Bản án chia thừa kế quyền sử dụng đất

Bản án chia thừa kế quyền sử dụng đất

I. Chia thừa kế quyền sử dụng đất

Căn cứ theo Điều 609 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về quyền thừa kế:

“Điều 609.

Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật. Người thừa kế không là cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc”

Vì vậy, di sản là quyền sử dụng đất có thể được chia thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật

1. Chia thừa kế nhà đất theo di chúc

1.1. Hình thức của di chúc

Di chúc là phương tiện quan trọng trong việc chia thừa kế nhà đất, có hai hình thức chính: di chúc miệng và di chúc bằng văn bản. Theo Điều 628 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc bằng văn bản có các dạng sau:

• Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng.

• Di chúc bằng văn bản có người làm chứng.

• Di chúc bằng văn bản có công chứng.

• Di chúc bằng văn bản có chứng thực.

Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015 quy định trong trường hợp không thể lập di chúc bằng văn bản, có thể lập di chúc miệng. Tuy nhiên, sau 03 tháng kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.

1.2. Khi nào di chúc hợp pháp?

Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc chỉ hợp pháp khi đáp ứng các điều kiện sau:

• Người lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt khi lập di chúc và không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép.

• Nội dung của di chúc không được vi phạm luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc phải tuân theo quy định của luật.

1.3. Cách chia thừa kế nhà đất theo di chúc

Theo khoản 2 Điều 626 Bộ luật Dân sự 2015, người lập di chúc có quyền quyết định phần di sản cho từng người thừa kế.

Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc theo quy định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015 vẫn được chia thừa kế theo pháp luật, trừ trường hợp họ từ chối nhận di sản hoặc không có quyền hưởng di sản.

Khoản 1 Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

"Điều 644. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc

1. Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:

a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

b) Con thành niên mà không có khả năng lao động”

2. Chia thừa kế nhà đất theo pháp luật

2.1. Khi nào di sản chia theo pháp luật?

Theo quy định của Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, di sản, đặc biệt là nhà đất, sẽ được chia theo quy định pháp luật trong các trường hợp sau đây:

- Không có di chúc.

- Di chúc không hợp pháp.

- Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc.

- Cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

- Người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Ngoài ra, thừa kế theo pháp luật còn áp dụng cho các phần di sản như nhà đất khi:

- Phần di sản không được định đoạt trong di chúc.

- Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật.

- Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

2.2. Người được hưởng thừa kế theo pháp luật

Căn cứ vào Điều 649 và Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, người được hưởng thừa kế theo pháp luật có thể là người thuộc diện thừa kế và hàng thừa kế.

• Diện thừa kế: Là người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng với người để lại di sản. Ví dụ: Quan hệ nuôi dưỡng bao gồm con nuôi, cha nuôi, mẹ nuôi.

• Hàng thừa kế: Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 xác định hàng thừa kế theo thứ tự:

“Điều 651. Hàng thừa kế 

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại”

Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

2.3. Nhà đất được chia theo phần bằng nhau?

Theo khoản 2 của Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, những người thừa kế cùng hàng sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau.

• Nếu chia thừa kế quyền sử dụng đất theo di chúc hợp pháp thì phần di sản thừa kế là nhà đất nhận được sẽ theo nội dung của di chúc, trừ những người không phụ thuộc vào nội dung của di chúc.

• Nếu chia thừa kế quyền sử dụng đất theo pháp luật thì phần di sản nhận được là bằng nhau