Ý nghĩa nguyên tắc tập trung dân chủ là gì?

 Trong quản lý hành chính nhà nước, nhấn mạnh là việc giành quyền lực của nhà nước trong các vấn đề quản lý cho chính quyền. 

Trong quản lý hành chính nhà nước, trọng tâm là bảo đảm việc giành quyền lực nhà nước trong chủ thể quản lý để điều hành, chỉ đạo việc thực hiện  sách, pháp luật trong một cách thống nhất. Mặt khác, dân chủ nhằm mở rộng quyền của đối tượng quản lý và phát huy  năng lực tiềm tàng của đối tượng quản lý trong quá trình thực hiện chính sách, pháp luật. Tập trung và dân chủ là hai mặt không thể tách rời của quản lý hành chính của Nhà nước, nỗ lực hỗ trợ để bảo đảm thực hiện dân chủ trong khuôn khổ có kiểm soát, có kiểm soát; Dân chủ làm cho có thể tập trung triển khai linh hoạt, đạt hiệu quả cao trong quản lý. Vì vậy, cần phải có sự phối hợp  đồng bộ, chặt chẽ để đảm bảo  hai yếu tố này trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Nếu chỉ tập trung lãnh đạo  mà không mở rộng dân chủ  sẽ tạo ra lộng quyền, tha hóa. Mặt khác, nếu không có sự lãnh đạo tập trung thống nhất sẽ dẫn đến tình trạng tùy tiện, vô chính phủ, cục bộ. 

 Tuy nhiên, việc thực hiện  có hiệu quả nguyên tắc tập trung dân chủ trong thực tế vẫn  là một bài toán khó. Tổ chức và hoạt động của bộ máy hành chính  còn rời rạc, cục bộ,  còn quan liêu, có lúc quá tải. Hiệu quả quản lý, điều hành chưa minh bạch, chưa thật tập trung. Trong khi đó, tính chủ động, ý thức trách nhiệm của từng địa phương chưa được phát huy dân chủ. Khuynh hướng phân tán, cục bộ địa phương diễn ra ở nhiều mức độ với những biểu hiện tiêu cực như: không nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, Nghị quyết, chỉ thị,…của cấp trên; lợi dụng những kẽ hở của pháp luật, của cơ chế, chính sách để làm lợi cho ngành, địa phương mình và làm tổn hại đến lợi ích chung, đôi khi còn coi “phép nước không bằng lệ làng”, tự ý đề ra những chính sách, quy định của địa phương trái với chính sách chung, có ngành ra văn bản trái với quy định của Chính phủ.  

 Mặt khác, khuynh hướng tập trung quan liêu vẫn đang tồn tại với những biểu hiện như: nhấn mạnh vai trò, quyền hành cá nhân của thủ trưởng, không tôn trọng sự lãnh đạo của tập thể; cấp trên can thiệp quá sâu vào công việc của cấp dưới, có những thủ tục phiền hà, quan liêu, gây ra sự sách nhiễu, tiêu cực đối với cấp dưới và nhân dân; quản lý thiên về mệnh lệnh, không biết sử dụng các đòn bẩy kinh tế, nhẹ về giáo dục; một số cơ quan hành chính không tự giác chịu sự giám sát của cơ quan đại biểu của nhân dân; có ngành bảo vệ pháp luật có lúc chỉ nhấn mạnh tính “độc lập”, chỉ đạo theo hệ thống dọc, không tôn trọng sự kiểm tra, giám sát của Hội đồng nhân dân đia phương… 

 Trong điều kiện kinh tế – xã hội của Việt Nam hiện nay còn thấp, việc áp dụng nguyên tắc này vừa đảm bảo tính linh hoạt vừa đảm bảo tính chặt chẽ trong khâu quản lý tạo ra sự linh hoạt, nhịp nhàng phối hợp trong hoạt động. Do còn hạn chế về nhiều mặt nên việc quản lý quá chặt chẽ là không nên, cũng như quản lý thì không được lỏng lẻo; do đó nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc tối ưu trong điều kiện lúc này. Việc áp dụng nguyên tắc tập trung dân chủ không chỉ phù hợp với điều kiện thực tế của nước ta lúc này mà còn phù hợp với tập quán, truyền thống của dân tộc.  

 Như vậy, nguyên tắc tập trung dân chủ có ý nghĩa hết sức quan trọng, sự kết hợp đúng đắn giữa tập trung và dân chủ là một trong những nhân tố quyết định sức mạnh và hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước. . Nó tạo nên sự thống nhất về tổ chức và hành động, phát huy và kết hợp chặt chẽ sức mạnh của cả tập thể với sức mạnh của từng cá nhân; của cả nước và của từng địa phương, từng cơ sở; của toàn bộ hệ thống  cơ quan hành chính nhà nước và của từng tổ chức.  

 Tập trung và dân chủ là hai mặt của một hệ thống  không thể tách rời. Nếu chỉ coi trọng tập trung mà coi nhẹ dân chủ  sẽ dẫn đến tập trung quan liêu, cửa quyền, đi ngược lại bản chất của Nhà nước ta. Ngược lại, nếu ưu tiên dân chủ mà bỏ qua tập trung  sẽ dẫn đến dân chủ thái quá, làm cho hoạt động quản lý hành chính của Nhà nước kém hiệu quả.