Cơ hội khai thác và phát triển tài nguyên du lịch phú quốc

Đảo Phú Quốc thuộc tỉnh Kiên Giang là hòn đảo lớn nhất của Việt Nam, diện tích tự nhiên toàn huyện đảo kéo dài lên đến 593 km2, trong đó đảo lớn nhất có diện tích khoảng 589 km2. Đảo Phú Quốc nằm trong vịnh Thái Lan, cách Rạch Giá 120km và cách Hà Tiên 45km. Về mặt hành chính, huyện đảo Phú Quốc bao gồm 2 thị trấn (Dương Đông và An Thới) và 8 thị trấn.
Phú Quốc đảo ngọc được xác định là một trong những điểm đến tiềm năng nhất của du lịch Việt Nam, là tài sản quý giá của đất nước và thực tế Phú Quốc đã khẳng định mình là một điểm thu hút khách du lịch mạnh mẽ trong những năm gần đây.

Hiện trạng phát triển du lịch chủ yếu của đảo Phú Quốc:

Về khách du lịch: Trong hơn 20 năm qua, từ năm 1995 đến năm 2015, lượng khách quốc tế đến Phú Quốc tăng từ 1.106 lượt lên 164.934 lượt người, khách nội địa tăng từ 3.437 lượt lên 709.956 lượt người, tổng số lượt khách lưu trú tăng từ 4.543 lượt lên 874.890 người. Tỷ trọng thị trường hành khách quốc tế hiện khoảng 20%, giảm so với mức đỉnh 33% vào năm 2012. Do có nhiều đường bay thẳng đến Phú Quốc từ các thị trường lớn trong và ngoài nước, điều kiện đi lại thuận tiện hơn nên thời gian lưu trú bình quân cũng giảm xuống chỉ còn 2,5-2,6 ngày/người.
Về cơ cấu lưu trú: Năm 1995, Phú Quốc có 3 cơ sở lưu trú (87 phòng) đến năm 2002 tăng lên 34 cơ sở (277 phòng); năm 2006 là 68 cơ sở với 1.312 phòng và năm 2015 là 176 cơ sở với tổng số 5.864 phòng khách sạn. Nhiều cơ sở đạt tiêu chuẩn 4-5 sao. Về thu từ khách du lịch: nếu như năm 1995, doanh thu của các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch đạt 1,5 tỷ đồng, năm 2002 đạt 25,5 tỷ đồng, năm 2007 đạt 138 tỷ đồng thì đến năm 2015 đạt 2.163 tỷ đồng. Khai thác tài nguyên du lịch và sản phẩm du lịch

Phú Quốc có tài nguyên du lịch vô cùng đa dạng, phong phú và độc đáo, quan trọng nhất là tài nguyên du lịch biển đảo, vườn quốc gia, hệ thống núi non, sông suối trên đảo, các hoạt động sản xuất nông nghiệp (trồng hồ tiêu, nhà máy nước mắm…) là tài nguyên du lịch nhân văn.
Có thể nói, cho đến nay, hầu hết tài nguyên du lịch ở Phú Quốc đã được đưa vào khai thác phục vụ du lịch ở các cấp độ khác nhau. Tuy nhiên, dù được khai thác rộng rãi và mạnh mẽ nhưng du lịch vẫn chưa thực sự khai thác hết tiềm năng tài nguyên, nhất là vấn đề khai thác hiệu quả và bền vững vẫn còn nhiều khoảng trống. Các yếu tố môi trường, những tác động của phát triển nói chung, trong đó có du lịch chưa được nhìn nhận đúng nên phát triển còn tiềm ẩn nhiều rủi ro thiếu bền vững.
Phú Quốc còn phát triển một số sản phẩm vui chơi giải trí nhân tạo mang tính chất cao như Safari Phú Quốc (nằm giữa rừng nhà nước, diện tích 500ha), cáp treo…

Về đầu tư phát triển du lịch: Nếu như trong cả giai đoạn 1997-2000, toàn huyện đảo chỉ thu hút được 11 dự án đầu tư với tổng vốn 32 tỷ đồng thì đến năm 2015, toàn huyện đảo đã có 197 dự án đầu tư với tổng vốn đăng ký. . gần 180 nghìn tỷ đồng, trong đó có những dự án rất lớn, lên tới hàng nghìn phòng khách sạn hoặc tương đương. Trong tổng số 197 dự án này có 27 dự án với tổng vốn đầu tư trên 21 nghìn tỷ đồng đã hoàn thành và đi vào hoạt động, 12 dự án với tổng mức đầu tư trên 11 nghìn tỷ đồng đang triển khai xây dựng và 168 dự án với tổng mức đầu tư gần 130 nghìn tỷ đồng đang thực hiện các thủ tục chuẩn bị đầu tư.
Cho đến năm 2003, tổng mức đầu tư phát triển hạ tầng du lịch cho Phú Quốc còn rất hạn chế, ở mức gần 44 tỷ đồng thì sau khi có Quyết định 178/2004/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án phát triển đảo Phú Quốc, chỉ trong 8 năm, Chính phủ và tỉnh Kiên Giang đã huy động được gần 13 nghìn tỷ đồng cho đầu tư phát triển hạ tầng tại đảo Phú Quốc. Một số dự án lớn đã hoàn thành hoặc đang được triển khai gồm:

– Năm 2012 khánh thành sân bay Phú Quốc, tổng vốn đầu tư 3000 tỷ đồng
– Năm 2014 khánh thành đường điện 110KV ra đảo Phú Quốc, tổng vốn đầu tư 2336 tỷ đồng
– Phát triển hệ thống giao thông đường bộ: đang triển khai với tổng vốn đầu tư 5776 tỷ đồng

Hiện nay hạ tầng Phú Quốc cũng thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư tư nhân, cảng hành khách Dương Đông đang được một nhà đầu tư tư nhân thực hiện với tổng vốn đầu tư lên tới 1.600 tỷ đồng. Các nhà đầu tư tư nhân cũng sẵn sàng thầu quyền quản lý vận hành sân bay Dương Tơ.
Về hiện trạng hạ tầng cơ bản đảo Phú Quốc
Hiện trạng hệ thống hạ tầng của Phú Quốc được đầu tư mạnh mẽ trong những năm qua. Hạ tầng đầu mối giao thông đối ngoại bao gồm:

– Sân bay Dương Tơ, công suất 2,5 triệu khách/năm
– Cảng An Thới, Bãi Vòng
– Cảng hành khách Dương Đông đang được xây dựng
– Hệ thống giao thông nội khu: đã hoàn thiện trục giao thông chính bắc nam của đảo, đường quanh đảo cũng sắp hoàn thiện. Các trục ngang, các nút giao xương cá và lưu thông trong các đô thị cũng được hoàn thiện, hiện đại hóa và bổ sung. – Hạ tầng cấp điện: Phú Quốc hiện có đường dây 110KV hòa lưới điện quốc gia, trước đây có 3 máy phát điện chạy dầu. Hạ tầng mạng tương đối hoàn thiện
– Cấp nước: toàn đảo chỉ có 1 hồ chứa lớn nên nước ngọt là một trong những vấn đề lớn đối với sự phát triển của Phú Quốc.
– Hạ tầng môi trường: Hệ thống hạ tầng môi trường của Phú Quốc còn nhiều bất cập, nước thải và chất thải rắn chưa được xử lý, có nguy cơ gây ô nhiễm cao. Đây là vấn đề cần được đặc biệt quan tâm và phải nhanh chóng triển khai các biện pháp bảo vệ môi trường ở mức cao nhất.

Chính sách phát triển Phú Quốc

Ngoài các quy hoạch trong lĩnh vực du lịch Phú Quốc nêu trên, một số nghiên cứu, tài liệu liên quan khác liên quan đến sự phát triển của Phú Quốc cũng đã được công bố và được chính phủ phê duyệt, bao gồm:
– Quy hoạch tổng thể phát triển đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2020 với định hướng chính là phát triển đảo Phú Quốc thành trung tâm du lịch, thương mại lớn của cả nước, khu vực và thế giới. . – Quy chế hoạt động của đảo Phú Quốc và cụm đảo Nam An Thới, tỉnh Kiên Giang, trong đó có nhiều cơ chế, chính sách đặc thù. Các quy định khai thác đã được điều chỉnh để bổ sung nhiều ưu đãi hơn vào năm 2010. Cho đến năm 2013, chính phủ cũng đã cho phép Phú Quốc được hưởng lợi từ một số cơ chế chính sách rất cụ thể và ưu đãi để tạo điều kiện phát triển (ưu đãi đầu tư ở mức cao nhất, thị trường tự do thực sự 30 ngày). ..)
Ngày 22/5/2013, Khu kinh tế Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang được thành lập là bước đột phá quan trọng trong đổi mới thể chế quản lý để Phú Quốc chủ động hơn trong đầu tư và phát triển. .
Về hướng quy hoạch xây dựng đảo Phú Quốc

Năm 2005, Quy hoạch chung xây dựng đảo Phú Quốc được lập nhằm xác định chủ trương xây dựng cho toàn bộ huyện đảo. Quy hoạch chung xây dựng được điều chỉnh tổng thể vào năm 2010 và tiếp tục được điều chỉnh cục bộ vào năm 2015. Định hướng có thể thấy rõ trong các quyết định kể trên là thúc đẩy rất nhanh sự phát triển của Phú Quốc để có thể nhanh chóng mang lại các hiệu quả cho kinh tế khu vực và cả nước.
Các vấn đề đối với phát triển du lịch Phú Quốc hiện nay:

Có thể nói, du lịch Phú Quốc phát triển hết sức mạnh trong những năm vừa qua do các nguyên nhân chủ yếu sau:
– Hình ảnh “điểm đến Phú Quốc” có sức hấp dẫn rất lớn đối với thị trường, đặc biệt thị trường trong nước

– Tài nguyên du lịch đặc sắc, phong phú

– Hệ thống hạ tầng (giao thông, cấp điện), cơ sở vật chất được đầu tư mạnh mẽ, giao thông tiếp cận Phú Quốc đã rất dễ dàng, thuận tiện

Hệ thống cơ sở lưu trú (và bất động sản du lịch) đang thu hút mạnh mẽ đầu tư và sẽ còn phát triển rất mạnh trong những năm tới là thuận lợi đối với phát triển tăng trưởng dòng khách du lịch nhưng cũng tiềm ẩn những vấn đề về sức chứa, khả năng chịu tải môi trường, xã hội, định hướng phát triển bền vững lâu dài.
Ngay từ những ngày đầu phát triển du lịch, vấn đề nguồn nhân lực đã là một trong những thách thức lớn nhất đối với Phú Quốc, thậm chí các chuyên gia du lịch quốc tế còn đề xuất xây dựng một trường nghiệp vụ du lịch Phú Quốc để có thể đáp ứng nhu cầu phát triển du lịch cả chính quy và cộng đồng tại Phú Quốc. Cho đến nay, đây vẫn là một vấn đề lớn đối với du lịch Phú Quốc và chưa có lời giải trong tương lai gần. Mặc dù có hệ thống tài nguyên du lịch phong phú, đặc sắc, có tiềm năng lớn nhưng có thể nói việc khai thác tài nguyên mới chỉ ở mức độ hết sức đơn giản, chưa phát huy hết tiềm năng và giá trị của tài nguyên. Do đó, hiệu quả hoạt động còn thấp, tính bền vững chưa cao. Bên cạnh đó, một số sản phẩm du lịch nhân tạo đã và đang tác động không nhỏ đến tài nguyên du lịch tự nhiên cũng như môi trường rất nhạy cảm của đảo. Có thể nói, Phú Quốc có những khu du lịch, nghỉ dưỡng rất cao cấp nhưng lại chưa tạo được sản phẩm du lịch cao cấp, nhất là sản phẩm du lịch cao cấp dựa vào thiên nhiên).
Du lịch phát triển rất nhanh nên có thể hệ thống hạ tầng môi trường không theo kịp, cộng với sự gia tăng dân số, đặc biệt là gia tăng cơ học đã gây áp lực lớn lên đảo tự nhiên Phú Quốc. Sự tăng trưởng nhanh chóng của các luồng khách du lịch cũng có thể vượt quá khả năng thích ứng và chào đón của cộng đồng địa phương, và năng lực quản lý, do đó cũng đã gây ra các vấn đề xã hội và an ninh cho đảo. Có thể nói cùng với Sa Pa, Phú Quốc là một trong những điểm đến mà hình ảnh của nó chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi sự phát triển của xã hội và môi trường du lịch của đất nước. Hiện nay, xu hướng thị trường khách đặc biệt cao cấp đã chuyển dịch ra Côn Đảo.
Như trên đã nói, với sự phát triển nóng của du lịch và dòng vốn đầu tư trong thời gian qua phần nào đã vượt quá khả năng gánh vác xã hội của địa phương nên đã có những ảnh hưởng nhất định đến hình ảnh du lịch Phú Quốc. Người dân và ban quản lý địa phương chưa được chuẩn bị để đón nhận một cách hiệu quả và tích cực các cơ hội kinh tế do du lịch mang lại, cũng như đối phó với các vấn đề và thách thức về môi trường và xã hội đang phát triển. Phát triển du lịch đóng góp cho cộng đồng chưa tương xứng, người dân chưa tham gia hiệu quả vào chuỗi cung ứng du lịch, chưa có cơ chế chia sẻ lợi ích du lịch với người dân và đóng góp cho cộng đồng. .
Du lịch phát triển rất nóng cũng như thị trường bất động sản gây ra nhiều xáo trộn trong đời sống kinh tế xã hội. Hiện tượng đầu cơ đất đai cũng phát triển, cản trở các nỗ lực phát triển bền vững. Do giá đất bình quân tăng quá cao nên các nhà đầu tư cũng phải tăng mật độ sử dụng đất, từ đó gây áp lực lên môi trường tự nhiên và xã hội.
Hệ thống cơ sở hạ tầng môi trường của Phú Quốc chưa theo kịp tốc độ phát triển kinh tế, trong đó có du lịch nên chất lượng môi trường tiếp tục suy giảm có nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài, bền vững của đảo. . Với tốc độ phát triển kinh tế rất nhanh, và sự ảnh hưởng của du khách và các thành phần khác, môi trường xã hội, an ninh trật tự của Phú Quốc cũng bị ảnh hưởng đáng kể trên nhiều lĩnh vực: an toàn giao thông, tệ nạn xã hội, băng nhóm…. hệ thống chưa được xây dựng.
Với đặc điểm là một hòn đảo độc lập, Phú Quốc có hệ thống môi trường tự nhiên và xã hội rất nhạy cảm trước những tác động từ bên ngoài. Trong điều kiện phát triển từ giai đoạn đầu, Phú Quốc có đầy đủ điều kiện để xây dựng một hệ thống quản lý chặt chẽ, tạo điều kiện cho một môi trường phát triển ổn định và bền vững. Tuy nhiên, trước sức nóng của một điểm đến đầu tư với nhiều ưu đãi, cùng sức ép từ các nhà đầu tư, Phú Quốc đã bỏ lỡ cơ hội đặt nền móng cho sự phát triển vững chắc lâu dài.
Đối với Phú Quốc, có thể thấy những ưu đãi, khuyến khích đầu tư đã mang lại nguồn lợi rất lớn, Phú Quốc nhất định sẽ phát triển, nhưng vấn đề là Phú Quốc sẽ phát triển như thế nào. , đó là môi trường của Phú Quốc trước những phát triển trước mắt, đất nước và cộng đồng địa phương được hưởng lợi như thế nào từ sự phát triển của Phú Quốc, sự phát triển của Phú Quốc có bền vững không, có đảm bảo động lực phát triển lâu dài hay không? Thực tế cho thấy, trong phần lớn trường hợp, phát triển quá nhanh, đốt cháy giai đoạn trong thời kỳ đầu phát triển khó mang lại một kết quả bền vững khi các hệ thống quản lý, hệ thống xã hội, môi trường (là các hệ thống đòi hỏi có thời gian xây dựng vững chắc từng bước) không theo kịp tốc độ phát triển, khi đó các nhà đầu tư hướng tới các lợi ích ngắn hạn trong khi tài nguyên là giá trị hữu hạn và có thể sụt giảm, suy thoái rất nhanh nếu không được khai thác, ứng xử một cách phù hợp, được tôn trọng thích đáng.
Như vậy, một số giải pháp quan trọng có thể đề xuất đối với Phú Quốc hiện nay là:

– Nhanh chóng xây dựng hệ thống quản lý phát triển, trật tự an toàn xã hội, môi trường hiệu quả

– Hoàn chỉnh quản lý môi trường đảo bảo gồm: hệ thống các chính sách, chế tài, quy định quản lý, hệ thống hạ tầng môi trường

– Tăng cường công tác bảo đảm trật tự an ninh an toàn, đặc biệt chú trọng vấn đề nâng cao nhận thức để người dân, và các cơ quan, tổ chức để toàn xã hội thực sự có ý thức và tự giác, tự nguyện đối với nhiệm vụ bảo vệ môi trường tự nhiên và xã hội.
– Xem xét, đánh giá lại các quy hoạch, dự án đặc biệt là về vấn đề môi trường, chú trọng đánh giá các tác động về tự nhiên, xã hội của dự án để ưu tiên các dự án mang lại hiệu quả cao cho xã hội, cho cộng đồng và có đóng góp cho bảo tồn.
– Đặc biệt khuyến khích các dự án sử dụng năng lượng tái tạo, tiết kiệm nước, tái sử dụng nước… một trong các biện pháp có thể xem xét là nghiên cứu áp dụng “thuế môi trường” để có thể có các khuyến khích cho các dự án tốt.
– Không khuyến khích các dự án phát triển mang tính nhân tạo cao, có ảnh hưởng tới môi trường tự nhiên của đảo . – Yêu cầu nhà đầu tư có cơ chế chia sẻ lợi ích lâu dài với cộng đồng địa phương

- Quy hoạch Phú Quốc theo hướng tiết kiệm và khai thác hiệu quả tài nguyên đất, phân khúc phát triển để tiết kiệm quỹ đất và cơ hội cho tương lai.
– Kiên quyết xử lý các dự án có tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên của Phú Quốc, nhất là các dự án vì lợi nhuận ngắn hạn.
Chỉ khi có một hệ thống quản lý hiệu quả, môi trường tự nhiên xã hội được đảm bảo thì Phú Quốc mới có thể vừa phát triển, vừa mang lại lợi ích cho đất nước, cho người dân mà vẫn tiếp tục được mệnh danh là Đảo Ngọc.