Hướng dẫn chuẩn mực kế toán số 14 - Doanh thu và thu nhập khác

Chuẩn mực kế toán số 14 là một trong những chuẩn mực quan trọng, đóng vai trò nền tảng trong việc ghi nhận và báo cáo các khoản doanh thu, thu nhập khác của doanh nghiệp. Công ty Luật ACC xin cung cấp thông tin chi tiết hướng dẫn Chuẩn mực kế toán số 14 - Doanh thu và thu nhập khác, giúp doanh nghiệp quản lý và ghi nhận doanh thu, thu nhập khác một cách hiệu quả và đúng quy định.

Hướng dẫn chuẩn mực kế toán số 14 - Doanh thu và thu nhập khác

1. Tổng quan về chuẩn mực kế toán số 14 - Doanh thu và thu nhập khác

1.1 Mục đích của chuẩn mực kế toán số 14 - Doanh thu và thu nhập khác

Chuẩn mực kế toán số 14 được xây dựng nhằm quy định và hướng dẫn các nguyên tắc, phương pháp kế toán liên quan đến doanh thu và thu nhập khác. Mục tiêu chính là xác định các loại doanh thu, thời điểm ghi nhận doanh thu, và phương pháp kế toán đối với doanh thu và thu nhập khác. Từ đó, chuẩn mực này giúp đảm bảo việc ghi sổ kế toán và lập báo cáo tài chính của doanh nghiệp được thực hiện chính xác và minh bạch.

1.2 Khái niệm doanh thu

Doanh thu là toàn bộ số tiền mà doanh nghiệp thu được từ các hoạt động kinh doanh của mình, bao gồm việc bán hàng, cung cấp dịch vụ, và các hoạt động kinh doanh khác. Doanh thu phản ánh tổng giá trị kinh tế mà doanh nghiệp thu được trong kỳ kế toán và đóng vai trò quan trọng trong việc làm tăng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, doanh thu không bao gồm các khoản thu hộ cho bên thứ ba, vì những khoản thu này không làm tăng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp. Ví dụ, khi một đại lý thu hộ tiền bán hàng cho đơn vị chủ hàng, doanh thu thực tế của đại lý chỉ là tiền hoa hồng mà họ nhận được, không bao gồm toàn bộ số tiền thu hộ.

1.3 Thu nhập khác

Thu nhập khác là các khoản thu nhập ngoài doanh thu từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường, nhưng vẫn góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp. Thu nhập khác bao gồm những khoản phát sinh từ hoạt động không thường xuyên hoặc không thuộc hoạt động chính của doanh nghiệp, nhưng vẫn có ảnh hưởng đến tình hình tài chính của doanh nghiệp.

2. Xác định doanh thu bán hàng theo chuẩn mực kế toán số 14

Xác định doanh thu bán hàng theo chuẩn mực kế toán số 14

Theo chuẩn mực kế toán số 14, doanh thu bán hàng chỉ được ghi nhận khi đồng thời đáp ứng đủ năm điều kiện sau:

• Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích liên quan đến quyền sở hữu sản phẩm hoặc hàng hóa cho bên mua.
• Doanh nghiệp không còn giữ quyền quản lý hàng hóa như người sở hữu hoặc quyền kiểm soát hàng hóa.
• Doanh thu có thể được xác định với độ tin cậy cao.
• Doanh nghiệp đã thu hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng.
• Doanh nghiệp có thể xác định được các khoản chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng.

Thời điểm chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua có thể thay đổi tùy vào từng trường hợp cụ thể. Thông thường, thời điểm chuyển giao phần lớn rủi ro sẽ trùng với thời điểm chuyển giao lợi ích gắn liền với quyền sở hữu hợp pháp hoặc quyền kiểm soát hàng hóa cho bên mua.

Nếu doanh nghiệp vẫn còn chịu phần lớn rủi ro liên quan đến quyền sở hữu hàng hóa, giao dịch sẽ không được coi là bán hàng và doanh thu sẽ không được ghi nhận. Ngược lại, doanh thu sẽ được ghi nhận khi doanh nghiệp đã chuyển giao rủi ro và lợi ích chủ yếu cho bên mua, đồng thời chịu một phần rủi ro gắn liền với quyền sở hữu hàng hóa.

Doanh thu bán hàng chỉ được ghi nhận khi doanh nghiệp chắc chắn nhận được lợi ích kinh tế từ giao dịch. Trong trường hợp lợi ích kinh tế từ giao dịch còn phụ thuộc vào các yếu tố không chắc chắn, doanh thu chỉ được ghi nhận khi các yếu tố này đã được xử lý. Ngoài ra, doanh thu và chi phí liên quan đến cùng một giao dịch cần phải được ghi nhận đồng thời theo nguyên tắc phù hợp.

>>> Xem thêm về “Chuẩn mực kế toán quốc tế IAS 18 - Doanh thu” qua bài viết của Công ty Luật ACC nhé!

3. Xác định doanh thu cung cấp dịch vụ theo chuẩn mực kế toán số 14

Theo chuẩn mực kế toán số 14, doanh thu từ cung cấp dịch vụ được ghi nhận khi kết quả của giao dịch có thể xác định một cách đáng tin cậy. Đối với các giao dịch cung cấp dịch vụ kéo dài qua nhiều kỳ kế toán, doanh thu sẽ được ghi nhận trong kỳ tương ứng với phần công việc đã hoàn thành tính đến ngày lập Bảng cân đối kế toán của kỳ đó. Để xác định doanh thu cung cấp dịch vụ, cần đáp ứng bốn điều kiện chính sau: 

• Doanh thu phải được xác định với độ tin cậy cao.
• Doanh nghiệp phải có khả năng thu được các lợi ích kinh tế từ giao dịch.
• Phần công việc đã hoàn thành cần được xác định tại thời điểm lập Bảng cân đối kế toán.
• Doanh nghiệp phải có khả năng xác định chi phí phát sinh cho giao dịch và chi phí để hoàn thành dịch vụ.

Đối với các giao dịch cung cấp dịch vụ kéo dài qua nhiều kỳ kế toán, doanh thu thường được xác định bằng phương pháp tỷ lệ hoàn thành. Doanh thu chỉ được ghi nhận khi doanh nghiệp nhận được các lợi ích kinh tế từ giao dịch. Nếu không thu hồi được khoản doanh thu đã ghi nhận, doanh nghiệp cần hạch toán vào chi phí thay vì ghi giảm doanh thu. Nếu không chắc chắn thu hồi khoản đã ghi vào doanh thu, cần lập dự phòng nợ phải thu khó đòi, mà không ghi giảm doanh thu. Những khoản nợ phải thu khó đòi không thể thu hồi sẽ được bù đắp bằng nguồn dự phòng nợ phải thu khó đòi.

Doanh nghiệp có thể ước tính doanh thu cung cấp dịch vụ dựa trên các yếu tố như trách nhiệm và quyền của các bên trong việc cung cấp hoặc nhận dịch vụ, giá thanh toán, thời hạn và phương thức thanh toán.

Phần công việc đã hoàn thành có thể được xác định theo một trong ba phương pháp sau, tùy thuộc vào bản chất của dịch vụ: 

• Đánh giá phần việc đã hoàn thành.
• So sánh tỷ lệ phần trăm giữa khối lượng công việc đã hoàn thành và tổng khối lượng công việc phải hoàn thành.
• Tỷ lệ phần trăm chi phí đã phát sinh so với tổng chi phí ước tính để hoàn thành toàn bộ giao dịch.

Nếu dịch vụ được thực hiện qua nhiều hoạt động khác nhau hoặc nhiều kỳ kế toán, doanh thu mỗi kỳ có thể được ghi nhận bằng phương pháp bình quân. Nếu có một hoạt động cơ bản so với các hoạt động khác, doanh thu sẽ được ghi nhận dựa trên hoạt động cơ bản đó.

Trong trường hợp kết quả của giao dịch cung cấp dịch vụ không thể xác định chắc chắn, doanh thu sẽ được ghi nhận tương ứng với chi phí đã ghi nhận và có thể thu hồi. Trong giai đoạn đầu của giao dịch, khi chưa thể xác định kết quả một cách chắc chắn, doanh thu sẽ được ghi nhận bằng chi phí đã ghi nhận và có thể thu hồi.

4. Câu hỏi thường gặp

Khi doanh thu từ một hợp đồng cung cấp dịch vụ chưa được ghi nhận, nhưng đã có một khoản chi phí phát sinh, doanh nghiệp cần làm gì?

Nếu doanh thu từ một hợp đồng cung cấp dịch vụ chưa được ghi nhận nhưng đã phát sinh chi phí, doanh nghiệp nên ghi nhận chi phí đã phát sinh vào tài khoản chi phí và lập dự phòng nợ phải thu khó đòi nếu cần. Doanh thu sẽ được ghi nhận khi các điều kiện ghi nhận doanh thu được đáp ứng, bao gồm việc xác định rõ ràng kết quả của dịch vụ và khả năng thu hồi chi phí.

Doanh thu từ việc cho thuê tài sản cố định dài hạn được ghi nhận như thế nào?

Doanh thu từ việc cho thuê tài sản cố định dài hạn được ghi nhận theo phương pháp phân bổ đều theo thời gian thuê, trừ khi có một mô hình khác thể hiện rõ hơn việc phân bổ lợi ích kinh tế từ hợp đồng cho thuê. Doanh thu cho thuê phải được xác định chắc chắn và doanh nghiệp phải có khả năng thu lợi ích từ hợp đồng cho thuê. Đồng thời, các chi phí liên quan đến việc cho thuê tài sản cũng cần được xác định và ghi nhận đồng thời với doanh thu.

Doanh thu từ việc bán hàng hóa đã được ghi nhận, nhưng sau đó khách hàng yêu cầu trả lại hàng. Doanh nghiệp nên xử lý như thế nào?

Khi khách hàng yêu cầu trả lại hàng sau khi doanh thu đã được ghi nhận, doanh nghiệp cần điều chỉnh doanh thu đã ghi nhận. Theo chuẩn mực kế toán số 14, doanh thu phải được điều chỉnh để phản ánh giá trị thuần từ hoạt động bán hàng. Doanh nghiệp sẽ ghi giảm doanh thu bằng khoản giá trị hàng hóa bị trả lại và điều chỉnh các khoản phải thu hoặc tiền mặt tương ứng. Nếu đã thu tiền, doanh nghiệp sẽ hoàn trả số tiền cho khách hàng hoặc ghi giảm khoản phải thu nếu hàng hóa chưa được hoàn trả.

Áp dụng đúng chuẩn mực kế toán số 14 - Doanh thu và thu nhập khác không chỉ đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong báo cáo tài chính, mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững. Công ty Luật ACC luôn đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc hiểu rõ và thực hiện chuẩn mực kế toán này, giúp quý doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình kế toán và tuân thủ các yêu cầu pháp lý một cách hiệu quả nhất. Hãy liên hệ với chúng tôi để nhận được sự hỗ trợ chuyên nghiệp và tận tâm.