Trái phiếu coupon và trái phiếu chiết khấu khác nhau không?

1. Trái phiếu chiết khấu là gì?

Trước hết, trái phiếu theo giải thích của Luật chứng khoán năm 2019, loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành.

Trái phiếu chiết khấu là trái phiếu được phát hành với giá thấp hơn mệnh giá của nó hoặc trái phiếu hiện đang được giao dịch với giá thấp hơn mệnh giá của nó trên thị trường thứ cấp. Trái phiếu chiết khấu tương tự như trái phiếu không phiếu giảm giá, cũng được bán với giá chiết khấu, nhưng điểm khác biệt là trái phiếu sau này không phải trả lãi.

Trái phiếu chiết khấu có thể được phân biệt với trái phiếu cao cấp theo đó. Trái phiếu được giao dịch trên mệnh giá (giá gốc) trên thị trường thứ cấp là trái phiếu cao cấp. Trái phiếu sẽ giao dịch ở mức phí bảo hiểm khi nó đưa ra lãi suất phiếu giảm giá (lãi suất) cao hơn lãi suất phổ biến hiện hành đang được cung cấp cho trái phiếu mới. Điều này là do các nhà đầu tư sẵn sàng trả nhiều hơn cho lợi tức cao hơn của trái phiếu.

Tại sao trái phiếu lại bán với giá chiết khấu?

Lãi suất thị trường và giá trị trái phiếu có mối quan hệ nghịch đảo. Khi lãi suất tăng thì giá trị trái phiếu giảm và ngược lại. Khi lãi suất thị trường tăng, nhà đầu tư có thể tìm được các khoản đầu tư thay thế có tỷ suất hoàn vốn cao hơn. Công ty phát hành trái phiếu với lãi suất cố định không thể tăng lãi suất hiện tại lên bằng lãi suất trái phiếu mới được phát hành tại thời điểm lãi suất thị trường tăng. Vì thế, các trái phiếu này khi đó sẽ kém cạnh tranh hơn. Giá trị trái phiếu trên thị trường giảm.

Lúc đó, cách duy nhất để tăng khả năng cạnh tranh và thu hút các nhà đầu tư mới là chiết khấu trái phiếu. Mức chiết khấu sẽ tùy thuộc vào lãi suất người phát hành trả thấp hơn lãi suất thị trường là bao nhiêu. Nó đặc biệt sâu khi lãi suất trái phiếu bằng không. Các nhà đầu tư sẽ dựa vào khoảng chênh lệch giữa giá mua và bán để kiếm lãi.

Hơn nữa, những doanh nghiệp đang cần huy động vốn gấp cũng có thể phát hành loại trái phiếu này.

2. Trái phiếu Coupon là gì? 

Trái phiếu Coupon là loại trái phiếu được trả lãi định kỳ, thường là 6 tháng một lần (đối với thị trường chứng khoán Hoa Kỳ), hoặc hàng năm (đối với thị trường chứng khoán Châu Âu và các nước khác), với một tỷ lệ cố định (lãi suất coupon).

Về hình thức, loại trái phiếu này sẽ có cuống phiếu (coupon) khi chúng được phát hành dưới dạng chứng chỉ. Trong thời gian tính lãi, người sở hữu trái phiếu sẽ nhận được tiền lãi tương ứng theo từng coupon, với số lượng coupon tương ứng với số lần trả lãi.

Khi trái phiếu coupon được phát hành dưới dạng vật chất, chúng thường là trái phiếu vô danh. Điều này có nghĩa ai sở hữu trái phiếu trong tay thì sẽ được nhận tiền lãi. Do đó, ưu điểm của trái phiếu này chính là rất dễ chuyển nhượng.

3. Trái phiếu coupon và trái phiếu chiết khấu khác nhau không?

Trái phiếu Zero-Coupon là loại trái phiếu không trả lãi theo định kỳ. Thay vào đó, nó được giao dịch với mức chiết khấu cao, mang lại lợi nhuận lớn khi trái phiếu đáo hạn.

Khi phát hành dưới dạng chứng chỉ thì trái phiếu Zero-Coupon thuộc loại trái phiếu vô danh. Trên tờ trái phiếu này không có cuốn phiếu (coupon) nên được gọi là zero-coupon. Lãi suất in trên mặt trước của trái phiếu là lãi suất danh nghĩa và được dùng làm cơ sở tính lãi.

Trả trước tại thời điểm phát hành (chiết khấu)

Đây là loại trái phiếu được bán với giá thấp hơn mệnh giá khi phát hành. Trái chủ không được nhận lãi định kỳ mà chỉ nhận tiền gốc khi đáo hạn bằng mệnh giá của trái phiếu. Do đó, số tiền lãi chính là phần chênh lệch giữa mệnh giá và giá mua tại thời điểm phát hành.

Nếu trái phiếu chiết khấu không phải là zero-coupon bonds thì nhà đầu tư nhận được một khoản lãi thường xuyên và được thanh toán đầy đủ mệnh giá khi đến hạn. Miễn là nhà phát hành không vỡ nợ, cơ hội trái phiếu tăng giá khá cao. Lợi nhuận đầu tư loại trái phiếu này khá hấp dẫn tùy thuộc vào đơn vị phát hành, có thể lên đến 50% mệnh giá.

Bên cạnh đó, tùy vào mục đích đầu tư mà nhà đầu tư có thể mua trái phiếu có kỳ hạn dài hoặc ngắn. Lãi suất đáo hạn của trái phiếu ngắn hạn và dài hạn sẽ khác nhau. Trái phiếu ngắn hạn thường đáo hạn dưới một năm. Còn trái phiếu dài hạn đáo hạn từ 10-15 năm hoặc lâu hơn.

4. Ưu nhược điểm của trái phiếu chiết khấu

Để hiểu rõ hơn về trái phiếu có chiết khấu và đưa ra quyết định có nên đầu tư hay không, nhà đầu cần hiểu rõ về ưu – nhược điểm của loại trái phiếu này.

Ưu điểm

• Mức lãi ổn định cho đến ngày đáo hạn, đã được xác định trước khi mua.
• Mức lãi suất chiết khấu thường vào khoảng 20% và tối đa có thể lên đến 50%, tùy đơn vị phát hành. Đây là mức lãi cao so với hình thức đầu tư trái phiếu lãi suất truyền thống.
• Nhà đầu tư có thể chọn loại trái phiếu không lãi suất với thời gian đáo hạn ngắn hoặc dài. Với trái phiếu ngắn hạn có thời gian không quá 1 năm, linh hoạt để có thể xoay vòng vốn.

Hạn chế

• Tính rủi ro của trái phiếu không lãi suất khá cao. Mức chiết khấu càng sâu, chứng tỏ công ty phát hành đang có vấn đề về tài chính, có thể không thực hiện được các cam kết ban đầu và có nguy cơ bị vỡ nợ.
• Trái phiếu chiết khấu phản ánh khả năng vỡ nợ của đơn vị phát hành, cổ tức của doanh nghiệp giảm, điều này khiến nhiều nhà đầu tư chần chừ, lo lắng trước khi mua.
• Trái phiếu có kỳ hạn càng dài thì càng có nhiều nguy cơ vỡ nợ.