Ví dụ về hiệu lực hồi tố chi tiết

1. Hiệu lực hồi tố là gì? 

Như chúng ta đã biết, nguyên tắc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật là: 

 - Văn bản quy phạm pháp luật được áp dụng ngay khi có hiệu lực.  

 - Văn bản quy phạm pháp luật được áp dụng đối với hành vi xảy ra vào thời điểm  văn bản này có hiệu lực.  

 - Trong trường hợp quy định của văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực hồi tố thì áp dụng  quy định này. Theo đó,  khi văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực thì nó  không còn được áp dụng để điều chỉnh các  quan hệ xã hội mà nó đã điều chỉnh trước đó. Khi hành vi,  quan hệ xã hội diễn ra  thì  áp dụng các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đang có hiệu lực để điều chỉnh. 

  Tuy nhiên, trong một số trường hợp xét thấy cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân thì kể cả khi hành vi đó đã xảy ra  trước khi  pháp luật hiện hành phát sinh thì vẫn được áp dụng. Ứng dụng này được gọi là Retrospective. 

 Như vậy, hiệu lực hồi tố được hiểu là hiệu lực hồi tố của một hoặc một số quy phạm pháp luật hình sự. Đối với hành vi do luật hình sự quy định. Là một tội phạm liên quan đến pháp luật hình sự tại thời điểm thực hiện. 

 Thực chất, hồi tố là một hình thức phát sinh hiệu lực pháp lý của văn bản quy phạm pháp luật. Nó được coi là hạn chế tài liệu trong một khoảng thời gian nhất định. Trên một không gian nhất định và với những chủ thể pháp lý nhất định.  

2. Hiệu lực hồi tố được áp dụng  trong việc giải quyết vụ án khi nào? 

Theo Khoản 1 Điều 152 Luật Ban hành  văn bản quy phạm pháp luật quy định như sau: 

 Điều 152. Hiệu lực hồi tố của hành vi pháp lý 

1. Chỉ trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan trung ương mới được quy định hồi tố. 

 Như vậy theo quy định trên thì Hồi tố chỉ áp dụng trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan trung ương.  

 2.1 Quy định về hiệu lực hồi tố trong Tố tụng dân sự: 

 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 quy định rõ hiệu lực hồi tố tại Nghị quyết 103/2015/QH13. Cụ thể như sau: 

 - Đối với những vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã được Tòa án giải quyết theo thủ tục sơ thẩm trước ngày 01 tháng 7 năm 2016, nhưng kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2016 mới giải quyết theo thủ tục phúc thẩm thì áp dụng các quy định của Bộ luật tố tụng dân sự 2015 để giải quyết 

 - Đối với những vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã được Tòa án thụ lý trước ngày 01 tháng 7 năm 2016, nhưng kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2016 mới giải quyết theo thủ tục sơ thẩm thì áp dụng các quy định của Bộ luật tố tụng dân sự 2015 để giải quyết. 

  - Đối với những bản án, quyết định dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã có hiệu lực pháp luật mà bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm trước ngày 01 tháng 7 năm 2016 nhưng kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2016 mới giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm thì áp dụng các quy định của Bộ luật tố tụng dân sự 2015 để giải quyết. 

  - Đối với những vụ việc hôn nhân và gia đình đã được Tòa án thụ lý giải quyết trước ngày 01 tháng 7 năm 2016 thì Tòa án đã thụ lý tiếp tục giải quyết theo thủ tục chung mà không chuyển cho Tòa gia đình và người chưa thành niên giải quyết.  

 - Đối với những bản án, quyết định dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã có hiệu lực pháp luật trước ngày 01 tháng 7 năm 2016 mà kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2016 người có thẩm quyền kháng nghị mới kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, thì căn cứ để thực hiện việc kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm và việc giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm được thực hiện theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự 2015. 

  - Khi giải quyết vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, Tòa án tiếp tục áp dụng quy định của các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về án phí, lệ phí Tòa án, chi phí tố tụng khác cho đến khi có quy định mới của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. 

  - Đối với vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động được giải quyết theo thủ tục rút gọn thì áp dụng mức án phí thấp hơn so với mức án phí áp dụng đối với vụ án giải quyết theo thủ tục thông thường.  

 2.2 Quy định về hiệu lực hồi tố trong Tố tụng hình sự: 

 Theo quy định tại khoản 3 Điều 7 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định: 

 Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện, xóa án tích và quy định khác có lợi cho người phạm tội, thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành. 

  Từ các quy định trên có thể thấy, pháp luật pháp luật hình sự Việt Nam mang tính nhân văn, nhân đạo, luôn điều chỉnh theo hướng có lợi cho người phạm tội.  Ví dụ: 

1. Bỏ tội tảo hôn: 

 Một phần tại Điều 148 BLHS 1999 quy định: Người nào cố ý duy trì quan hệ hôn nhân trái pháp luật với người chưa đến tuổi kết hôn mặc dù đã có lệnh của Tòa án buộc chấm dứt quan hệ đó... đã bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi này mà còn tiếp tục. phạm tội thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc  phạt tù từ ba tháng đến hai năm.  

 Từ ngày 1/1/2018, người có hành vi tảo hôn sẽ không còn được hỗ trợ. Luật mới chỉ quy định trách nhiệm hình sự đối với người  tổ chức tảo hôn bằng cách quy định tội tổ chức tảo hôn tại Điều 183. Theo đó, người nào tổ chức tảo hôn hoặc lấy vợ, lấy chồng khi chưa đến tuổi kết hôn đều bị xử phạt  hành chính. đối với hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm. 

2. Bãi bỏ buôn bán bất hợp pháp: 

 Điều 159 BLHS 1999 quy định hành vi cấu thành tội này là kinh doanh không  đăng ký kinh doanh, kinh doanh không đúng  nội dung đã ghi hoặc kinh doanh không có giấy phép riêng theo quy định của pháp luật. 

 BLHS 2015 bãi bỏ tội danh này. 

  3. Khi nào thì không áp dụng  hồi tố? 

Tại khoản 2.3, Mục 152 Luật Ban hành  văn bản quy phạm pháp luật  2015 quy định: 

2. Không có hiệu lực hồi tố trong các trường hợp sau đây: 

 a)Quy định trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà tại thời điểm thực hiện hành vi đó pháp luật chưa quy định; 

 b)Quy định trách nhiệm pháp lý nặng hơn.  

3. Văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp, chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt không có hiệu lực hồi tố. 

 Như vậy, hiệu lực hồi tố không được quy định  đối với các trường hợp sau: 

 - Quy định trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà tại thời điểm thực hiện hành vi đó pháp luật không quy định trách nhiệm pháp lý; 

 - Quy định trách nhiệm  nặng nề hơn.  

- Văn bản quy phạm pháp luật của hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân các cấp, chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt không có hiệu lực hồi tố. 

 Hơn nữa, trong  luật hình sự hiện hành không có hiệu lực hồi tố đối với điều luật mới không có lợi cho người phạm tội. Đặc biệt đối với những luật mới có lợi cho người phạm tội sẽ được áp dụng hiệu lực hồi tố. Cụ thể, khoản 2 và khoản 3 Điều 7 BLHS quy định như sau: 

 Luật quy định về tội phạm mới, hình phạt nặng hơn, tình tiết tăng nặng mới hoặc giới hạn phạm vi của án treo, miễn trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn chấp hành hình phạt, giảm án, xóa án tích và các quy định khác. những quy định không có lợi cho người phạm tội, không áp dụng đối với hành vi phạm tội được thực hiện trước khi luật này có hiệu lực. 

 Như vậy, trong trường hợp pháp luật quy định một tội danh mới, một hình phạt nặng hơn, một tình tiết tăng nặng mới hoặc giới hạn  phạm vi của án treo, miễn trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm án, xóa tội hồ sơ và các quy định khác không có lợi cho người phạm tội sẽ không được áp dụng  hồi tố mà sẽ luôn được xử lý theo  luật hiện hành tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội.

ví dụ về hiệu lực hồi tố