Khái niệm ban hội thẩm là gì

Khái niệm ban hội thẩm là gì?

1. Ban hội thẩm là gì? 

Ban hội thẩm là một cơ quan quan trọng trong hệ thống giải quyết tranh chấp của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ban này thường bao gồm từ 3 đến 5 thành viên, có nhiệm vụ xem xét các vấn đề tranh chấp giữa các quốc gia thành viên WTO dựa trên các quy định của tổ chức này. Các thành viên của Ban hội thẩm được lựa chọn một cách kỹ lưỡng và phải là những người không có quốc tịch của bất kỳ bên nào trong vụ tranh chấp hoặc của bất kỳ quốc gia nào trong cùng một liên minh thuế quan hoặc thị trường chung với một trong các bên tranh chấp. Điều này giúp đảm bảo tính khách quan và độc lập trong quá trình giải quyết tranh chấp.

Nhiệm vụ chính của Ban hội thẩm là xem xét các vấn đề mà quốc gia nguyên đơn viện dẫn, dựa trên cơ sở các quy định của WTO. Ban hội thẩm phải đánh giá và xác định xem liệu các biện pháp của quốc gia bị đơn có vi phạm các hiệp định của WTO hay không, đồng thời đề xuất các giải pháp và khuyến nghị cho cơ quan Giải quyết Tranh chấp (DSB - Dispute Settlement Body). Bản báo cáo cuối cùng của Ban hội thẩm được trình lên DSB để thông qua và ban hành các khuyến nghị/quyết nghị chính thức.

Mặc dù Ban hội thẩm không có quyền đưa ra quyết định cuối cùng, nhưng với nguyên tắc "đồng thuận phủ quyết", mọi báo cáo của Ban đều được coi là "tự động" thông qua nếu không có sự đồng ý phủ quyết từ tất cả các thành viên của DSB. Điều này giúp bảo đảm rằng các tranh chấp được giải quyết một cách có hệ thống và công bằng, tránh các tranh chấp không được giải quyết do thiếu đồng thuận giữa các bên.

Ban hội thẩm không bị ràng buộc bởi bất kỳ quốc gia nào và hoạt động một cách độc lập. Điều này giúp bảo đảm rằng quá trình giải quyết tranh chấp trong WTO diễn ra một cách minh bạch và không bị ảnh hưởng bởi các áp lực chính trị từ bên ngoài. Các thành viên Ban hội thẩm có thể là các quan chức chính phủ hoặc chuyên gia phi chính phủ, được lựa chọn dựa trên sự hiểu biết chuyên sâu về các quy định thương mại quốc tế và kinh nghiệm trong việc giải quyết tranh chấp thương mại.

Để biết thêm về Bộ quy tắc ứng xử của thẩm phán toà án nhân dân mời bạn tham khảo thêm bài viết sau đây:Bộ quy tắc ứng xử của thẩm phán toà án nhân dân

2. Quy trình hoạt động của ban hội thẩm

Quy trình hoạt động của Ban hội thẩm bắt đầu khi một quốc gia thành viên WTO nộp đơn kiện lên DSB, viện dẫn rằng một hoặc nhiều biện pháp của quốc gia khác vi phạm các quy định của WTO. DSB sẽ thành lập một Ban hội thẩm để điều tra và xem xét các bằng chứng, lập luận từ cả hai phía trong tranh chấp. Ban hội thẩm sẽ tổ chức các phiên điều trần, trong đó các bên tranh chấp có cơ hội trình bày các lập luận của mình.

Sau khi kết thúc quá trình xem xét, Ban hội thẩm sẽ soạn thảo một bản báo cáo trình DSB. Bản báo cáo này bao gồm các kết luận của Ban về việc liệu các biện pháp bị khiếu nại có vi phạm các hiệp định WTO hay không, cùng với các khuyến nghị về cách khắc phục vi phạm (nếu có). Báo cáo này là cơ sở để DSB đưa ra các quyết nghị chính thức và yêu cầu quốc gia vi phạm phải sửa đổi hoặc bãi bỏ các biện pháp không phù hợp với quy định của WTO.

Nếu một trong các bên tranh chấp không đồng ý với báo cáo của Ban hội thẩm, họ có thể kháng cáo lên Cơ quan phúc thẩm (Appellate Body) của WTO. Tuy nhiên, việc kháng cáo chỉ giới hạn trong phạm vi pháp lý, tức là xem xét việc Ban hội thẩm có áp dụng đúng các quy định của WTO hay không. Quy trình này bảo đảm rằng quá trình giải quyết tranh chấp luôn được thực hiện một cách nghiêm túc và dựa trên các tiêu chuẩn pháp lý quốc tế.

3. Vai trò của ban hội thẩm trong WTO

Ban hội thẩm đóng vai trò trung tâm trong cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO, giúp bảo đảm rằng các tranh chấp thương mại giữa các quốc gia thành viên được giải quyết một cách công bằng, minh bạch và dựa trên các quy định đã được thỏa thuận trong các hiệp định của WTO. Đây là một trong những yếu tố giúp duy trì tính ổn định và khả năng dự đoán của hệ thống thương mại toàn cầu, tránh việc các quốc gia tự áp dụng các biện pháp trả đũa thương mại một cách đơn phương.

Cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO, trong đó Ban hội thẩm là một phần quan trọng, đã được coi là một trong những cơ chế hiệu quả nhất trong việc xử lý các tranh chấp thương mại quốc tế. Thay vì dựa vào các biện pháp cưỡng chế hoặc trừng phạt, hệ thống của WTO ưu tiên việc giải quyết tranh chấp thông qua đối thoại và đưa ra các khuyến nghị mang tính xây dựng nhằm khôi phục trật tự thương mại công bằng giữa các quốc gia thành viên.

Tính khách quan và độc lập của Ban hội thẩm cũng đóng góp quan trọng vào sự thành công của hệ thống này. Việc thành viên Ban hội thẩm không được phép là công dân của bất kỳ bên tranh chấp nào, cũng như sự yêu cầu về kiến thức chuyên môn và tính độc lập của họ, đã giúp duy trì niềm tin vào tính công bằng của cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO. Ban hội thẩm hoạt động như một trọng tài trung gian, bảo đảm rằng các quốc gia tuân thủ các quy định của WTO và không sử dụng các biện pháp thương mại một cách bất hợp pháp.

4. Cơ quan giải quyết tranh chấp khác của WTO 

 Cơ quan giải quyết tranh chấp (DSB): 

 Cơ quan này thực chất là Đại hội đồng của WTO, bao gồm đại diện của tất cả các quốc gia thành viên. DSB có quyền thành lập ban hội thẩm, thông qua  báo cáo của ban hội thẩm và  Cơ quan phúc thẩm, giám sát việc thi hành phán quyết, khuyến nghị giải quyết tranh chấp và cho phép đình chỉ  nghĩa vụ và đưa ra nhượng bộ (trả đũa). Tuy nhiên, DSB chỉ là cơ quan ra quyết định, không trực tiếp tiến hành kiểm tra việc  giải quyết tranh chấp.  

 Các quyết định của DSB được thông qua bằng sự đồng thuận có quyền phủ quyết. Đây là một quy định mới mà một quyết định chỉ có thể được thông qua khi tất cả các thành viên của DSB bỏ phiếu chống. Điều này có nghĩa là các phán quyết  của DSB gần như được tự động thông qua  vì khó có thể tưởng tượng được một phán quyết lại có thể bị  tất cả các thành viên DSB bác bỏ. Nguyên tắc này khắc phục được  điểm yếu cơ bản của cơ chế giải quyết tranh chấp  GATT 1947 là áp dụng nguyên tắc đồng thuận truyền thống - mọi quyết định chỉ được thông qua khi tất cả các thành viên bỏ phiếu tán thành (mỗi thành viên đều có quyền bỏ phiếu). quyền phủ quyết) –  cản trở việc thông qua  quyết định của cơ quan giải quyết tranh chấp. 

Cơ quan phúc thẩm (SAB): 

Cơ quan phúc thẩm là cơ quan mới trong cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO, cho phép xem xét báo cáo của Ban hội thẩm (nếu có), đảm bảo tính chính xác của báo cáo giải quyết tranh chấp. Việc thành lập cơ quan này cũng thể hiện rõ hơn tính chất tài phán của thủ tục giải quyết tranh chấp mới.  

 Cơ quan Phúc thẩm gồm 7 thành viên do DSB bổ nhiệm với nhiệm kỳ 4 năm (tái nhiệm 1 lần). Các thành viên của Cơ quan Phúc thẩm được lựa chọn từ những cá nhân  và kỹ năng đã được công nhận trong lĩnh vực luật pháp quốc tế, thương mại  và các vấn đề được đề cập trong các hiệp định liên quan. Tuy nhiên, việc xét xử phúc thẩm trong từng vụ án chỉ do 3 thành viên SAB tiến hành độc lập. 

Để giải quyết  tranh chấp, SAB chỉ xem xét  các khía cạnh pháp lý và diễn giải báo cáo của ban hội thẩm, mà không xem xét lại các yếu tố thực tế của tranh chấp. Kết quả công việc của SAB là một báo cáo trong đó SAB có thể xác nhận, sửa đổi hoặc đảo ngược  kết luận của báo cáo của ban hội thẩm. Báo cáo của Cơ quan Phúc thẩm đã được DSB thông qua  và không còn có thể bị thách thức hoặc kháng cáo. 

Cơ quan giải quyết tranh chấp khác của WTO

 5. Cơ quan giải quyết tranh chấp của Cơ quan trọng tài quốc tế WTO 

Theo khoản 3 Điều 4 của Hiệp định Marrakesh, nếu cần thiết, Đại Hội đồng - cơ quan thường trực của WTO sẽ được triệu tập để đảm nhận trách nhiệm thay cho ICC. 

 Phạm vi giải quyết tranh chấp: Các tranh chấp phát sinh giữa các Thành viên WTO theo bất kỳ Hiệp định nào có liên quan  của WTO (Khoản 1 Điều 1 DSU).  

5.1 Thẩm quyền bắt buộc 

WTO tất nhiên sẽ có  quyền tài phán ràng buộc. Khi một Thành viên muốn khởi kiện về việc vi phạm một nghĩa vụ hoặc thông lệ làm vô hiệu hoặc làm suy giảm lợi ích theo các hiệp định có liên quan hoặc làm suy yếu việc đạt được bất kỳ mục tiêu nào của các hiệp định có liên quan, thì phải dựa vào Bản ghi nhớ và tuân thủ nó ( khoản 1 Điều 23). Thành viên bị  kiện  phải chấp nhận  quyền tài phán của cơ quan trọng tài quốc tế của WTO (khoản 1, điều 6). 

5.2. Cơ quan duy nhất 

Theo Điều 23 của DSU: Các Thành viên kêu gọi các bên không thực hiện các hành động đơn phương và  loại trừ thẩm quyền của các hệ thống hòa giải khác. Vì vậy, nếu muốn khởi kiện thì phải tuân thủ các quy định của DSU.  

5.3. Quyền hạn cụ thể của cơ quan làm thủ tục hải quan 

 Thẩm quyền của DSB (Khoản 1 Điều 2): 

 Thiết lập bảng điều khiển 

 Thông qua báo cáo của Ban hội thẩm và Cơ quan phúc thẩm 

 Theo dõi việc thực hiện các bản án, kiến ​​nghị 

 Cho phép đình chỉ các nhượng bộ và các nghĩa vụ khác theo các hiệp định có liên quan. 

 Các cơ quan trực thuộc DSB 

•  Ban hội thẩm (Điều 11) 

Nhiệm vụ: Tìm hiểu sự việc, chỉ ra các căn cứ pháp lý liên quan để giải quyết vụ việc và kiến ​​nghị nếu cần thiết (Điều 11 Biên bản ghi nhớ) 

Nguyên tắc: Bí mật phiên họp, giữ bí mật (Quyết định, văn bản), đảm bảo quyền bình đẳng cho các bên tranh chấp và người thứ ba được phát biểu ý kiến. 

•  Cơ quan quản lý phát triển (Điều 17) 

Cấp sơ thẩm phúc thẩm, được thành lập như một cơ quan thường trực của DSB, gồm có 7 người, mỗi vụ án phải được xét xử bởi 3/7 người. Các thành viên  CQPT  không được liên kết với bất kỳ chính phủ nào và không được tham gia  xem xét các tranh chấp nếu làm như vậy có thể tạo ra xung đột  lợi ích trực tiếp hoặc gián tiếp (không giống như BHT, thành viên chỉ phải có quốc tịch CQPT). quốc gia  không được phép tham gia).  

Nhiệm vụ: Xem xét  kháng cáo  BC từ BHT (về luật hiện hành) 

Để biết thêm về Hội thẩm nhân dân  dân mời bạn tham khảo thêm bài viết sau đây:Hội thẩm nhân dân 

6. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp của cơ quan trọng tài quốc tế WTO 

•  Nguyên tắc bình đẳng giữa các nước xung đột 

Các nước thành viên có tranh chấp đều bình đẳng trong GQT, không phân biệt nước lớn/nước nhỏ/nước đang phát triển. Nguyên tắc này được áp dụng cho tất cả các giai đoạn của quy trình trọng tài: tham vấn, đệ trình tranh chấp lên BHT, kháng cáo, thực hiện các khuyến nghị và phán quyết của DSB. 

  Ví dụ: Khi  tranh chấp đưa ra trước BHT,  nguyên đơn trình bày hồ sơ của mình và phải mời bị đơn phát biểu ý kiến. Đồng thời, các bên thứ ba trong tranh chấp cũng cần có quyền bày tỏ quan điểm của mình.  

 Nguyên tắc bình đẳng cũng được áp dụng đối với hoạt động của Hội thẩm và thành viên CQĐT: bình đẳng trong việc bày tỏ ý kiến, quan điểm về vấn đề cần giải quyết.  

• Nguyên tắc bí mật 

 Theo khoản 4 Điều 6 của DSU, các cuộc tham vấn phải được giữ bí mật. Các cuộc họp của BHT và LTA phải  họp kín, không công khai và các bên tranh chấp chỉ được mời khi cần thiết (Điều 14 17). 

•  Nguyên tắc đồng thuận ngược 

 Trong mọi trường hợp, một BHT sẽ được thành lập vì mục đích của GQT và các báo cáo của BHT và CQPT sẽ được thông qua, trừ khi DSB quyết định  đồng thuận không thành lập BHT hoặc không phê duyệt các báo cáo này.  

•  Nguyên tắc đối xử ưu đãi đối với các nước đang phát triển và kém phát triển nhất (Điều 12, Điều 4 của Biên bản ghi nhớ) 

Đối xử đặc biệt và khác biệt trong quá trình tham vấn: Trong quá trình tham vấn về các biện pháp được thực hiện bởi một thành viên là nước đang phát triển, các bên có thể đồng ý kéo dài thời gian và  lợi ích của các nước đang phát triển cũng phải được tính đến. 

Đối xử đặc biệt và khác biệt ở giai đoạn  hội đồng: Nếu thành viên đang phát triển là bị đơn, hội đồng phải cho phép đủ thời gian để thành viên đang phát triển chuẩn bị và trình bày lập luận của mình. Nếu được yêu cầu bởi một thành viên đang phát triển, BHT phải có ít nhất một tham luận viên  từ một thành viên đang phát triển.  Đối xử đặc biệt và khác biệt trong giai đoạn  thi hành phán quyết (điều 21):

 DSB cần đặc biệt chú ý đến lợi ích của các Thành viên là nước đang phát triển đối với các biện pháp tuân theo GQTC. Khi xem xét hành động thích hợp có thể được thực hiện, DSB không chỉ tính đến phạm vi  của các biện pháp bị khiếu nại mà còn cả tác động của chúng đối với nền kinh tế của các Thành viên là nước đang phát triển. 

Nguyên tắc giải quyết tranh chấp của cơ quan trọng tài quốc tế WTO

7. Câu hỏi thường gặp

Ai có quyền đề xuất thành viên cho Ban hội thẩm?
Ban Thư ký của WTO có trách nhiệm đề xuất các hội thẩm viên cho Ban hội thẩm. Các bên tranh chấp cũng có quyền phản đối các đề xuất nếu họ có lý do chính đáng. Quy trình này giúp bảo đảm rằng các hội thẩm viên được lựa chọn một cách công bằng và phù hợp với yêu cầu của vụ tranh chấp.

Ban hội thẩm có thể gồm bao nhiêu thành viên?
Thông thường, Ban hội thẩm bao gồm ba hội thẩm viên. Tuy nhiên, nếu các bên tranh chấp đồng ý, Ban hội thẩm có thể bao gồm năm hội thẩm viên. Quyết định về số lượng hội thẩm viên cần phải được các bên tranh chấp đưa ra trong vòng 10 ngày kể từ khi Ban hội thẩm được thành lập.

Tại sao việc lựa chọn thành viên Ban hội thẩm phải đảm bảo tính độc lập?
Việc lựa chọn các thành viên Ban hội thẩm phải đảm bảo tính độc lập để bảo vệ sự công bằng và khách quan trong quá trình giải quyết tranh chấp. Các hội thẩm viên không được phép là công dân của quốc gia nào có liên quan đến tranh chấp, hoặc bị ảnh hưởng bởi các lợi ích chính trị hoặc tổ chức. Điều này giúp đảm bảo rằng các quyết định của Ban hội thẩm là công bằng và dựa trên sự phân tích khách quan.

Hiểu rõ khái niệm ban hội thẩm là gì và các quy định liên quan giúp bạn nắm bắt được cách thức hoạt động của hệ thống giải quyết tranh chấp tại WTO. Ban hội thẩm đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra các khuyến nghị và giúp DSB đưa ra quyết định chính thức về các vụ tranh chấp. Nếu bạn cần sự hỗ trợ pháp lý chuyên sâu về các vấn đề tranh chấp quốc tế hoặc liên quan đến WTO, Công ty Luật ACC có thể cung cấp dịch vụ pháp lý tận tâm.