Chủ tọa phiên tòa là ai? Nhiệm vụ và quyền hạn như thế nào?

Chủ tọa phiên tòa là người có vai trò quan trọng trong việc điều hành và dẫn dắt các phiên xét xử, đảm bảo quá trình tố tụng diễn ra đúng quy định pháp luật. Với nhiệm vụ và quyền hạn rõ ràng, chủ tọa không chỉ đóng vai trò điều hành phiên tòa mà còn quyết định nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến việc xét xử. Vậy chủ tọa phiên tòa là ai, và nhiệm vụ, quyền hạn của họ được quy định như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò cũng như trách nhiệm pháp lý của chủ tọa trong hệ thống tư pháp Việt Nam.

Chủ tọa phiên tòa là ai? Nhiệm vụ và quyền hạn như thế nào?

1. Chủ tọa phiên tòa là ai?

Chủ tọa phiên tòa là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong hệ thống tư pháp, có vai trò điều hành toàn bộ quá trình xét xử tại phiên tòa, đảm bảo mọi thủ tục tố tụng được thực hiện đúng theo quy định pháp luật. Thuật ngữ "chủ tọa phiên tòa" đã được quy định trong nhiều văn bản pháp luật từ thời kỳ đầu thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Theo Sắc lệnh số 13 ngày 24/01/1946 về tổ chức các Tòa án và ngạch Thẩm phán, chủ tọa phiên tòa không chỉ là người điều hành mà còn đóng vai trò chủ chốt trong việc đưa ra các phán quyết quan trọng.

Với những thay đổi qua các thời kỳ pháp luật, vai trò và nhiệm vụ của chủ tọa phiên tòa ngày càng được cụ thể hóa và nâng cao. Theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 1960 và các văn bản sau này, chủ tọa phiên tòa là Thẩm phán được chỉ định đứng đầu Hội đồng xét xử, có nhiệm vụ điều hành phiên tòa từ giai đoạn thẩm vấn, tranh tụng cho đến khi tuyên án.

Để biết thêm về Thẩm phán cao cấp là gì? Điều kiện trở thành thẩm phán cao cấp mời bạn tham khảo thêm bài viết sau đây:Thẩm phán cao cấp là gì? Điều kiện trở thành thẩm phán cao cấp

2. Trách nhiệm cơ bản của chủ tọa phiên tòa

Trách nhiệm cơ bản của chủ tọa phiên tòa

Điều hành phiên tòa theo quy định pháp luật: Chủ tọa phiên tòa là người có quyền điều hành toàn bộ phiên xét xử theo đúng trình tự, thủ tục được quy định trong Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS). Từ việc mở phiên tòa, điều khiển quá trình tranh tụng, thẩm vấn, đến việc công bố phán quyết cuối cùng, chủ tọa phiên tòa luôn giữ vai trò trung tâm, đảm bảo việc xét xử diễn ra một cách minh bạch, công bằng.

Giữ nghiêm kỷ luật phiên tòa: Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của chủ tọa phiên tòa là duy trì trật tự trong phòng xử án. Theo quy định của pháp luật, tất cả mọi người có mặt tại phiên tòa, từ bị cáo, luật sư, công tố viên cho đến người dự khán, đều phải tuân theo sự điều khiển của chủ tọa. Trong trường hợp vi phạm kỷ luật, chủ tọa có quyền cảnh cáo, phạt tiền, yêu cầu rời khỏi phòng xử án hoặc thậm chí bắt giữ người vi phạm.

Phân công nhiệm vụ cụ thể trong Hội đồng xét xử: Chủ tọa là người đứng đầu Hội đồng xét xử, có quyền phân công nhiệm vụ cho các Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân tham gia xét xử vụ án. Các quyết định quan trọng liên quan đến việc xét xử, bao gồm việc xử lý tình huống phát sinh trong phiên tòa, đều cần có sự đồng thuận của Hội đồng xét xử và do chủ tọa công bố.

Quyền quyết định các biện pháp ngăn chặn: Theo các quy định mới được bổ sung trong Bộ luật Tố tụng Hình sự, chủ tọa phiên tòa có quyền cụ thể hóa và áp dụng các biện pháp ngăn chặn như cấm đi khỏi nơi cư trú, tạm hoãn xuất cảnh, bắt giữ người vi phạm, ngoại trừ biện pháp tạm giam, nhằm đảm bảo việc xét xử không bị cản trở.

Quyền yêu cầu giám định, thay đổi người tham gia tố tụng: Chủ tọa phiên tòa còn có quyền yêu cầu trưng cầu giám định, thực hiện giám định bổ sung hoặc giám định lại nếu cần thiết để đảm bảo tính khách quan. Ngoài ra, chủ tọa có quyền yêu cầu thay đổi người giám định, người bào chữa, người phiên dịch hoặc người đại diện theo quy định của pháp luật, đảm bảo tính công bằng và chính xác trong quá trình tố tụng.

3. Nhiệm vụ và quyền hạn của chủ tọa phiên tòa

Nhiệm vụ và quyền hạn của Thẩm phán chủ tọa phiên tòa đóng vai trò then chốt trong quá trình tố tụng dân sự, hình sự và hành chính. Tùy thuộc vào loại vụ án và quy định của từng Bộ luật Tố tụng, thẩm phán chủ tọa có những quyền hạn cụ thể để đảm bảo phiên tòa diễn ra đúng quy định và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.

Để biết thêm về Bộ quy tắc ứng xử của thẩm phán toà án nhân dân mời bạn tham khảo thêm bài viết sau đây:Bộ quy tắc ứng xử của thẩm phán toà án nhân dân

3.1. Nhiệm vụ và quyền hạn của Thẩm phán là Chủ tọa phiên tòa dân sự

Theo Điều 48 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa dân sự có các nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:

Xử lý đơn khởi kiện, đơn yêu cầu và thụ lý vụ việc dân sự theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự.

Lập hồ sơ vụ việc dân sự.

Thu thập, xác minh chứng cứ để đảm bảo vụ việc được giải quyết một cách khách quan và chính xác.

Tổ chức phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ việc dân sự, bao gồm các bước kiểm tra chứng cứ và hòa giải.

Quyết định việc áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ các biện pháp khẩn cấp tạm thời, như cấm di chuyển hoặc phong tỏa tài sản, nhằm đảm bảo quyền lợi của các bên trong khi vụ án đang được xét xử.

Tạm đình chỉ hoặc đình chỉ giải quyết vụ việc dân sự hoặc quyết định tiếp tục giải quyết vụ việc nếu cần thiết.

Giải thích và hướng dẫn đương sự về các quyền và nghĩa vụ liên quan, bao gồm quyền được yêu cầu trợ giúp pháp lý.

Triệu tập người tham gia phiên tòa và đảm bảo tất cả các bên liên quan có mặt đầy đủ.

Đưa vụ án ra xét xử hoặc quyết định giải quyết vụ việc dân sự theo quy định của pháp luật.

Đề nghị Chánh án Tòa án phân công Thẩm tra viên hỗ trợ trong quá trình tố tụng.

Phát hiện và đề nghị Chánh án kiến nghị sửa đổi hoặc bãi bỏ văn bản pháp luật có dấu hiệu vi phạm pháp luật hoặc không phù hợp với Hiến pháp.

Xử lý các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự như vi phạm trật tự phiên tòa hoặc không tuân thủ quy định pháp luật.

3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của Thẩm phán chủ tọa phiên tòa hình sự

Điều 45 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của Thẩm phán chủ tọa phiên tòa trong các vụ án hình sự:

Nghiên cứu hồ sơ vụ án trước khi mở phiên tòa, chuẩn bị kỹ lưỡng các tài liệu và chứng cứ cần thiết cho việc xét xử.

Tiến hành xét xử và điều hành các hoạt động tố tụng, bao gồm việc thẩm vấn, tranh tụng và ra phán quyết.

Biểu quyết các vấn đề thuộc thẩm quyền của Hội đồng xét xử, bao gồm quyết định về tội danh, mức án và các biện pháp hình phạt.

Quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, như lệnh bắt giữ hoặc cấm xuất cảnh, nhưng không bao gồm biện pháp tạm giam.

Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong trường hợp cần thiết khi chưa đủ căn cứ để ra phán quyết.

Quyết định đưa vụ án ra xét xử, đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án nếu có lý do chính đáng.

Điều hành phiên tòa và tranh tụng để đảm bảo các bên được trình bày đầy đủ quan điểm và chứng cứ của mình.

Quyết định trưng cầu giám định, giám định bổ sung hoặc giám định lại trong trường hợp các kết luận giám định chưa đủ thuyết phục.

Thay đổi hoặc yêu cầu thay đổi người giám định, người định giá tài sản, người bào chữa hoặc người giám sát người dưới 18 tuổi phạm tội.

Triệu tập người cần xét hỏi đến phiên tòa để làm rõ các vấn đề liên quan đến vụ án.

Thực hiện nhiệm vụ tố tụng khác theo sự phân công của Chánh án Tòa án và theo quy định của pháp luật.

3.3. Nhiệm vụ và quyền hạn của Thẩm phán là Chủ tọa phiên tòa hành chính

Theo Điều 38 Bộ luật Tố tụng hành chính 2015, thẩm phán chủ tọa phiên tòa hành chính có các nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:

Xử lý đơn khởi kiện và lập hồ sơ vụ án hành chính theo quy định.

Xác minh và thu thập chứng cứ, đảm bảo các thông tin và tài liệu liên quan đến vụ án được thu thập đầy đủ và chính xác.

Tổ chức phiên tòa, phiên họp để giải quyết vụ án hành chính, bao gồm việc thẩm vấn và xét hỏi các bên liên quan.

Quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời, như phong tỏa tài sản hoặc cấm thực hiện hành vi hành chính.

Đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án hành chính trong trường hợp cần thiết, hoặc tiếp tục giải quyết nếu phát sinh các tình tiết mới.

Giải thích và hướng dẫn đương sự về quyền yêu cầu trợ giúp pháp lý, đảm bảo họ nắm rõ quyền và nghĩa vụ của mình.

Kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận và công khai chứng cứ, cũng như tổ chức các buổi đối thoại giữa các bên.

Triệu tập người tham gia phiên tòa và yêu cầu cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ nếu cần thiết.

Chủ tọa hoặc tham gia Hội đồng xét xử, biểu quyết các vấn đề liên quan đến tính hợp pháp của văn bản hành chính hoặc hành vi hành chính bị kiện.

Xem xét và đề nghị Chánh án kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sửa đổi hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu vi phạm.

Xử lý các hành vi cản trở hoạt động tố tụng hành chính và đảm bảo quy trình tố tụng diễn ra đúng quy định.

Thẩm phán là Chủ tọa phiên tòa trong các vụ án dân sự, hình sự và hành chính có vai trò quyết định trong việc đảm bảo các thủ tục tố tụng diễn ra một cách công bằng, minh bạch và tuân thủ đúng pháp luật. Thẩm phán không chỉ thực hiện các quyền hạn của mình mà còn có trách nhiệm hướng dẫn, hỗ trợ các bên tham gia tố tụng, đảm bảo việc xét xử được thực hiện một cách công khai và công bằng.

4. Vai trò pháp lý của chủ tọa phiên tòa

Chủ tọa phiên tòa, với vị thế là người điều khiển và đại diện Hội đồng xét xử, không chỉ điều hành quá trình tranh tụng mà còn có trách nhiệm lớn trong việc đưa ra phán quyết cuối cùng dựa trên các chứng cứ, lý luận pháp lý được đưa ra tại phiên tòa. Chủ tọa cũng chịu trách nhiệm trước pháp luật về mọi quyết định của mình, tuy nhiên không phải chịu trách nhiệm trước Chánh án Tòa án hay bất kỳ cơ quan nào khác, điều này xuất phát từ nguyên tắc Thẩm phán xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

Vai trò của chủ tọa trong việc điều hành phiên tòa không chỉ yêu cầu nắm vững các quy định pháp luật mà còn đòi hỏi kỹ năng xử lý tình huống tốt, khả năng dự kiến các diễn biến có thể xảy ra tại phiên tòa. Việc thẩm vấn, điều hành quá trình tranh tụng một cách công minh và hợp lý sẽ giúp đảm bảo rằng quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan, đặc biệt là bị cáo và người bị hại, được bảo vệ.

5. Tính pháp lý trong thực tiễn xét xử

Tính pháp lý trong thực tiễn xét xử

Thẩm phán chủ tọa phiên tòa còn phải thực hiện vai trò người đại diện pháp luật khi tuyên bố các quyết định liên quan đến vụ án. Phán quyết cuối cùng, bao gồm các nội dung như xác định tội danh, mức án, và các hình phạt, đều được chủ tọa phiên tòa ký xác nhận, chịu trách nhiệm về mặt pháp lý. Thẩm phán chủ tọa không chịu sự giám sát của bất kỳ cá nhân hay cơ quan nào trong quá trình xét xử, điều này đảm bảo tính công bằng và độc lập của hệ thống tư pháp.

Chủ tọa phiên tòa đóng vai trò trung tâm trong quá trình xét xử, với quyền hạn và trách nhiệm được quy định rõ ràng trong các văn bản pháp luật. Không chỉ là người điều hành, chủ tọa còn là người bảo vệ tính khách quan, công bằng và minh bạch trong quá trình xét xử, đảm bảo các quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.

Để biết thêm về Mức lương thẩm phán toà án nhân dân là bao nhiêu? mời bạn tham khảo thêm bài viết sau đây:Mức lương thẩm phán toà án nhân dân là bao nhiêu?

6. Câu hỏi thường gặp 

Chủ tọa phiên tòa có vai trò gì trong quá trình giải quyết vụ án?

Chủ tọa phiên tòa là người điều hành toàn bộ quá trình xét xử, từ việc triệu tập các bên liên quan đến việc quyết định các biện pháp xử lý tạm thời, ra phán quyết cuối cùng và bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong tố tụng.

Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa dân sự có những quyền hạn nào?

Thẩm phán chủ tọa phiên tòa dân sự có quyền xử lý đơn khởi kiện, lập hồ sơ, thu thập chứng cứ, tổ chức phiên tòa, ra quyết định về các biện pháp tạm thời và quyết định việc xét xử hoặc hòa giải.

Nhiệm vụ của Thẩm phán chủ tọa phiên tòa hình sự có gì khác so với dân sự?

Thẩm phán chủ tọa phiên tòa hình sự nghiên cứu hồ sơ, điều hành việc xét xử, quyết định áp dụng hoặc thay đổi các biện pháp ngăn chặn, và xử lý tranh tụng giữa các bên tại phiên tòa.

Chủ tọa phiên tòa đóng vai trò quan trọng trong quá trình xét xử, bảo đảm tính công bằng và khách quan cho các bên liên quan. Nếu bạn đang gặp khó khăn pháp lý và cần sự hỗ trợ chuyên nghiệp, Công ty Luật ACC là đơn vị uy tín chuyên cung cấp dịch vụ pháp lý trong các vụ án dân sự, hình sự và hành chính. Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm của chúng tôi sẽ đồng hành và hỗ trợ bạn giải quyết mọi vấn đề pháp lý.