Ưu nhược điểm của chính sách tài khóa

Quy mô của các chương trình chính sách tài khóa thay đổi đáng kể giữa các quốc gia. Các chương trình hỗ trợ lớn nhất dành cho các nền kinh tế lớn (như Nhật Bản, Ý, Đức và Anh), bao gồm  chính sách tài khóa trong khoảng 30% đến 40% GDP (Biểu đồ 3). Ở chiều ngược lại, một số quốc gia, bao gồm  Myanmar và Indonesia, đã công bố các gói cứu trợ  nhỏ hơn nhưng vẫn đáng kể, tương đương  khoảng 3-4% GDP. Mức độ hỗ trợ tài khóa trực tiếp cũng  khác nhau giữa các nền kinh tế do sự khác biệt về cơ chế tự ổn định, không gian tài khóa trước đại dịch và quyết định của các quốc gia về việc thực hiện các biện pháp đánh thuế gián thu. 

 Cơ chế tự ổn định là chính sách của chính phủ tự động điều chỉnh chi tiêu và doanh thu của chính phủ để hỗ trợ  hoạt động kinh tế trong các giai đoạn của chu kỳ kinh doanh. Ví dụ, trong thời kỳ suy thoái kinh tế, chi tiêu công đương nhiên tăng lên khi có nhiều người cần giúp đỡ hơn, trong khi thu nhập giảm đi do nguồn thu từ thuế có xu hướng giảm. Ở các nền kinh tế có khả năng tự  ổn định mạnh mẽ, bao gồm  các chương trình trợ cấp thất nghiệp và  trợ cấp  lương, các biện pháp tài chính bổ sung để hỗ trợ nền kinh tế sẽ ít quan trọng hơn ở  các quốc gia khác. Ví dụ, các quốc gia châu Âu có xu hướng duy trì mức hỗ trợ tương đối cao dựa trên dân số của họ, nơi hỗ trợ tài chính trực tiếp sẽ ít hơn. Ngược lại, vì Hoa Kỳ có cơ chế tự ổn định yếu hơn,  các nhà chức trách nên cung cấp hỗ trợ tài chính bổ sung trực tiếp ở mức cao nhất trong năm đầu tiên xảy ra đại dịch. 

 Tình hình tài khóa trước dịch bệnh cũng ảnh hưởng đến quy mô của chính sách tài khóa. Các nền kinh tế phát triển có  nợ công và thâm hụt ngân sách thấp (như Australia, Đức, New Zealand, Singapore) thường có những phản ứng tài chính trực tiếp lớn ở giai đoạn đầu. Ở các nước đang phát triển, những hạn chế về tài chính mà chính phủ  phải đối mặt, bao gồm  chi phí phát hành trái phiếu mới cao, làm giảm các biện pháp hỗ trợ tài chính. 

 Biểu mẫu hỗ trợ thuế 

 Về cơ bản, các chính sách tài khóa được chia thành hai loại lớn: 

 (1) Các chính sách trực tiếp kích thích  tổng cầu, thông qua cắt giảm thuế hoặc tăng chi tiêu, kể cả các chương trình hỗ trợ việc làm. 

  (2) Các hợp đồng cung cấp hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp, bao gồm  các khoản vay, bảo lãnh hoặc cổ phần. 

  Hình 3. Các loại  phản ứng ngân sách đối với cuộc khủng hoảng Covid-19 (% GDP) ở các quốc gia được chọn 

 Nguồn: IMF (2021) 

 Hình 3 cho thấy bên cạnh sự khác biệt về quy mô hỗ trợ ngân sách giữa các quốc gia, tỷ trọng của các loại hình hỗ trợ trong tổng mức hỗ trợ cũng  khác nhau đáng kể. Ở một số nước như Anh, Canada, các chính sách nhằm kích thích tổng cầu chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các chương trình hỗ trợ. Ở các quốc gia khác, chẳng hạn như Ý và Đức, chính phủ chú trọng nhiều hơn đến hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp.  

 Các chính sách hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp cũng được thiết kế và thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Chính phủ đã giảm thuế  doanh nghiệp hoặc trì hoãn các điều khoản thanh toán, cũng như hỗ trợ  vốn chủ sở hữu và  nợ. Những biện pháp này đã giúp các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề bởi đợt bùng phát nhưng có tiềm năng tăng trưởng sau đại dịch để vượt qua các thách thức. 

 Đầu tiên, trì hoãn nộp thuế. Gần ba phần tư các nước OECD và G20 đã áp dụng  hoãn  thuế  doanh nghiệp. Các biện pháp này thường áp dụng cho các loại thuế yêu cầu thanh toán hàng tháng hoặc hàng quý. Việc hoãn thuế thường được áp dụng đối với  thuế  doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng (VAT) và các khoản đóng góp an sinh xã hội. Cũng có một số trường hợp nhất định, công ty có quyền hoãn thuế tài sản. Ở các nước mới nổi bên ngoài OECD, G-20 và các nước đang phát triển, biện pháp hỗ trợ kinh doanh  phổ biến nhất cũng là hoãn  thuế.  

 Thứ hai, tăng thời hạn nộp hồ sơ khai thuế. Hơn 28% các quốc gia OECD và G20 đã áp dụng các biện pháp giúp người nộp thuế  doanh nghiệp có thêm thời gian để  khai thuế. Điều này đặc biệt hữu ích khi người nộp thuế cần sự giúp đỡ từ các trung gian hoặc  chuyên gia và hệ thống để  khai thuế. Kéo dài thời hạn khai thuế và  kế hoạch hoàn thuế linh hoạt cũng là chính sách chung được các nước áp dụng.  

 Thứ ba, miễn  thuế. Loại  giảm thuế phổ biến nhất  liên quan đến các khoản đóng góp an sinh xã hội, tiếp theo là miễn thuế tài sản và  thuế cố định áp dụng cho các doanh nghiệp nhỏ. Một số quốc gia cũng đã miễn thuế cho các công ty du lịch và hãng hàng không và  miễn thuế nhập khẩu cho một số lĩnh vực  (bao gồm vận tải hàng không, du lịch và công nghiệp). Các biện pháp miễn thuế để hỗ trợ đầu tư cũng trở nên phổ biến hơn ở các nước không thuộc OECD và G20. Ví dụ, Kenya đã giảm thuế suất  doanh nghiệp cũng như thuế suất thuế thu nhập cá nhân. Trung Quốc, Jamaica, Kenya, giảm thuế suất VAT Indonesia đã miễn thuế nhập khẩu cho các công ty sản xuất trong 19 lĩnh vực ưu tiên trong 6 tháng. Nhìn chung,  giảm thuế để hỗ trợ đầu tư và tiêu dùng thường được áp dụng ở các quốc gia ít bị ảnh hưởng hơn hoặc vào thời điểm  khủng hoảng mới bắt đầu (ví dụ: trước khi thực hiện các biện pháp phòng ngừa và duy trì giãn cách xã hội). 

 Cắt giảm thuế doanh nghiệp cung cấp  cứu trợ tài chính cho hoạt động kinh doanh, giúp chống lại việc giảm lợi nhuận và sa thải nhân viên, mặc dù chúng không có khả năng kích thích hoạt động kinh tế trong điều kiện khủng hoảng. . Theo cách này, cứu trợ tài chính khác  với kích thích tài chính thô sơ của Keynes, nhằm mục đích kích thích phía cầu của nền kinh tế, bằng cách tăng chi tiêu của chính phủ dưới nhiều hình thức, bao gồm  chuyển tiền mặt để tăng tiêu dùng. 

  Thứ tư, hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp. Mức độ hỗ trợ khác nhau tùy theo quốc gia, lĩnh vực và công ty, thông qua  đầu tư vốn hoặc cho vay. Đầu tư vốn cổ phần ở quy mô tương đối nhỏ, thường chỉ giới hạn ở việc chính phủ cung cấp vốn cổ phần trong các công ty được coi là "quan trọng  chiến lược". Mặt khác, tài trợ  nợ đóng một vai trò lớn hơn nhiều. Chính sách này bao gồm các khoản  vay trực tiếp và bảo lãnh khoản  vay từ chính phủ cho một công ty tư nhân. Ở một số quốc gia, các biện pháp hỗ trợ được áp dụng  cho tất cả các doanh nghiệp. Ở các quốc gia khác, các biện pháp này được áp dụng cho các lĩnh vực cụ thể (chẳng hạn như du lịch, hàng không, v.v.) hoặc cho các công ty  bị  giảm  thu nhập đáng kể. Cứu trợ được cấp trên cơ sở từng trường hợp cụ thể, có nghĩa là các công ty phải nộp đơn xin hỗ trợ. Ngoài ra,  một số quốc gia thay vì nhắm mục tiêu vào các ngành hoặc doanh nghiệp bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi COVID-19, đang tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) hoặc  doanh nghiệp độc lập do các doanh nghiệp này sẽ phải đối mặt với  áp lực thanh khoản cao hơn các quốc gia khác. . Một hình thức hỗ trợ tài chính đáng được quan tâm là  bảo lãnh tiền vay, thuộc nhóm hỗ trợ gián tiếp. Bản chất của các khoản vay được nhà nước bảo lãnh có nghĩa là không thể biết được tại thời điểm giải ngân những khoản vay này cuối cùng sẽ có giá trị bao nhiêu. IMF ước tính tổng  hỗ trợ của chính phủ vào khoảng 11 nghìn tỷ đô la, khoảng một nửa trong số đó là dưới hình thức hỗ trợ ngoại bảng. Các nền kinh tế tiên tiến cung cấp phần lớn viện trợ dưới hình thức cho vay, với hơn một nửa tổng số viện trợ của chính phủ được cung cấp theo phương thức này. Ngược lại,  hỗ trợ từ chính phủ  các nước đang phát triển và thị trường mới nổi có thu nhập thấp phần lớn là hỗ trợ tài chính nội bảng.  Nếu các khoản vay ngoại bảng này – với tư cách là nghĩa vụ nợ tiềm ẩn của chính phủ – không được hoàn trả, nó sẽ làm trầm trọng thêm vấn đề mất cân đối tài khóa. Tuy nhiên, trên thực tế, các ngân hàng phát hành các khoản vay có dự phòng để bù đắp tổn thất và nếu các khoản vay được hoàn trả đầy đủ,  chi phí cấp vốn cuối cùng sẽ không đáng kể. Do đó, các khoản  trợ cấp tài chính trong Hình 3 thể hiện giới hạn trên của chi phí cuối cùng  dự kiến. Trong thực tế, chi phí cuối cùng có thể thấp hơn nhiều. 

  Thứ năm, hỗ trợ tiền lương cho doanh nghiệp. Nhiều quốc gia có các biện pháp để giúp các công ty giữ chân công nhân của họ. Trong số các quốc gia OECD và G20, phần lớn  đã cung cấp, mở rộng hoặc mở rộng các điều kiện của các chương trình việc làm ngắn hạn. Mối quan tâm chính của cuộc khủng hoảng hiện nay là mối đe dọa mất việc làm. Nhiều quốc gia  giúp các công ty giữ chân người lao động bằng cách cung cấp hoặc tạo điều kiện cho các chương trình việc làm ngắn hạn. Do đó, các chương trình này thường  hỗ trợ thu nhập cho những người lao động bị giảm giờ làm hoặc bị sa thải tạm thời  nhưng các công ty vẫn duy trì hợp đồng làm việc với những người lao động  thời gian thực theo chương trình việc làm ngắn hạn hoặc trong thời gian tạm ngừng việc. Điều này nhằm mục đích cho phép người sử dụng lao động giữ chân những người lao động có kinh nghiệm và tài năng, đồng thời cho phép các công ty nhanh chóng tăng  sản lượng khi điều kiện kinh tế được cải thiện. 

 Điều kiện, đối tượng thực hiện chương trình làm việc  ngắn hạn có sự khác biệt đáng kể giữa các quốc gia. Ở các nước châu Âu, các chương trình này nhẹ nhàng hơn và thường cung cấp trên một tỷ lệ phần trăm tiền lương và tiền thưởng nhất định. Ở một số ít quốc gia, động cơ để giữ chân người lao động liên quan đến việc gia hạn trợ cấp thất nghiệp cho những người thất nghiệp tạm thời hoặc giảm thời gian làm việc (như ở Iceland, Hà Lan). Đối tượng mục tiêu cũng  khác nhau, ở một số quốc gia, các chính sách này chủ yếu được áp dụng cho các công ty, trong khi ở các quốc gia khác, các chính sách được nhắm  mục tiêu nhiều hơn, chẳng hạn như các doanh nghiệp nhỏ hoặc công ty trong các lĩnh vực bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất.