

Rác thải hữu cơ thường dễ phân hủy hoặc phân giải tự nhiên thông qua quá trình phân hủy sinh học và vi sinh. Khi tiếp xúc với đất, các loại vi khuẩn, nấm và sinh vật khác sẽ tham gia vào quá trình phân giải rác thải này thành phân hữu cơ và các chất hữu cơ khác. Điều này giúp làm cho đất trở nên giàu dinh dưỡng, cung cấp điều kiện tốt cho sự phát triển của các loại thực vật khác trong hệ sinh thái.

Tuy nhiên, nếu rác thải hữu cơ bị bỏ vào môi trường không thích hợp như bãi rác không được phân loại, quá trình phân giải sẽ không đảm bảo hiệu quả và an toàn. Thậm chí, điều này có thể gây ra sự sản xuất ra các chất thải gây ô nhiễm như Methane (CH4) - một trong những yếu tố chính gây ra hiệu ứng nhà kính.

3.2 Rác thải vô cơ 

Rác thải vô cơ là loại rác không chứa hợp chất hữu cơ hoặc carbon. Đây là các loại:

• Kim loại như nhôm, thép, sắt, đồng, kẽm, chì, thiếc và các hợp kim khác.
• Thủy tinh bao gồm chai, lọ, cốc, ly, bình đựng thủy tinh, cửa sổ và gương.
• Gốm sứ như đĩa, chén, tô.

Đá, đá granite, bê tông và gạch.

Rác thải vô cơ không phân hủy tự nhiên hoặc giải phóng trong môi trường qua các quá trình sinh học thông thường. Để xử lý chúng, cần áp dụng các phương pháp đặc biệt như nung chảy ở nhiệt độ cao, sử dụng làm nguyên liệu trong công nghiệp, tái chế hoặc chôn lấp tại bãi rác thải vô cơ.

Các loại rác thải phổ biến hiện nay 

Để giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực lên môi trường, việc kiểm soát sản xuất và tiêu thụ sản phẩm từ nguyên liệu kim loại, thủy tinh,.. là rất quan trọng. Thêm vào đó, việc khuyến khích tái chế và tái sử dụng vật liệu vô cơ sẽ giúp giảm lãng phí tài nguyên và góp phần vào việc ngăn chặn ô nhiễm môi trường.

3.3 Rác thải tái chế 

Rác thải tái chế đề cập đến các vật liệu hoặc sản phẩm đã qua sử dụng, được thu gom, xử lý và biến đổi thành nguyên liệu mới hoặc sản phẩm mới có giá trị sử dụng.

Các loại rác thải có thể tái chế bao gồm:

• Giấy và bìa như hộp giấy, sách, báo, giấy văn phòng,...
• Nhựa bao gồm chai nhựa, túi nhựa, đồ nhựa gia dụng,...
• Kim loại như nhôm, thép, sắt, đồng, kẽm,...
• Thủy tinh như chai, ly, bình thủy tinh,...

Gốm sứ như đĩa, chén, tô,...

Quy trình tái chế bao gồm các bước như thu gom, phân loại, xử lý và chế biến để chuyển đổi rác thải thành nguyên liệu hoặc sản phẩm mới. Ví dụ, giấy và bìa có thể chế tạo thành giấy tái chế để sản xuất sách, hộp giấy hoặc sản phẩm giấy khác. Nhựa có thể được tái chế thành chai nhựa hoặc đồ nhựa gia dụng sử dụng trong sinh hoạt.

Hoạt động tái chế rác thải giúp giảm thiểu lãng phí tài nguyên thiên nhiên, tiết kiệm năng lượng, giảm ô nhiễm môi trường và sự lan rộng của các bãi rác bằng cách tái sử dụng các vật liệu đã có thay vì sản xuất từ nguyên liệu mới. Do đó, nó luôn là một hoạt động quan trọng được khuyến khích trong cộng đồng để bảo vệ môi trường và duy trì sự phát triển bền vững.

4. Nguồn gốc của rác thải

Hoạt động sinh hoạt: Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta tạo ra rác thải từ việc tiêu thụ thức ăn và sử dụng các vật liệu tiêu dùng như túi nilon, chai nhựa, và hộp giấy. Ngoài ra, các sản phẩm hết hạn sử dụng như quần áo cũ và đồ dùng gia đình hỏng hóc cũng đóng góp vào lượng rác thải sinh ra. Không chỉ vậy, các vật liệu nguy hại như pin, thuốc men, và hóa chất từ các bóng đèn huỳnh quang cũng là một phần của rác thải sinh hoạt.

• Hoạt động sản xuất công nghiệp: Các nhà máy và cơ sở sản xuất tạo ra lượng lớn rác thải rắn và lỏng. Rác thải rắn bao gồm phế liệu xây dựng, phế liệu kim loại, và các chất thải từ quá trình sản xuất. Trong khi đó, rác thải lỏng bao gồm nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý, hóa chất, và khí thải từ các nhà máy.

Nguồn gốc của rác thải

• Hoạt động nông nghiệp: Nông nghiệp cũng đóng góp vào vấn đề rác thải với các vật liệu từ hoạt động làm vườn và trồng trọt như thân cây, lá, và rác thải từ việc sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ. Chăn nuôi gia súc và gia cầm cũng tạo ra lượng rác thải đáng kể.
• Hoạt động khai thác khoáng sản: Các hoạt động khai thác và tuyển quặng tạo ra một lượng lớn rác thải từ phế liệu, đất đá thải và bùn thải. Nước thải từ các quá trình này cũng góp phần vào tình trạng ô nhiễm môi trường.
• Hoạt động khai thác và chế biến gỗ: Trong quá trình khai thác và chế biến gỗ, cành cây, gỗ thừa, và mùn cưa được tạo ra. Hóa chất độc hại từ quá trình xử lý gỗ và nước thải từ các nhà máy chế biến gỗ cũng đóng góp vào vấn đề rác thải.
• Hoạt động du lịch: Du lịch tạo ra một lượng lớn rác thải từ du khách, bao gồm chai lọ, túi nilon, và vỏ hộp thực phẩm. Ngoài ra, các hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch cũng tạo ra một phần không nhỏ của rác thải.

Như vậy, rác thải không chỉ xuất phát từ một nguồn gốc duy nhất mà từ một loạt các hoạt động của con người. Điều này yêu cầu sự chú ý và hành động để giảm thiểu và xử lý rác thải một cách hiệu quả.

5. Hậu quả của rác thải đối với xã hội

Tác động của rác thải đối với xã hội không chỉ giới hạn ở mức độ môi trường và sức khỏe, mà còn lan rộng vào nhiều lĩnh vực khác:

• Đe dọa về môi trường: Nếu không được xử lý một cách cẩn thận, rác thải có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng về môi trường. Chúng có thể phá hủy cảnh quan tự nhiên và xâm nhập vào các nguồn tài nguyên như đất, nước, không khí, tạo ra mối đe dọa đối với hệ sinh thái và sự sống của nhiều loài, bao gồm cả chính con người.
• Ảnh hưởng đến nguồn nước: Rác thải chứa đựng nhiều chất độc hại như hóa chất, vi khuẩn và chất hữu cơ. Khi được thải ra vào các nguồn nước như sông, hồ, biển, chúng có thể kích thích sự phát triển của rêu và tảo, gây ra sự ô nhiễm và làm giảm chất lượng nước.
• Đe dọa đến đa dạng sinh học: Rác thải ảnh hưởng đến môi trường sống của nhiều loài động – thực vật, gây ra mất mát đa dạng sinh học. Nhất là những loại rác thải cứng như túi nilon, chai nhựa, chúng có thể dẫn đến các tình huống nguy hiểm khi động vật ăn nhầm, gây tử vong hoặc chấn thương.
• Nguy cơ lây nhiễm bệnh: Rác thải, đặc biệt là rác thải y tế, có thể chứa các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus và vi kính. Nếu không được quản lý và xử lý đúng cách, chúng có thể trở thành nguồn lây nhiễm bệnh đe dọa sức khỏe của con người và các sinh vật khác.

Hậu quả của rác thải đối với xã hội

6. Thực trạng rác thải hiện nay

Tình hình rác thải ngày nay vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức đáng lo ngại, gây ảnh hưởng tiêu cực đến cả môi trường và con người:

• Sự gia tăng lượng rác thải: Sự tăng trưởng của dân số và nền kinh tế đã thúc đẩy việc sản sinh ra rất nhiều rác thải trong mọi hoạt động của con người. Đặc biệt, rác thải sinh hoạt và rác thải nhựa đang tăng lên nhanh chóng do sự tiêu dùng và sự sử dụng các sản phẩm bao bì và nhựa. Ở Việt Nam, lượng rác thải thải ra gần 70.000 tấn mỗi năm, trong đó riêng hai thành phố lớn là Hà Nội và TP.HCM đã đóng góp tới 15.000 tấn rác thải.
• Vấn đề ô nhiễm từ nhựa: Nhựa là một trong những loại rác thải gây ra nhiều lo ngại nhất hiện nay. Sự sử dụng quá mức và việc xử lý không đúng cách đã gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, đặc biệt là ở các khu vực biển và sông nước.
• Hệ thống quản lý rác thải chưa hiệu quả: Nhiều quốc gia vẫn đang phải đối mặt với vấn đề quản lý rác thải không hiệu quả. Thiếu hạ tầng xử lý rác thải, hệ thống thu gom không đủ và thiếu ý thức về tái chế và phân loại rác thải đã gây ra nhiều vấn đề môi trường nghiêm trọng.
• Hiệu suất tái chế chưa cao: Tại nhiều quốc gia, hiệu suất tái chế rác thải vẫn còn thấp, gây ra không chỉ lãng phí mà còn đe dọa nghiêm trọng đến môi trường. Ở Việt Nam, chúng ta mất đi khoảng 3 tỷ USD mỗi năm do không thực hiện được việc tái chế nhựa.

7. Cách xử lý rác thải tối ưu giúp bảo vệ môi trường

Để bảo vệ môi trường và giảm thiểu tác động của rác thải, cần áp dụng các biện pháp xử lý hiệu quả sau:

• Phân loại rác thải từ nguồn: Phân loại rác thải tại nguồn từ gia đình, cơ quan và doanh nghiệp là biện pháp quan trọng nhất. Việc này giúp giảm tải cho các cơ sở xử lý, tăng tỷ lệ tái chế và tái sử dụng, và hạn chế lượng rác thải đưa vào bãi chôn lấp.
• Tái chế và tái sử dụng: Thúc đẩy việc tái chế và tái sử dụng là cách quan trọng giúp giảm thiểu lượng rác thải và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Cần khuyến khích sử dụng các sản phẩm tái chế và tái sử dụng trong cuộc sống hàng ngày.
• Ủ phân rác thải hữu cơ: Rác thải hữu cơ có thể được ủ thành phân bón hữu cơ để sử dụng cho việc trồng cây và làm đất phì nông nghiệp, giúp giảm thiểu việc sử dụng phân bón hóa học và bảo vệ môi trường.
• Hạn chế sử dụng đồ dùng một lần: Hạn chế sử dụng các sản phẩm như túi nilon, chai nhựa, hộp xốp,... và ưu tiên lựa chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường như túi vải, chai thủy tinh tái sử dụng.
• Nâng cao ý thức cộng đồng: Giáo dục cộng đồng về tác hại của rác thải và quan trọng của việc phân loại, tái chế rác thải là một phương tiện hiệu quả để thúc đẩy hành động bảo vệ môi trường.
• Hoàn thiện hệ thống thu gom và xử lý rác thải: Cần xây dựng hệ thống thu gom và xử lý rác thải hiệu quả, áp dụng công nghệ xử lý tiên tiến để giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Cách xử lý rác thải tối ưu giúp bảo vệ môi trường

Tóm lại, xử lý rác thải là một vấn đề cấp bách cần được giải quyết một cách hiệu quả. Mỗi cá nhân, tổ chức và cộng đồng cần chung tay góp sức để bảo vệ môi trường sống của chúng ta.

8. Những quy định về Rác thải trong pháp luật 

8.1 Công ty thu gom rác thải có quyền từ chối thu gom rác thải sinh hoạt nếu gia đình không phân loại rác thải hay không?

Công ty thu gom rác thải có quyền từ chối việc thu gom rác thải từ hộ gia đình nếu họ không phân loại rác thải đúng cách. Điều này được quy định rõ trong Điều 77 của Luật Bảo vệ Môi trường 2020. Tuy nhiên, có một ngoại lệ cho trường hợp mà gia đình sử dụng bao bì khác được quy định tại Điều 75 của luật. Mục đích của quy định này là thúc đẩy việc phân loại rác thải từ nguồn, tăng cường hiệu quả của quá trình thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải, và bảo vệ môi trường. Vì vậy, mọi gia đình và cá nhân cần chấp hành quy định này để đóng góp vào việc bảo vệ môi trường sống chung.

8.2 Xử phạt khi phân loại rác thải không đúng quy định

Vi phạm quy định về phân loại rác thải sẽ bị xử phạt theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP như sau:

• Đối với hộ gia đình và cá nhân, việc không phân loại chất thải rắn sinh hoạt theo quy định hoặc không sử dụng bao bì đúng cách sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng. Ngoài ra, họ cũng có thể phải chịu các biện pháp khác như yêu cầu khắc phục hậu quả, tạm đình chỉ hoạt động kinh doanh liên quan đến chất thải, hoặc thu hồi giấy phép kinh doanh.
• Đối với tổ chức, mức phạt tương ứng là từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng. Họ cũng sẽ chịu các biện pháp xử lý tương tự như cá nhân và hộ gia đình vi phạm.

Bài viết trên, đã cung cấp toàn bộ thông tin về rác thải là gì? Mà ACC thu thập được. Hy vọng những thông tin này giúp ích được cho bạn trong việc tìm kiếm thông tin về khái niệm trên. Xin cảm ơn vì đã theo dõi.