Cách định giá di sản thừa kế

Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá cách định giá di sản thừa kế theo quy định của pháp luật, từ việc lựa chọn tổ chức thẩm định giá đến quy trình chi tiết của việc xác định giá tài sản. Đồng thời, chúng ta cũng sẽ tìm hiểu về những thách thức thường gặp trong quá trình định giá, như việc xác định giá thị trường và xử lý khi đương sự không hợp tác trong quá trình này. Bằng cách này, chúng ta sẽ có cái nhìn tổng quan về cách hệ thống pháp luật và quy trình thẩm định giá hoạt động để đảm bảo công bằng và minh bạch trong việc phân chia di sản thừa kế.

Định giá di sản thừa kế

1. Di sản thừa kế là gì?

Di sản thừa kế là hình thức chuyển giao các quyền và trách nhiệm từ người mất mát sang những người còn sống, dựa trên di chúc hoặc các quy định của pháp luật nếu không có di chúc. Đây bao gồm nhiều loại tài sản, từ tài sản cá nhân của người chết đến các phần trong khối tài sản chung với người khác.

Ngoài ra, quyền lợi cũng là một phần quan trọng của di sản thừa kế, bao gồm quyền đòi nợ, quyền đòi bồi thường thiệt hại, và các quyền liên quan đến tài sản như quyền tác giả hoặc quyền đối với đối tượng sở hữu công nghiệp.

Di sản thừa kế không chỉ là về tài sản vật chất, mà còn là về các quyền và nghĩa vụ pháp lý. Những khoản nợ và bồi thường thiệt hại cũng được xem xét trong quá trình chuyển giao di sản, tạo nên một hệ thống pháp lý linh hoạt để bảo vệ cả người mất và người thừa kế. Việc hiểu rõ về tài sản và di sản thừa kế không chỉ quan trọng trong việc quản lý tài chính cá nhân mà còn giúp xây dựng một hệ thống pháp luật công bằng và bảo vệ quyền lợi của cộng đồng

2. Cách định giá di sản thừa kế

2.1. Khi nào cần thực hiện định giá di sản thừa kế?

Trường Hợp 1: Quyền Lựa Chọn và Định Giá Theo Luật

Khi người để lại tài sản thừa kế vẫn còn sống, nhu cầu xác định giá trị của các tài sản trở nên cấp bách. Điều này giúp họ thuận tiện trong việc lập di chúc và phân chia tài sản theo mong muốn của mình sau khi qua đời. Dịch vụ thẩm định giá tài sản trở thành một phương tiện quan trọng để đảm bảo rằng giá trị được xác định chính xác và công bằng.

Theo Điều 104 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015, đương sự có quyền cung cấp giá tài sản đang tranh chấp hoặc thoả thuận về giá tài sản. Khi có yêu cầu giải quyết, bên liên quan có quyền tự thoả thuận và chọn tổ chức thẩm định giá tài sản thừa kế. Kết quả thẩm định này có thể được cung cấp cho Toà án, hoặc bên liên quan có thể yêu cầu Toà án thực hiện thẩm định và lập Hội đồng thẩm định giá. Quy trình này là quan trọng để giải quyết tranh chấp và đảm bảo tính công bằng trong phân chia di sản thừa kế.

Trường Hợp 2: Định Giá Trong Bối Cảnh Thiếu Di Chúc

Khi người mất là chủ tài sản không để lại di chúc về việc phân chia di sản thừa kế, quy định của pháp luật sẽ áp dụng. Trong trường hợp không thể đạt được thỏa thuận giữa người thừa kế theo quy định pháp luật và xảy ra tranh chấp, họ có quyền yêu cầu tòa án thẩm định giá tài sản và chia sẻ di sản thừa kế một cách công bằng. Dịch vụ thẩm định giá tài sản chính là công cụ quan trọng để giải quyết tranh chấp và đảm bảo quyền lợi của mọi bên liên quan.

Định giá tài sản thừa kế là quá trình mà những người có quyền hưởng di sản thừa kế lựa chọn một đơn vị định giá để xác định giá trị của tài sản mà người chết để lại. Thông thường, quy trình này thực hiện khi người chết không để lại di chúc về phân chia di sản, và những người được thừa kế sẽ tuân theo quy định pháp luật về sự phân chia theo hàng thừa kế.

2.2. Quy định về tổ chức định giá tài sản đối với di sản thừa kế

Trong quá trình giải quyết vụ án liên quan đến tài sản, Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 đặt ra các quy định quan trọng về định giá và thẩm định giá. Điều này bao gồm quyền của đương sự cung cấp giá cho tài sản đang tranh chấp và thỏa thuận về giá tài sản.

Các đương sự cũng được quyền thỏa thuận lựa chọn tổ chức thẩm định giá tài sản để thực hiện quá trình thẩm định giá và cung cấp kết quả cho tòa án. Tuy nhiên, nếu không có sự thỏa thuận hoặc khác biệt về giá tài sản, thì quy trình này sẽ trở nên phức tạp hơn.

Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp, nếu các đương sự không thể thỏa thuận về tổ chức thẩm định giá hoặc giá tài sản, đề nghị làm đơn đề xuất tòa án đang thụ lý để thành lập Hội đồng Định Giá Tài Sản. Điều này giúp đảm bảo quá trình định giá diễn ra công bằng và chính xác đối với di sản thừa kế của cha mẹ, đồng thời thể hiện quyền tự quyết của các bên đương sự

2.3. Nguyên tắc định giá di sản thừa kế

Theo quy định tại Điều 2 của Thông tư liên tịch số 02/2014/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP-BTC, quá trình thẩm định giá tài sản, đặc biệt là tài sản thừa kế, tuân theo những nguyên tắc cụ thể. Điều này nhằm đảm bảo công bằng và khách quan trong quá trình xác định giá trị của di sản thừa kế.

Tự Thỏa Thuận và Nguyên Tắc Cơ Bản

Bên đương sự có quyền tự thỏa thuận về xác định giá tài sản thừa kế và chọn tổ chức thẩm định giá. Tuy nhiên, nhà nước chỉ công nhận thỏa thuận nếu nó tuân theo nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng, và không tránh nghĩa vụ với Nhà nước. Điều 3 của Thông tư liên tịch đề cập đến các điều kiện cụ thể, bao gồm sự tham gia của đương sự hoặc người đại diện hợp pháp, thoả thuận bằng văn bản và có chữ ký đầy đủ.

Nguyên Tắc Thực Hiện Định Giá

Quá trình định giá tài sản thừa kế phải dựa trên các tiêu chuẩn kỹ thuật và tình trạng thực tế của tài sản. Giá trị định giá cần phản ánh giá thị trường tại địa điểm có tài sản vào thời điểm định giá. Quan trọng nhất, quy trình định giá phải đảm bảo sự trung thực, khách quan, và tuân thủ đúng quy định của pháp luật.

Cơ Bản về Tính Giá

Giá tài sản thừa kế được tính bằng đồng Việt Nam. Trong trường hợp tài sản không còn, việc định giá dựa trên tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án hoặc tham khảo giá của tài sản cùng loại. Tài sản cùng loại, có cùng tính năng và tiêu chuẩn kỹ thuật sẽ được xác định theo quy định của pháp luật.

Bảo Đảm Quyền Lợi Hợp Pháp

Với những người có quyền hưởng di sản thừa kế muốn định giá tài sản, quy trình định giá phải tuân thủ những nguyên tắc nêu trên. Điều này nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của bên có yêu cầu, đồng thời đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong quá trình thẩm định giá tài sản thừa kế.

3. Trình tự, thủ tục định giá di sản thừa kế

Trình tự, thủ tục định giá di sản thừa kế

3.1. Lựa Chọn Tổ Chức và Quyết Định Của Toà Án

Theo Điều 104 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015, các bên liên quan có thể tự thoả thuận về giá tài sản thừa kế và chọn tổ chức thẩm định giá. Tuy nhiên, nếu thuộc vào các trường hợp quy định, Toà án sẽ ra quyết định định giá và thành lập Hội đồng định giá tài sản thừa kế.

Cụ thể, Toà án sẽ thành lập Hội đồng định giá tài sản thừa kế theo yêu cầu của một hoặc các bên đương sự, khi các bên không thỏa thuận về tổ chức thẩm định giá, đưa ra giá tài sản khác nhau, hoặc thỏa thuận với tổ chức thẩm định giá với mức giá thấp nhằm trốn tránh nghĩa vụ với Nhà nước. Điều này nhấn mạnh sự quan trọng của công bằng và minh bạch trong quá trình định giá.

3.2. Quá Trình Thẩm Định Giá Tài Sản Thừa Kế

Dù lựa chọn tổ chức thẩm định giá tài sản thừa kế bên ngoài hay lựa chọn thẩm định giá theo Hội đồng thẩm định giá của Toà án, quy trình thẩm định giá vẫn tuân theo các bước cụ thể theo quy định pháp luật.

Bước 1: Xác Định Tài Sản và Giá Trị Thị Trường

• Xác định tổng quát về tài sản và xác định giá trị thị trường hoặc phi thị trường làm cơ sở thẩm định giá.

Bước 2: Lập Kế Hoạch Thẩm Định Giá

• Chuẩn bị kế hoạch thẩm định giá để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Bước 3: Khảo Sát và Thu Thập Thông Tin

• Tiến hành khảo sát thực tế và thu thập thông tin liên quan đến tài sản.

Bước 4: Phân Tích Thông Tin

• Phân tích thông tin thu thập để đưa ra kết luận chính xác về giá trị tài sản.

Bước 5: Xác Định Giá Trị Tài Sản

• Xác định giá trị tài sản cần thẩm định giá dựa trên thông tin và phân tích.

Bước 6: Lập Báo Cáo và Gửi Kết Quả

• Lập báo cáo kết quả thẩm định giá tài sản và gửi cho các bên liên quan, cũng như nộp kết quả cho Toà án để làm căn cứ giải quyết.

3.3. Định Giá Lại Tài Sản Thừa Kế

Trong một số trường hợp, việc định giá tài sản thừa kế có thể yêu cầu định giá lại khi kết quả đầu tiên không chính xác hoặc không phù hợp với giá thị trường. 

Như vậy, quy trình và thủ tục thẩm định giá tài sản thừa kế không chỉ đơn thuần là quy trình pháp lý mà còn là bảo vệ quyền và lợi ích của những người có quyền hưởng di sản thừa kế.

4. Xác định giá đất khi phân chia di sản thừa kế

4.1. Nguyên Tắc Định Giá Đất theo Luật Đất Đai

Để xác định giá đất trong quá trình phân chia di sản thừa kế, cần tuân theo các nguyên tắc quy định tại Điều 112 Luật Đất đai năm 2013. Những nguyên tắc này đảm bảo tính công bằng và chính xác trong việc định giá:

1. Mục Đích Sử Dụng Đất:

   • Định giá đất phải tuân theo mục đích sử dụng đất hợp pháp tại thời điểm định giá.

2. Thời Hạn Sử Dụng Đất:

   • Đánh giá giá trị đất theo thời hạn sử dụng của nó.

3. Phù Hợp với Giá Thị Trường:

   • Giá đất phải phản ánh giá phổ biến trên thị trường, quy định giá trúng đấu giá quyền sử dụng đất.

4. Đồng Nhất Đất Cùng Mục Đích:

   • Các thửa đất liền kề với cùng mục đích sử dụng, khả năng sinh lợi, và thu nhập tương tự phải có giá như nhau.

4.2. 05 Phương Pháp Định Giá Đất

Việc định giá đất khi phân chia di sản thừa kế cũng được thực hiện theo 05 phương pháp được quy định tại Điều 4 Nghị định số 44/20214/NĐ-CP. Cụ thể 05 phương pháp đó bao gồm:

1. So Sánh Trực Tiếp:

   • Áp dụng khi có thửa đất so sánh đã chuyển nhượng hoặc trúng đấu giá.

2. Chiết Trừ:

   • Sử dụng khi có đủ số liệu về giá của bất động sản tương tự đã chuyển nhượng.

3. Phương Pháp Thu Nhập:

   • Áp dụng khi có thông tin về thu nhập, chi phí từ việc sử dụng đất.

4. Thặng Dư:

   • Đánh giá thửa đất có tiềm năng phát triển do sự thay đổi quy hoạch hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng đất khi xác định được tổng doanh thu phát triển giả định và tổng chi phí ước tính.

5. Hệ Số Điều Chỉnh:

   • Sử dụng cho các trường hợp được quy định tại Nghị định số 44/2014/NĐ-CP.

Quá trình xác định giá đất khi phân chia di sản thừa kế sẽ tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể và sẽ áp dụng một trong năm phương pháp trên. Quan trọng nhất, việc định giá phải tuân theo nguyên tắc và quy định của pháp luật, đảm bảo tính công bằng và chính xác trong phân chia di sản.

5. Câu hỏi thường gặp

Câu hỏi 1: Làm thế nào để lựa chọn tổ chức thẩm định giá và xử lý khi không đạt thoả thuận?

Theo Điều 104 BLTTDS năm 2015, đương sự có quyền tự thoả thuận giá. Nếu không thoả thuận, họ có quyền lựa chọn tổ chức thẩm định giá hoặc yêu cầu Toà án thành lập Hội đồng định giá. Tuy nhiên, do sự phức tạp của hệ thống văn bản điều chỉnh về giá, quyết định của Hội đồng định giá, Tòa án và quan điểm của Viện kiểm sát đều bị ảnh hưởng.

Câu hỏi 2: Làm thế nào để xác định giá thị trường tại thời điểm giải quyết vụ án?

Theo Khoản 5 Điều 104 BLTTDS năm 2015, giá thị trường được xác định tại nơi có tài sản và thời điểm giải quyết vụ án. Tuy nhiên, việc xác định giá thị trường, đặc biệt là đối với đất đai, nhà ở, chứng khoán, cổ phiếu, là khó khăn và phức tạp do tính chất kinh tế động.

Câu hỏi 3: Làm thế nào để giải quyết vấn đề khi đương sự không hợp tác trong quá trình thẩm định giá?

Mặc dù BLTTDS năm 2015 có quy định về xử lý hành vi cản trở, nhưng việc áp dụng biện pháp giải quyết vẫn khó khăn. Điều này đặt ra thách thức đối với quá trình thẩm định giá, đặc biệt trong những vụ án mà đương sự không hợp tác.

Câu hỏi 4: Quy định và hướng dẫn của ngành về kiểm sát hoạt động định giá là gì?

Hướng dẫn của ngành, như Hướng dẫn số 458/2019, tập trung vào kiểm sát về quyền thoả thuận giá và lựa chọn tổ chức thẩm định giá của đương sự. Tuy nhiên, vẫn chưa có văn bản hướng dẫn chi tiết về cơ sở để định mức chi phí định giá tài sản.