Cách đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp

Tài chính là vấn đề mà cá nhân, doanh nghiệp và nhà nước quan tâm hàng đầu để duy trì nền kinh tế. Để kiểm soát được tài chính, các cá nhân, cơ quan phải thực hiện báo cáo tài chính. Mời quý độc giả cùng ACC tìm hiểu thông tin về báo cáo tài chính doanh nghiệp trong bài viết dưới đây.

1. Báo cáo tài chính là gì?

Báo cáo tài chính (BCTC) là tài liệu cung cấp các thông tin liên quan đến hoạt động tài chính của một doanh nghiệp, ngân hàng, bao gồm: thông tin về tài sản, vốn chủ sở hữu, nợ, dòng tiền, doanh thu, lợi nhuận,...

BCTC thường được doanh nghiệp công bố theo định kỳ vào cuối mỗi quý và cuối mỗi năm.

Báo cáo tài chính gồm những gì?

Một bộ BCTC hoàn chỉnh sẽ bao gồm những phần sau:

• Báo cáo của Ban giám đốc doanh nghiệp
• Báo cáo của Công ty kiểm toán độc lập
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
• Bảng cân đối kế toán
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• Thuyết minh báo cáo tài chính

Ý nghĩa báo cáo tài chính

Đối với những nhà đầu tư theo trường phái phân tích kỹ thuật, họ luôn tin rằng mọi tin tức sự kiện cũng như kết quả của báo cáo tài chính đều được phản ánh trực tiếp lên khối lượng và giá của cổ phiếu. Tuy nhiên, nhiều trường hợp thì điều này không hiệu quả thậm chí đánh giá sai giá trị nội tại của một doanh nghiệp. Việc nắm được kinh nghiệm đọc báo cáo tài chính sẽ giúp nhà đầu tư khắc phục được vấn đề này từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn.

Đối với các nhà đầu tư theo trường phái phân tích cơ bản thì việc đọc BCTC là việc rất quan trọng nhằm đánh giá nội tại doanh nghiệp cũng như triển vọng của doanh nghiệp trong tương lai, thậm chí cả việc định giá doanh nghiệp. Việc này phục vụ cho việc ra quyết định đầu tư cổ phiếu.

2. Hướng dẫn đọc báo cáo tài chính

Nhằm giúp các nhà đầu tư có thể nắm được những thủ thuật đọc báo cáo tài chính, từ đó áp dụng trong phân tích đầu tư, dưới đây sẽ là những hướng dẫn cụ thể và chi tiết nhất về cách đọc BCTC của doanh nghiệp nói chung, bao gồm báo cáo tài chính công ty chứng khoán, đồng thời là BCTC của ngân hàng.

Đọc báo cáo tài chính ở đâu?

Các doanh nghiệp đều phải nộp báo cáo tài chính đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Theo quy định tại Khoản 2 Điều 27 Luật chứng khoán 2005, mọi công ty đại chúng đều có nghĩa vụ công bố báo cáo tài chính theo định kỳ hàng năm.

Để tra cứu và xem báo cáo tài chính của các công ty đại chúng, bạn có thể truy cập hệ thống công bố thông tin các công ty đại chúng của Ủy ban chứng khoán nhà nước.

Cách đọc báo cáo tài chính của doanh nghiệp

Để đọc BCTC của doanh nghiệp, chúng ta thực hiện theo 5 bước sau đây:

Bước 1: Xem ý kiến của kiểm toán viên

Đây là phần quan trọng đầu tiên khi đọc BCTC mà bạn cần phải chú ý đến. Bởi các số liệu được ghi trên BCTC sẽ không có ý nghĩa nếu như kiểm toán viên chưa chắc chắn về mức độ trung thực của nó.

Sẽ có 4 mức độ đánh giá của kiểm toán viên để xác định tính trung thực của 1 BCTC, đó là:

• Chấp nhận toàn phần
• Ngoại trừ
• Không chấp nhận
• Từ chối.

Mức độ tin cậy của 1 BCTC sẽ giảm dần tương ứng theo 4 ý kiến trên của kiểm toán viên.

Nếu kiểm toán viên đưa ra ý kiến là Chấp nhận toàn phần thì có nghĩa BCTC này có tính trung thực tốt và bạn có thể tin tưởng sử dụng nó cho việc phân tích doanh nghiệp. Trường hợp BCTC có nhiều sai sót thì kiểm toán viên sẽ đề nghị doanh nghiệp điều chỉnh lại. Và nếu kiểm toán viên đưa ra ý kiến Từ chối thì bạn không nên tin tưởng BCTC của doanh nghiệp đó.

Bước 2: Đọc hiểu Bảng cân đối kế toán

Bảng cân đối kế toán là bảng số liệu quan trọng đầu tiên của một doanh nghiệp, phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp đó tại một thời điểm được xác định.

Bảng cân đối kế toán gồm 2 phần: Tài sản và nguồn vốn. Dưới đây là phương trình cân bằng:

Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu

Trong đó:

• Tài sản là những thứ thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp, chúng có khả năng tạo ra lợi ích về mặt kinh tế cho doanh nghiệp đó. Tài sản có 2 loại: tài sản ngắn hạn và tài sản dài hạn.

• Tài sản ngắn hạn: là loại tài sản dễ dàng chuyển đổi được sang tiền mặt trong vòng dưới 1 năm hoặc trong 1 chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp. Tài sản ngắn hạn bao gồm: tiền và tài sản tương đương tiền; các khoản phải thu và hàng tồn kho.
• Tài sản dài hạn: là loại tài sản có thời gian sử dụng trên 1 năm, trong đó tài sản cố định là khoản mục quan trọng trong tài sản dài hạn. Tài sản cố định gồm: tài sản hữu hình và tài sản vô hình.

• Nợ phải trả: Nợ phải trả cũng như Vốn chủ sở hữu là những khoản nằm trong Nguồn vốn, có ý nghĩa phản ánh cho nguồn hình thành nên tài sản doanh nghiệp. Nợ phải trả thể hiện cho nghĩa vụ về tài chính của doanh nghiệp đối với chủ nợ, nhà cung cấp, nhà nước, người lao động,...Nợ phải trả gồm có nợ ngắn hạn và nợ dài hạn.
• Vốn chủ sở hữu: Bao gồm vốn góp chủ sở hữu, lợi nhuận chưa phân phối và các loại quỹ như Quỹ đầu tư phát triển,...Khoản mục này thể hiện tổng giá trị tài sản ròng của doanh nghiệp.

Như vậy để cân bằng Bảng cân đối kế toán thì mức chênh lệch giữa Tài sản và Nợ phải trả của doanh nghiệp chính là Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp đó.

Bước 3: Các bước đọc Bảng cân đối kế toán:

• Bước 1: Liệt kê những khoản mục lớn có trong phần Tài sản và Nguồn vốn.
• Bước 2: Tính toán tỷ trọng của các khoản mục đã liệt kê trên và xác định sự thay đổi của chúng tại thời điểm báo cáo.
• Bước 3: Ghi chú lại những khoản mục đang chiếm tỷ trọng lớn hoặc có sự thay đổi lớn về giá trị tại thời điểm báo cáo. Từ đó, bạn sẽ nắm được phần lớn tài sản của doanh nghiệp đang tập trung ở khoản nào cũng như nguồn chủ yếu hình thành nên tài sản của doanh nghiệp.

Để đảm bảo cho sự cân đối tài chính thì với tài sản dài hạn sẽ cần được tài trợ tương ứng bởi một nguồn vốn dài hạn. Nếu điều này không được đảm bảo thì doanh nghiệp sẽ gặp rủi ro lớn cũng như bị áp lực về khả năng thanh toán nợ. Nhà đầu tư cần nhận biết được rủi ro này sớm để tránh bằng cách quan sát xu hướng biến động của Vốn lưu động thuần theo công thức sau:

Vốn lưu động thuần = Tài sản ngắn hạn - Nợ ngắn hạn

Nếu vốn lưu động thuần có xu hướng giảm dần thậm chí chuyển sang âm lớn thì có nghĩa sự mất cân đối tài chính đang xuất hiện ngày càng rõ rệt. Điều đó cho thấy công ty đã sử dụng khoản nợ ngắn hạn để tài trợ cho khoản tài sản dài hạn.

Bước 4: Đọc hiểu Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

Báo cáo kết quả kinh doanh là báo cáo tổng kết lại doanh thu và chi phí hoạt động của doanh nghiệp trong kỳ (theo quý hoặc theo năm tài chính).

Đây là công thức chung ở mục này:

Lợi nhuận = Doanh thu - Chi phí

Báo cáo kết quả kinh doanh sẽ chia hoạt động của doanh nghiệp theo 3 mảng chính, đó là: hoạt động kinh doanh chính (hay hoạt động cốt lõi); Hoạt động tài chính và cuối cùng là Hoạt động khác.

• Hoạt động kinh doanh chính: Bao gồm: doanh thu thuần về bán sản phẩm và dịch vụ; Giá vốn hàng bán; Lợi nhuận gộp; Chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp.

Từ hoạt động kinh doanh chính, bạn có thể tính toán chỉ số Biên lợi nhuận gộp theo công thức:

Biên lợi nhuận gộp = Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần về bán sản phẩm và dịch vụ

Từ chỉ số này, bạn sẽ nắm được tỷ suất lợi nhuận thu được từ bán sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp là bao nhiêu? Nếu chỉ số đó được doanh nghiệp duy trì ổn định với mức cao trong dài hạn thì đó là doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh tốt.

• Hoạt động tài chính: Bao gồm: Doanh thu tài chính và chi phí tài chính. Trong chi phí tài chính bạn cần chú ý đến chi phí lãi vay và lỗ chênh lệch tỷ giá (nếu có). Đây sẽ là 2 khoản để xác định lợi nhuận thuần, theo công thức sau:

Lợi nhuận thuần = Lợi nhuận gộp + doanh thu tài chính - chi phí tài chính - chi phí bán hàng, quản lý doanh nghiệp

• Hoạt động khác: Là những hoạt động chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong cơ cấu kinh doanh của doanh nghiệp, bao gồm: thu nhập khác; chi phí khác; lợi nhuận khác.

Từ những nguồn trên, ta tổng hợp được lợi nhuận trước thuế theo công thức:

Lợi nhuận trước thuế = Lợi nhuận thuần + Lợi nhuận khác

Lấy lợi nhuận trước thuế trừ đi khoản Thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp cho nhà nước, ta sẽ xác định được khoản Lợi nhuận sau thuế:

Lợi nhuận sau thuế = Lợi nhuận trước thuế - Thuế thu nhập doanh nghiệp

Đây cũng chính là khoản lợi nhuận thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp và các cổ đông.

Các bước đọc Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

• Bước 1: Tách riêng các khoản doanh thu và chi phí của doanh nghiệp.
• Bước 2: Xác định tỷ trọng của từng khoản doanh thu trong Tổng doanh thu, và từng khoản chi phí trong Tổng chi phí, sau đó xem xét sự thay đổi của chúng so với cùng kỳ.
• Bước 3: Quan sát và đánh giá sự thay đổi đó.

Bước 5: Đọc hiểu Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo Lưu chuyển tiền tệ cho ta biết doanh nghiệp thực sự kiếm được bao nhiêu tiền cũng như tiêu bao nhiêu tiền trong thời gian nhất định. Đây là bước quan trọng không thể bỏ qua để tránh được rủi ro khi các báo cáo có lợi nhuận tốt đẹp nhưng chưa nắm được tính bền vững của những khoản lợi nhuận này.

Cách đọc Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ được trình bày thành 3 phần chính tương ứng với 3 dòng tiền đó là: Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, Dòng tiền từ hoạt động đầu tư và cuối cùng là Dòng tiền từ hoạt động tài chính.

• Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: trong quá trình doanh nghiệp thanh toán cho khách hàng, nhà cung cấp, người lao động, nộp thuế, trả lãi vay,...sẽ có phát sinh dòng tiền gọi là dòng tiền từ hoạt động kinh doanh. Đó là lượng tiền mặt do doanh nghiệp làm ra, không phải tiền từ huy động vốn hay vay nợ.
• Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: là dòng tiền bao gồm tiền vào và ra liên quan đến hoạt động đầu tư, hoạt động mua sắm, hay thanh lý,...các tài sản cố định và tài sản dài hạn của doanh nghiệp.
• Dòng tiền từ hoạt động tài chính: là dòng tiền liên quan đến việc tăng hoặc giảm vốn chủ sở hữu và hoạt động vay nợ của doanh nghiệp.

Trên Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, dòng tiền ra được thể hiện dưới dạng số âm và kèm theo từ “tiền chi để…” và “...đã trả”. Còn dòng tiền vào được thể hiện dưới dạng số dương và kèm các từ “tiền thu từ…” và “...nhận được”.

Những điều cần lưu ý khi đọc Báo cáo lưu chuyển tiền tệ:

• Ngoại trừ dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, thì 2 nhóm còn lại có bản chất là tăng ở kỳ hiện tại và giảm ở kỳ tương lai hoặc đảo ngược lại.
• Trọng tâm cần nghiên cứu là Lưu chuyển tiền tệ từ hoạt động kinh doanh, bởi nó phản ánh cho khả năng tạo ra tiền trong thực tế của một doanh nghiệp.
• Tiền và các khoản tương đương tiền vào cuối kỳ có thể sẽ giảm so với kỳ trước. Nhưng đây chưa hẳn là xấu bởi doanh nghiệp đã thanh toán các khoản vay của mình từ trước đó.

Ngoài ra, nếu thấy doanh nghiệp có hoạt động chi trả cổ tức bằng tiền ổn định và đều đặn hàng năm thì có thể đánh giá là doanh nghiệp có dòng tiền và lợi nhuận lành mạnh cũng như có tính trung thực cao.

Bước 6: Đọc hiểu Thuyết minh báo cáo tài chính

Thuyết minh BCTC sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về các số liệu đã được trình bày tại Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả kinh doanh và Báo cáo luân chuyển tiền tệ cũng như các thông tin cần thiết khác dựa theo những chuẩn mực kế toán cụ thể.

Sau đây là những nội dung thuộc thuyết minh Báo cáo tài chính:

• Đặc điểm của hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
• Kỳ kế toán và đơn vị tiền tệ được sử dụng trong kế toán
• Chuẩn mực kế toán và những chế độ kế toán áp dụng
• Các chính sách kế toán được áp dụng
• Những thông tin bổ sung cho các khoản mục trên Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

Cách đọc Thuyết minh báo cáo tài chính:

Trước tiên chúng ta chia Thuyết minh báo cáo tài chính thành 2 phần: Tìm hiểu về doanh nghiệp và Thuyết minh về các khoản mục trên báo cáo tài chính.

• Tìm hiểu về doanh nghiệp

Các nội dung cần tìm hiểu: đặc điểm của hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, kỳ kế toán, chuẩn mực và các chính sách kế toán được áp dụng tại doanh nghiệp. Ở phần này, bạn cần trả lời cho các câu hỏi:

• Ngành nghề mà doanh nghiệp đang hoạt động là gì?
• Doanh nghiệp bắt đầu hoạt động từ khi nào?
• Các chính sách kế toán và chuẩn mực kế toán được áp dụng tại doanh nghiệp như thế nào?

Câu trả lời cho các câu hỏi trên đều sẽ có ở phần đầu của Thuyết minh báo cáo tài chính.

• Thuyết minh về các khoản mục trên BCTC

Ở phần này, bạn sẽ thuyết minh những khoản mục đã ghi chú lại ở các bước trên để tìm ra lý do có sự thay đổi lớn của các khoản mục đó giữa các kỳ. Bạn có thể kết hợp bước này khi đang đọc Bảng cân đối kế toán và Báo cáo kết quả kinh doanh.

Trên đây là bài viết cung cấp thông tin về báo cáo tài chính doanh nghiệp mà ACC muốn gửi gắm tới các bạn. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích với quý bạn đọc. Trong quá trình tìm hiểu nếu như quý khách hàng còn thắc mắc hay quan tâm và có nhu cầu được tư vấn về vấn đề trên, vui lòng liên hệ với ACC nhé!