So sánh đại lý bao tiêu và đại lý độc quyền [Cập nhật 2024]

1. Trình bày khái quát về đại lý thương mại? 

Đại lý thương mại là một khái niệm thường được sử dụng trong đời sống hàng ngày cũng như trong kinh tế học và khoa học pháp lý. Tuy nhiên, dưới các góc độ nghiên cứu khác nhau, khái niệm đại lý thương mại được hiểu khác nhau. Xét từ góc độ kinh tế: Theo quan điểm của các nhà nghiên cứu kinh tế ở nhiều nước trên thế giới và ở Việt Nam, đại lý thương mại được hiểu chung là chủ thể đứng giữa người sản xuất và người tiêu dùng cuối cùng, thực hiện việc phân phối, tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ của người sản xuất, người cung ứng dịch vụ. Xét về khía cạnh pháp lý: Đại lý thương mại là hoạt động thương mại, theo đó bên giao đại lý và bên đại lý thỏa thuận về việc bên giao đại lý mua, bán hàng hóa cho bên giao đại lý hoặc cung ứng dịch vụ của bên giao đại lý cho khách hàng có hưởng thù lao. Theo quy định của pháp luật thương mại, đại lý thương mại có các đặc điểm cơ bản sau: Thứ nhất, trong quan hệ đại lý thương mại có sự tham gia của ba bên và tồn tại song song hai nhóm quan hệ. Thứ hai, bên đại lý thực hiện các giao dịch kinh doanh trên tài khoản của mình với bên thứ ba, vì lợi ích của bên đại lý của giao dịch để nhận tiền bồi thường. Thứ ba, hoạt động đại lý thương mại được thực hiện trong lĩnh vực thương mại. Thứ tư, căn cứ xác lập quan hệ đại lý thương mại là hợp đồng Trong xu thế toàn cầu hóa thương mại, vai trò của đại lý thương mại thể hiện ở các khía cạnh sau: Đại lý thương mại góp phần thúc đẩy sản xuất và lưu thông hàng hoá từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế nói chung và thương mại dịch vụ nói riêng. Hoạt động đại lý thương mại mang lại hiệu quả to lớn cho thương nhân trong quá trình phân phối và tiêu thụ hàng hóa. dịch vụ tại thị trường trong nước, mở rộng ra thị trường nước ngoài. Hoạt động của các đại lý thương mại tạo điều kiện thuận lợi cho người tiêu dùng, nhất là người tiêu dùng ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn tiếp cận tốt nhất với hàng hóa, dịch vụ.

So sánh đại lý bao tiêu và đại lý độc quyền

 2. Các hình thức đại lý thương mại theo Luật Thương mại 2005?

 Hoạt động đại lý thương mại do thương nhân thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Hình thức đại lý là phương thức thực hiện việc mua bán hàng hoá theo những điều kiện nhất định đã được thoả thuận giữa bên giao đại lý và bên đại lý. Các hình thức đại lý thương mại lần đầu tiên được quy định trong Điều lệ đại lý thương mại hàng hóa ban hành kèm theo Nghị định 25/NĐ-CP ngày 25 tháng 4 năm 1996 của Chính phủ. Như vậy, đại lý thương mại bao gồm 6 hình thức: Đại lý người mua, Đại lý thương mại, Đại lý hoa hồng, Đại lý bảo lãnh phát hành, Đại lý cá thể và Đại lý tổng hợp. Các hình thức này cũng được LTM 1997 quy định. LTM 2005 chỉ quy định cụ thể về 3 hình thức đại lý thương mại là đại lý bảo lãnh phát hành, đại lý độc quyền, tổng đại lý mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ. Tuy nhiên, luật đặt quyền tự do lựa chọn hình thức cho thương nhân. Đây là quy định tương đối mở đối với các thương nhân thực hiện hoạt động kinh doanh đại lý. Các bên có thể tự do thỏa thuận lựa chọn hình thức đại lý khác, có thể là hình thức đại lý chưa từng tồn tại ở Việt Nam, chưa được pháp luật Việt Nam công nhận nhưng hình thức do thương nhân lựa chọn phù hợp với thực tiễn kinh doanh của các bên và không trái với quy định của pháp luật Việt Nam. Theo Điều 169 Văn bản hợp nhất Luật Thương mại 2019, các hình thức đại lý được quy định như sau: "Mẫu đại lý Đầu tiên. Đại lý chuyển nhượng là hình thức đại lý trong đó bên đại lý mua và bán toàn bộ một khối lượng hàng hóa hoặc cung cấp toàn bộ dịch vụ cho bên giao đại lý. 2. Đại lý độc quyền là hình thức đại lý mà tại một khu vực địa lý nhất định, bên giao đại lý chỉ cử một đại lý để mua, bán một hoặc một số hàng hóa hoặc cung ứng một hoặc một số dịch vụ nhất định. 3. Tổng đại lý mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ là hình thức đại lý, trong đó bên đại lý tổ chức hệ thống các đại lý trực thuộc để thực hiện việc mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ cho bên giao đại lý. Tổng đại lý đại diện cho hệ thống đại lý trực thuộc. Đại lý trực thuộc hoạt động dưới sự chỉ đạo của tổng đại lý và nhân danh tổng đại lý. 4. Các hình thức đại lý khác do các bên thoả thuận. 

2.1. đại lý thuê ngoài 

Đại lý lấy hàng là một hình thức đại lý có thể thực hiện việc mua và bán một lượng hàng hóa đầy đủ hoặc cung cấp một dịch vụ đầy đủ cho bên giao đại lý. Bên giao đại lý có quyền định giá giao và bên đại lý có quyền quyết định giá bán cho khách hàng. Khoản bồi thường của đại lý là khoản chênh lệch. Chênh lệch giá được xác định là mức chênh lệch giữa giá mua, giá bán, giá dịch vụ cung cấp cho khách hàng với giá mà bên giao đại lý mặc nhiên cung cấp cho bên đại lý. Điều này giải thích vì sao cùng một loại hàng hóa, có cùng xuất xứ nhưng người mua lại mua hàng với giá khác nhau. Hình thức đại lý này mở rộng quyền của bên đại lý đối với giá bán lẻ đồng thời cũng ràng buộc bên đại lý chặt chẽ hơn về nghĩa vụ phải bán một khối lượng hàng hóa nhất định. Thầu phụ phù hợp với các hợp đồng ngắn hạn, hợp đồng thời vụ như thu mua nông sản vào thời điểm thu hoạch. 

2.2. Đại lý độc quyền 

 Đại lý độc quyền là hình thức đại lý mà trong một khu vực địa lý nhất định, bên giao đại lý chỉ giao cho một đại lý nhất định thực hiện việc mua bán một hoặc nhiều loại hàng hóa hoặc cung ứng một số loại dịch vụ nhất định. Hình thức đại lý này xác định rõ phạm vi, lãnh thổ mà bên giao đại lý chỉ giao cho một bên đại lý để thực hiện việc mua bán hàng hóa và cung ứng một loại dịch vụ nhất định. Hình thức này tạo cho bên đại lý một phạm vi địa lý nhất định để hoạt động mà không bị cạnh tranh bởi các đại lý khác của cùng một bên giao đại lý. Hình thức đại lý độc quyền sẽ gây ra nhiều vướng mắc trong việc áp dụng, thực hiện và mâu thuẫn là điều khó tránh khỏi. Đôi khi các nhà lập pháp không lường trước được các vụ kiện tụng phát sinh do thiếu các quy định chặt chẽ trong luật. Điều này có thể được xác định bởi các tình huống sau: Đại lý X thỏa thuận với Đại lý Y rằng: Bên X chỉ giao cho Đại lý Y phân phối nước giải khát do Bên X sản xuất tại Hà Nội. Như vậy, các đại lý khác có nhu cầu phân phối sản phẩm nước giải khát của X tại Hà Nội không được làm đại lý cho bên X. Trong trường hợp này, Y không phải cạnh tranh với đại lý của X để bán nước giải khát mang nhãn hiệu X tại Hà Nội. Ngược lại, ngoài việc phân phối nước giải khát do X sản xuất, Y có được phân phối các sản phẩm khác cùng loại của các đại lý khác bán trên địa bàn Hà Nội không? Điều này không được LTM 2005 quy định. Điều này có thể dẫn đến các tình huống sau: Nếu các bên không thỏa thuận thì Y có thể đồng thời làm đại lý cho nhiều bên giao đại lý khác để phân phối sản phẩm được xác định là có thị trường liên quan (bao gồm thị trường sản phẩm liên quan và thị trường địa lý liên quan) với X. Trong hợp đồng đại lý độc quyền, công ty làm đại lý không được độc quyền cung cấp sản phẩm cho bên đại lý. Mặt khác, các đại lý độc quyền trở thành nhà phân phối duy nhất sản phẩm của bên giao đại lý trên thị trường xác định và các đại lý này luôn có quyền phân phối sản phẩm cùng loại của các đại lý khác. Quan sát thị trường, hình thức đại lý độc quyền có mặt ở hầu hết các lĩnh vực tiêu dùng trọng điểm. Honda Việt Nam có hơn 500 đại lý trải dài khắp cả nước, Yamaha Việt Nam có hơn 300 đại lý… Các đại lý này thường chỉ bán sản phẩm của nhà máy hoặc công ty chuyên doanh. Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy nhiều cửa hàng kinh doanh nước giải khát, rượu, thuốc lá chỉ bán sản phẩm của một công ty sản xuất hoặc cung ứng. Thông thường, trên thị trường nước giải khát, các cửa hàng thường chỉ bán sản phẩm của một công ty, chẳng hạn như bán nước giải khát của công ty Coca-Cola, công ty Pepsi... Lý giải điều này ở góc độ kinh doanh, dễ hiểu, khi thiết lập hệ thống phân phối sản phẩm, các công ty đều bỏ ra rất nhiều chi phí để đầu tư vào mạng lưới đại lý bán hàng. Vì vậy, trong hợp đồng với các đại lý này, các công ty thường ràng buộc và cam kết không bán cùng loại sản phẩm của công ty khác. Ngoài ra, các cửa hàng bán sản phẩm được tài trợ quảng cáo dài hạn (Công ty CocaCola dành 35% doanh thu cho quảng cáo trong giai đoạn đầu gia nhập thị trường…) cũng như chiết khấu và lợi nhuận bán hàng rất cao. Điều này làm các đại lý, cửa hàng không mặn mà phân phối các sản phẩm khác, đặc biệt là hàng toàn quốc. Nhiều đại lý bán mỹ phẩm 10 năm trước ở Tico, Daso... nay trở thành nhà phân phối cho PandG, Unilever. 

2.3. Tổng đại lý mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ 

Tổng đại lý mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ là hình thức đại lý, trong đó bên đại lý tổ chức hệ thống các đại lý trực thuộc để thực hiện việc mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ cho bên giao đại lý. Tổng đại lý là đại diện của hệ thống đại lý trực thuộc và là đối tác trực tiếp của bên giao đại lý. Tổng đại lý có hệ thống các đại lý trực thuộc, các đại lý trực thuộc này không phải là bên thứ ba để tổng đại lý mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ trong quan hệ đại lý và không phải là thành viên của tổng đại lý. Đại lý trực thuộc hoạt động dưới sự chỉ đạo của tổng đại lý và nhân danh tổng đại lý. Hình thức tổng đại lý giúp bên giao đại lý giảm bớt số lượng chỉ tiêu phải quản lý mà còn có thể mở rộng mạng lưới cung cấp hàng hóa, dịch vụ trên diện rộng. Hình thức tổng đại lý được sử dụng khá phổ biến bởi các thương nhân và tại các khu vực quan trọng của đất nước. Theo thống kê sơ bộ, cả nước hiện có khoảng 290 tổng đại lý và 9.000 trạm dịch vụ. Hơn một nửa trong số đó có biểu hiện mua bán không lành mạnh, gây náo loạn thị trường. Hiện chỉ có 2 đơn vị gồm Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) và Công ty Xăng dầu Sài Gòn có hệ thống đại lý trực tiếp, các đơn vị còn lại chỉ bán hàng qua tổng đại lý. Từ đó, tổng đại lý có lợi thế, việc chậm trả, cố ý chiếm dụng vốn của các ông lớn dầu khí là chuyện thường tình. Các đại lý chỉ quan tâm tổng đại lý nhận và thanh toán bao nhiêu hàng hóa, mà không kiểm soát được lượng hàng đưa về khu vực nào, thị trường nào, tiêu thụ như thế nào. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều tổng đại lý không có đủ các điều kiện kinh doanh tổng đại lý (như thiếu cơ sở vật chất, hạ tầng, kho bãi hạn chế, thiếu đại lý trực thuộc, thiếu nhân lực…) nhưng hoạt động gian dối, ký hợp đồng với nhiều đầu cơ, có hiện tượng găm hàng chờ tăng giá, gây sốt thị trường. Ngoài ra, pháp luật thương mại có quy định mở về hình thức đại lý, cho phép các bên trong quan hệ đại lý thỏa thuận các hình thức đại lý khác. Quy định tiến bộ này của Bộ luật Thương mại phù hợp với yêu cầu hội nhập và đảm bảo tự do thương mại.