1.Tranh chấp thương mại là gì? 

Theo khoản 3 Luật Thương mại 2005, hoạt động thương mại là hoạt động  sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến kinh doanh và các hoạt động khác nhằm mục đích sinh lợi. 

 Dựa vào khái niệm trên, có thể kết luận tranh chấp thương mại là những xung đột (bất đồng) giữa hai  hợp tác xã về quyền và nghĩa vụ trong  hoạt động  thương mại.  

2. Có những hình thức giải quyết tranh chấp thương mại nào?

Trong mục 317 của Đạo luật Thương mại 2005, hình thức thủ tục giải quyết tranh chấp thương mại đặc biệt như sau: 

 Mẫu giải quyết tranh chấp 

Sự thương lượng giữa các bên. 

Hòa giải giữa các bên do  cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thoả thuận  làm hòa giải viên lựa chọn. 

Hòa giải tại Trọng tài hoặc Tòa án.  Thủ tục giải quyết tranh chấp  thương mại tại Trọng tài hoặc Tòa án được thực hiện theo  thủ tục quy định tại Luật Trọng tài và Tòa án. Vì vậy, có thể lập luận rằng có 04 hình thức đặc biệt để giải quyết tranh chấp thương mại  như sau: 

 Đàm phán giữa các bên 

 Có thể hiểu, thỏa thuận thương lượng giữa các bên là một hình thức giải quyết tranh chấp trong đó các bên tự nguyện thảo luận, thống nhất, tổ chức và loại bỏ những khác biệt nảy sinh để giải quyết tranh chấp mà không cần  sự  giúp đỡ hay phán xét của bất kỳ bên thứ ba nào. . 

 Chưa có quy định ràng buộc nào về trình tự, thủ tục giải quyết bất đồng thông qua thương lượng hòa giải giữa các bên. 

 Kết quả của quá trình giải quyết tranh chấp  phụ thuộc vào sự thoả thuận của các bên. 

 hòa giải 

 Hòa giải là hình thức giải quyết tranh chấp giữa các bên, được thực hiện bởi cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên lựa chọn làm hòa giải viên. 

 Tại  Điều 3(1) Quy định 22/2017/ND-CP, định nghĩa đặc biệt về  hòa giải thương mại  như sau: 

 Hòa giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp thương mại do các bên thỏa thuận, được hỗ trợ bởi hòa giải viên thương mại làm trung gian  giải quyết tranh chấp theo quy định của pháp luật này.  Nguyên tắc  hòa giải thương mại được quy định tại điểm 4 Quy định 22/2017/ND-CP cụ thể hơn như sau: 

3. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải thương mại 

Các bên tranh chấp tham gia hòa giải hoàn toàn tự nguyện, có quyền và nghĩa vụ ngang nhau. 

Những thông tin liên quan đến vụ việc hòa giải phải được giữ bí mật, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận bằng văn bản hoặc pháp luật không có quy định khác.  

Nội dung của thỏa thuận  không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái với đạo đức xã hội, không nhằm mục đích trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ và không vi phạm quyền của bên thứ ba.  Theo đó,  nguyên tắc giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải thương mại bao gồm: 

Tranh chấp về hợp đồng kinh doanh thương mại

 - Các bên tranh chấp tham gia thủ tục hòa giải hoàn toàn tự nguyện, có quyền và nghĩa vụ ngang nhau. 

 - Các thông tin liên quan đến  việc hòa giải phải được bảo mật, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận bằng văn bản hoặc pháp luật không có quy định khác.  

 - Nội dung thỏa thuận  không vi phạm những điều cấm của pháp luật, không đi ngược lại đạo đức xã hội, không nhằm mục đích trốn tránh nghĩa vụ và không xâm phạm quyền lợi của bên thứ ba. 

 Điều 6 Quy chế 22/2017/ND-CP quy định điều kiện giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải thương mại: Tranh chấp được giải quyết thông qua hòa giải thương mại nếu các bên có thỏa thuận hòa giải. Các bên có thể thỏa thuận giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải trước, sau  hoặc vào bất kỳ thời điểm nào trong quá trình giải quyết tranh chấp. 

  Giải quyết tranh chấp tại trọng tài thương mại 

 Về giải quyết tranh chấp trong trọng tài thương mại, Mục 3(1) Luật Trọng tài thương mại năm 2010 quy định các phương thức giải quyết tranh chấp đặc biệt trong trọng tài thương mại  như sau: 

 Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và thực hiện theo quy định của Luật này. Trên cơ sở đó, các bên thống nhất phương thức giải quyết tranh chấp  và được thực hiện theo quy định của Luật Trọng tài thương mại năm 2010. 

 Các nguyên tắc trọng tài thương mại được quy định tại mục 4 Luật Trọng tài thương mại 2010 cụ thể như sau: 

 - Trọng tài  phải tôn trọng sự thỏa thuận của các bên nếu thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm và trái đạo đức xã hội. 

  - Trọng tài viên phải độc lập, khách quan, vô tư và tuân thủ các quy định của pháp luật. 

  - Các bên tranh chấp  bình đẳng về quyền và nghĩa vụ. Tòa án trọng tài phải tạo điều kiện để họ thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình. 

  - Việc giải quyết tranh chấp tại trọng tài được thực hiện công khai, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. 

  - Quyết định trọng tài là chung thẩm.

- Tranh chấp được giải quyết bằng Trọng tài nếu các bên có thoả thuận trọng tài. Thỏa thuận trọng tài có thể được lập trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp.

- Trường hợp một bên tham gia thoả thuận trọng tài là cá nhân chết hoặc mất năng lực hành vi, thoả thuận trọng tài vẫn có hiệu lực đối với người thừa kế hoặc người đại diện theo pháp luật của người đó, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác.

- Trường hợp một bên tham gia thỏa thuận trọng tài là tổ chức phải chấm dứt hoạt động, bị phá sản, giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chia, tách hoặc chuyển đổi hình thức tổ chức, thỏa thuận trọng tài vẫn có hiệu lực đối với tổ chức tiếp nhận quyền và nghĩa vụ của tổ chức đó, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác.

Giải quyết tranh chấp bằng Tòa án

Về nội dung giải quyết tranh chấp bằng Tòa án thì tại Chương II Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 nêu rõ nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng Tòa án bao gồm:

- Tuân thủ pháp luật trong tố tụng dân sự

- Quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp

- Quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự

- Bình đẳng về quyền và nghĩa vụ trong tố tụng dân sự

- Bảo đảm quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự

- Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân xét xử vụ án dân sự, Thẩm phán giải quyết việc dân sự độc lập và chỉ tuân theo pháp luật

- Tòa án xét xử kịp thời, công bằng, công khai

- Bảo đảm sự vô tư, khách quan trong tố tụng dân sự

- Bảo đảm chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm

- Bảo đảm hiệu lực của bản án, quyết định của Tòa án

- Bảo đảm tranh tụng trong xét xử

Những tranh chấp thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án

Đối với những tranh chấp thương mại thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì tại Điều 30 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định về những tranh chấp về kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án cụ thể như sau:

- Tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.

- Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.

- Tranh chấp giữa người chưa phải là thành viên công ty nhưng có giao dịch về chuyển nhượng phần vốn góp với công ty, thành viên công ty.

- Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty; tranh chấp giữa công ty với người quản lý trong công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc thành viên Hội đồng quản trị, giám đốc, tổng giám đốc trong công ty cổ phần, giữa các thành viên của công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, bàn giao tài sản của công ty, chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty.

- Các tranh chấp khác về kinh doanh, thương mại, trừ trường hợp thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức khác theo quy định của pháp luật.