Ví dụ về biện chứng bản chất và hiện tượng

1. Bản chất là gì? 

Bản chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ tổng hòa tất cả những đặc điểm bên trong của sự vật, những mối liên hệ ổn định tự nhiên trong sự vật, quy luật sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng

2. Mối quan hệ giữa bản chất và hiện tượng

 Bản chất và hiện tượng là cặp phạm trù quan trọng trong phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mac-Lênin, là một trong những nội dung của nguyên lý về mối liên hệ phổ biến dùng để chỉ mối quan hệ biện chứng. Bản chất là phạm trù chỉ những sự vật cơ bản, những mối liên hệ bên trong của sự vật, hiện tượng là phạm trù chỉ những biểu hiện bên ngoài của bản chất. Bản chất và hiện tượng tồn tại khách quan. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mac-Lênin, quan điểm duy tâm không nhận thức hoặc hiểu đúng về sự tồn tại khách quan của bản chất và các hiện tượng, quan điểm của họ cho rằng bản chất không tồn tại thực sự, bản chất chỉ là những cái tên hư không do con người nghĩ ra, tồn tại trong ý nghĩ chủ quan của con người, họ chỉ nhận ra thiên nhiên như những thực thể tinh thần. Với chủ nghĩa duy vật biện chứng của triết học Mac-Lênin, cho rằng bản chất và các hiện tượng đều tồn tại khách quan, là bản chất cố hữu của sự vật không do ai sáng tạo ra, bởi vì mọi sự vật đều được cấu thành từ những yếu tố nhất định, các yếu tố này quan hệ với nhau bởi tính khách quan, những mối liên hệ đan xen, đan xen, trong đó tất nhiên có những mối liên hệ tương đối bền vững, những mối liên hệ tất nhiên hợp thành bản chất của sự vật. Vì vậy, bản chất là cái tồn tại khách quan gắn liền với sự vật, hiện tượng là cái biểu hiện ra bên ngoài của bản chất, cái khách quan không do cảm tính chủ quan của con người quy định. Bản chất và hiện tượng là thống nhất Bản chất bao giờ cũng bộc lộ qua hiện tượng, và mỗi hiện tượng đều là biểu hiện của bản chất ở một mức độ nào đó. Không có bản chất nào tồn tại thuần túy bên ngoài hiện tượng, đồng thời không có hiện tượng nào không biểu hiện bản chất. Bản chất và hiện tượng tương sinh với nhau, mỗi bản chất bộc lộ ra ở hiện tượng tương ứng, bản chất như thế nào thì hiện tượng như vậy, mỗi bản chất khác nhau sẽ bộc lộ ra hiện tượng khác nhau. hiện tượng không còn tồn tại. Bản chất và hiện tượng trái ngược nhau Bản chất và hiện tượng bao hàm một mâu thuẫn Bản chất phản ánh cái chung, cái tất yếu, quyết định sự tồn tại và phát triển của sự vật, còn hiện tượng phản ánh cái riêng, cái riêng. Bản chất biểu hiện bên trong, còn hiện tượng biểu hiện bên ngoài, bản chất không chỉ biểu hiện ở một hiện tượng mà còn biểu hiện ở nhiều hiện tượng khác nhau. Hiện tượng chỉ là một phần của tự nhiên. Cùng một bản chất có thể biểu hiện nhiều hiện tượng khác nhau tùy theo sự biến đổi của điều kiện, hoàn cảnh. Hiện tượng phong phú hơn bản chất, nhưng bản chất sâu sắc hơn hiện tượng, bản chất ổn định. Hiện tượng không ngừng thay đổi. 

3. Ví dụ về bản chất và hiện tượng 

Ví dụ tự nhiên: - Bản chất con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội trong cuộc sống. Nếu một người không có ràng buộc xã hội, anh ta không thực sự là một con người theo đúng nghĩa của từ này. Quy luật giá trị thặng dư là quy luật kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản. Quy luật này chi phối toàn bộ quá trình phát triển và tiêu vong của chủ nghĩa tư bản. Đồng thời, quy luật này là bản chất của chủ nghĩa tư bản. Bản chất chỉ ra rằng chủ nghĩa tư bản luôn hướng tới mục tiêu sản xuất càng nhiều giá trị thặng dư càng tốt. - Một trong những tính chất cơ bản của ánh sáng là tính chất sóng, hiện tượng biểu hiện của nó là giao thoa bước sóng. Ví dụ về hiện tượng: - Màu da người có mấy loại: đen, vàng, trắng... đó là những biểu hiện bên ngoài. - Khi cắm đũa vào cốc nước ta thấy đũa như gãy nhưng thực tế không phải, do hiện tượng khúc xạ ánh sáng ta thấy có hiện tượng đũa gãy khi cắm vào cốc nước . 

4. Ý nghĩa phương pháp luận 

Nhận thức bản chất của sự vật phải xuất phát từ sự vật, hiện tượng, quá trình có thật vì bản chất không tồn tại thuần túy mà tồn tại trong sự vật và biểu hiện qua hiện tượng. Bản chất của sự vật sẽ không thể hiện hết ở một hiện tượng nhất định và còn thay đổi trong quá trình phát triển của sự vật. Trong hoạt động nhận thức, để có thể hiểu biết đầy đủ về một sự vật nào đó, chúng ta không chỉ đánh giá qua biểu hiện bên ngoài mà phải hiểu rõ bản chất của sự vật đó. Vai trò của nhận thức và khoa học là chỉ rõ bản chất của sự vật, trong hoạt động thực tiễn phải dựa vào bản chất chứ không phải vào hiện tượng để đánh giá. Vì bản chất tồn tại khách quan trong bản thân sự vật, chỉ có thể tìm thấy nó trong sự vật chứ không thể nhìn thấy bên ngoài nó, nên khi đi đến kết luận về bản chất của sự vật, cần tránh ý kiến ​​chủ quan. Bản chất không tồn tại thuần túy và không bộc lộ ra bên ngoài thông qua sự vật hiện tượng tương ứng, nên chúng ta chỉ có thể nhìn thấy bản chất trên cơ sở tìm kiếm và đánh giá sự vật hiện tượng. Trong quá trình nhận thức bản chất của sự vật, chúng ta phải xem xét các hiện tượng khác nhau dưới nhiều góc độ khác nhau. Hiện tượng bao giờ cũng biểu hiện dưới dạng sai lệch, không trung thành với bản chất thực. Trong một hoàn cảnh, một thời kỳ nhất định, chúng ta không thể thấy hết các hiện tượng biểu hiện bản chất của sự vật, nên phải ưu tiên những hiện tượng nổi bật, tiêu biểu trong hoàn cảnh cụ thể. Tuy nhiên, sự xem xét đó chưa phải là cơ sở đầy đủ để đánh giá đúng bản chất của sự vật mà chỉ phản ánh ở một mức độ nào đó, khi đi sâu tìm hiểu ở các mức độ sau, chúng ta cảm nhận sâu sắc hơn bản chất, nên khi rút ra kết luận về bản chất, chúng ta phải cẩn thận. Vì bản chất là cái tự nhiên, là cái ổn định tương đối bên trong sự vật, quyết định sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng không ổn định, không quyết định sự vận động, phát triển của sự vật. Nhận thức vì vậy không dừng lại ở hiện tượng mà phải tiến bộ để nhận thức được bản chất của sự vật. Trong hoạt động thực tiễn phải dựa vào bản chất của sự vật để xác định phương thức hoạt động nhằm cải tạo sự vật, không dựa vào hiện tượng hoặc làm sai lệch bản chất của sự vật.