Lỗi vô ý vì quá tự tin là gì? Lỗi vô ý do cẩu thả là gì? Ví dụ

Lỗi vô ý do quá tự tin là lỗi thuộc trường hợp “…Người phạm tội tuy thấy hành vi của mình có thể dẫn đến hậu quả xấu cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể tránh được” (đoạn 1, Điều 11 Bộ luật hình sự năm 2015 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017).  Lỗi thuộc về mặt chủ quan và là một trong những yếu tố không thể thiếu trong mọi cấu thành tội phạm. Có hai loại: lỗi cố ý và lỗi vô ý. Trong lỗi cố ý  có lỗi cố ý trực tiếp và lỗi cố ý gián tiếp, trong lỗi vô ý  có lỗi cẩu thả do cẩu thả và thiếu thận trọng do quá tự tin. Bài viết dưới đây sẽ cố gắng phân biệt hai nhóm lỗi vô ý trong pháp luật hình sự  nước ta.  

 1. Lỗi vô ý do quá tự tin. 

 1.1. Khái niệm lỗi vô ý do quá tự tin 

 Vô ý do quá tự tin là trường hợp người phạm tội khi hành động đã thấy rõ hành vi của mình có thể dẫn đến hậu quả nguy hiểm cho xã hội mà thực hiện vì tin tưởng vào khả năng, sức lực, trình độ, kinh nghiệm  cũng như sự xét đoán chủ quan về  thực tế của mình. tin rằng có thể tránh được những hậu quả nguy hiểm cho xã hội nếu điều này xảy ra.  

 1.2. Dấu hiệu của lỗi vô ý phạm tội do quá tự tin 

 Về lý: Người phạm tội nhận thức được tính nguy hại  của hành vi của mình đối với xã hội, tức là thấy trước được hậu quả xấu cho xã hội (hậu quả thiệt hại) mà hành vi của mình có thể gây ra.  Xét ở điểm này, người  phạm tội do quá tự tin mà phạm tội vô ý và người phạm tội cố ý có điểm giống nhau là đều thấy trước hậu quả tai hại do hành vi của mình gây ra. Tuy nhiên, sự giống nhau này chỉ là tương đối. Trong sự giống nhau này vẫn có một điểm khác biệt. Cụ thể: Người phạm tội do vô ý, do quá tự tin thấy trước hậu quả  có thể xảy ra nhưng đồng thời  cho rằng hậu quả đó không xảy ra (hoặc có thể tránh được). Như vậy, việc báo trước hậu quả thiệt hại ở đây thực chất chỉ là sự xem xét khả năng hậu quả thiệt hại có thể xảy ra và kết quả của việc người phạm tội đã loại trừ khả năng hậu quả thiệt hại xảy ra. Đối với người phạm tội  vô ý làm trái do quá tự tin thì khả năng hậu quả gây thiệt hại sẽ xảy ra và khả năng hậu quả gây thiệt hại không xảy ra đều là khả năng có thực, nhưng người phạm tội  tin vào khả năng xảy ra hậu quả thiệt hại. xảy ra. 

  Chính niềm tin  này cho thấy người phạm tội chưa nhận thức  đầy đủ tính chất nguy hại cho xã hội của hành vi.  

 - Về ý chí: Người phạm tội không  muốn hành vi của mình dẫn đến hậu quả có hại. Điều không mong muốn này  khác  với điều không mong muốn trong trường hợp  lỗi cố ý gián tiếp. Nếu trong trường hợp  lỗi cố ý gián tiếp, người phạm tội không  muốn nhưng  chấp nhận khả năng xảy ra hậu quả có hại trong quá trình lựa chọn và thực hiện hành vi thì trong trường hợp  lỗi vô ý do quá tin tưởng, việc người phạm tội miễn cưỡng chấp nhận hậu quả của hậu quả có liên quan đến thực tế là người đó đã loại trừ khả năng xảy ra hậu quả có hại. Người phạm tội với lỗi vô ý do quá tự tin đã cân nhắc, tính toán và cho rằng  thiệt hại sẽ không xảy ra (hoặc có thể tránh được). Sự cân nhắc, tính toán này có thể dựa trên những cơ sở nhất định như sự tự tin  vào sự khéo léo, kiến ​​thức, kinh nghiệm nghề nghiệp, trình độ kỹ thuật của mình hoặc  những hoàn cảnh khách quan bên ngoài khác.  

 Ví dụ: Người lái xe tin rằng anh ta sẽ băng qua đường sắt trước khi tàu đến; người thợ săn tin rằng anh ta sẽ bắn trúng con vật, không để viên đạn găm vào mình... Niềm tin  này của kẻ phạm tội là có cơ sở, nhưng những cơ sở này không chắc chắn. Người phạm tội đã không đánh giá đúng tình hình thực tế. Niềm tin  của họ là một niềm tin thái quá vào thực tế. Lỗi của người phạm tội trong trường hợp vô ý  quá tin là tin quá đáng. Người phạm tội do lỗi vô ý do quá tự tin, cẩu thả trong việc đánh giá, lựa chọn phương hướng hành động nên đã gây  thiệt hại cho xã hội. 

  2. Lỗi tai nạn do cẩu thả 

 2.1. Khái niệm lỗi vô ý do cẩu thả 

 Vô ý do cẩu thả là lỗi trong trường hợp “Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể dẫn đến hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó (Khoản 2 Điều 11 BLHS 2015 sửa đổi và bổ sung năm 2017).  

2.2. Dấu hiệu của sự lơ là bất cẩn. 

Dựa vào định nghĩa, có thể rút ra hai dấu hiệu của sự lơ là: 

 Dấu hiệu thứ nhất: Người phạm tội không thấy trước hậu quả xấu cho xã hội (hậu quả gây thiệt hại) mà hành vi của mình đã gây ra. 

  Dấu hiệu thứ hai: người phạm tội phải thấy trước và có khả năng thấy trước hậu quả này. 

 Dấu hiệu thứ nhất là dấu hiệu  phân biệt trường hợp  lỗi vô ý do cẩu thả với các trường hợp  lỗi khác. Dấu hiệu thứ hai là dấu hiệu  phân biệt trường hợp  lỗi vô ý do cẩu thả với trường hợp không có lỗi.  

* Về dấu hiệu đầu tiên 

 Trong ba trường hợp có lỗi đã nghiên cứu, người phạm tội đều thấy trước hành vi của mình có thể dẫn đến hậu quả nguy hại, tuy mức độ thấy trước có  khác nhau. Trong trường hợp do vô ý  cẩu thả, người phạm tội không thấy trước hậu quả nguy hại do hành vi của mình gây ra. Việc người phạm tội không thể thấy trước hậu quả có hại do hành vi của mình gây ra có thể xảy ra trong các trường hợp sau đây: 

 - Người phạm tội không nhận thức được tính thực tế của hành vi của mình nên không nhận thức được khả năng  hậu quả có hại do hành vi của mình gây ra. Ví dụ: Người điều dưỡng khi cấp phát nhầm thuốc cho bệnh nhân (do vội vàng) đã không nhận thức được hành vi của mình là sai nên không nhận thức được hành vi của mình có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. 

 - Người phạm tội  nhận thức được  thực tế  hành vi của mình nhưng  hoàn toàn không nhận thức được khả năng  hậu quả có hại của hành vi đó (hoàn toàn không tính đến khả năng xảy ra hậu quả). Ví dụ, một người vứt que diêm đang cháy dở sau khi châm một điếu thuốc ở cây xăng có thể  không "dành thời gian" để nghĩ về khả năng xảy ra hỏa hoạn.  

 * Về dấu hiệu thứ hai 

 Người phạm tội trong trường hợp  lỗi vô ý  có nghĩa vụ  thấy và có đủ điều kiện để  thấy trước hậu quả nguy hại do hành vi của mình gây ra. Điều này xuất phát từ sự tách biệt cụ thể giữa cá nhân và hoàn cảnh. Theo trách nhiệm đặc biệt của mình, người phạm tội buộc phải thấy trước hậu quả của thiệt hại và điều kiện đặc biệt không ngăn cản anh ta thấy trước hậu quả của thiệt hại. Người phạm tội không lường trước được hậu quả xấu do hành vi của mình gây ra chỉ vì sơ suất, thiếu thận trọng cần thiết. Lỗi của người phạm tội là anh ta đã hành động cẩu thả, rằng anh ta đã hành động thiếu thận trọng. 

 Xã hội đòi hỏi mọi người phải tôn trọng lợi ích của Nhà nước, lợi ích hợp pháp của cộng đồng và của người khác. Không những mỗi người không nên cố ý gây  hậu quả nguy hại cho xã hội mà ngay tại đất nước mình cần có những biện pháp phòng ngừa cần thiết để tránh  những hậu quả nguy hại đó. Yêu cầu khách quan này của xã hội đã trở thành  quy luật của cuộc sống,  có cái đã được  luật hóa, có cái chưa, nhưng qua kinh nghiệm, ai cũng biết và  nhận thấy mình có nghĩa vụ phải thực hiện. Các quy tắc này thuộc các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội như quy tắc  giao thông, quy tắc  săn bắn, quy tắc phòng chống cháy nổ, quy tắc an toàn lao động... Người phạm tội do vô ý  là người đã gây thiệt hại về mặt khách quan  do  vi phạm những quy tắc nhất định của đời sống  xã hội. Về mặt chủ quan, người phạm tội do cẩu thả có nghĩa vụ  tuân thủ quy tắc mà họ đã vi phạm. Với trách nhiệm cụ thể  và hoàn cảnh khách quan của mình, người phạm tội phải thấy rằng hành vi cẩu thả, không tuân thủ các quy tắc đã được xác lập sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. 

 Ví dụ: Là người điều dưỡng cấp phát thuốc cho bệnh nhân, người phạm tội phải nhận thức được việc cấp phát thuốc không cẩn thận có thể dẫn đến việc cấp phát thuốc không đúng cách dẫn đến hậu quả là tính mạng, sức khỏe  của người bệnh bị tổn hại; Với trách nhiệm là người sống trong cộng đồng, người phạm tội phải thấy rằng việc bất cẩn dùng lửa  khi đun nấu có thể  gây ra hỏa hoạn, gây nguy hại cho chính mình và những người xung quanh... 

 Tóm lại, biển báo bất cẩn "phải xem" có nghĩa là người vi phạm  có nghĩa vụ  tuân theo quy tắc mà họ đã vi phạm. Nghĩa vụ này phát sinh từ sự tách biệt cụ thể của người phạm tội. Vì nghĩa vụ này, họ buộc phải thấy rằng hành động của họ có thể gây  hại.  

 Người phạm tội do lỗi  cẩu thả không những “phải thấy” mà còn phải “thấy” hậu quả tai hại do hành vi của mình gây ra. “Thấy được” ở đây có nghĩa là người phạm tội có cả điều kiện khách quan (hoàn cảnh cụ thể bên ngoài) và điều kiện chủ quan (trình độ nhận thức, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm,…) để có thể thấy trước hành vi vi phạm của mình có thể dẫn đến hậu quả nguy hại. Những người vi phạm  có đầy đủ điều kiện để tuân thủ quy tắc mà họ đã vi phạm. Trong ví dụ trên, các y tá hoàn toàn có đủ điều kiện để cẩn thận khi cấp phát, không có gì cản trở việc cấp phát thuốc chính xác của họ hoặc khiến họ cấp phát sai thuốc.  

 Khi xác định người vi phạm  có lỗi do cẩu thả, cần lưu ý rằng, trong một số hoạt động nghề nghiệp nhất định, việc hiểu  các quy tắc  an toàn đòi hỏi sự học tập có định hướng và kiên quyết nhất. Vì vậy, việc xác định  đặc điểm chủ thể của người phạm tội về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ là điều kiện cần thiết để xác định người phạm tội có phạm tội vô ý hay không.