So sánh án lệ common law và civil law chi tiết

 so sánh án lệ common law và civil law

1. Nguồn gốc  của Common Law và Civil Law: 

 Về hai hệ thống pháp luật lớn nhất thế giới, chúng ta biết đến thông luật và dân luật, hai hệ thống pháp luật này được xây dựng trên  di sản của luật La Mã (ius civile), phát triển ở  Pháp, Đức và một số nước châu Âu lục địa. Nhưng tùy từng quốc gia mà cách nhìn nhận sẽ khác nhau vì pháp luật của Pháp và Đức là quan trọng nhất và có ảnh hưởng lớn đến pháp luật của các quốc gia khác thuộc hệ thống pháp luật này. Tham khảo pháp luật  các nước Pháp hay Đức ta thấy hai hệ thống pháp luật của các nước này nhìn chung  chịu ảnh hưởng của luật La Mã, luật nội dung quan trọng hơn luật tố tụng, luật tư là lĩnh vực luật mà chúng ta quan tâm. quan tâm hơn nữa. 

 Dòng pháp gia này coi trọng văn bản  pháp luật và đã xa rời tôn giáo, luân lý và đề cao tự do cá nhân. Ngày nay, phạm vi ảnh hưởng của hệ thống dân luật tương đối rộng, bao gồm các quốc gia thuộc châu Âu lục địa (Pháp, Đức, Ý...), Québec (Canada), Louisiana (Mỹ), Nhật Bản và một số quốc gia Mỹ Latinh (Brazil). , Vê-nê-xu-ê-la...). 

 Chắc hẳn  nhiều người vẫn chưa biết về lịch sử ra đời của hai hệ thống pháp luật nổi tiếng này, thời  cổ đại được coi là một trong những nền tảng cho sự phát triển của pháp luật ở lục địa Châu Âu. Vào thế kỷ XII-XIII,  các trường  luật được hình thành, họ nghiên cứu, tiếp nhận truyền thống pháp luật La Mã và truyền bá tư tưởng pháp luật ra bên ngoài châu Âu do sự xâm lược của các nước thuộc địa. 

 Vào thế kỷ XI, do sự phát triển của nền kinh tế công thương nghiệp ở Tây Âu, các trường học do thị dân lập  ra đời. Chính ở đó, cô đã đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của luật châu Âu lục địa. Họ đưa ra  nhiều quan niệm về luật, chẳng hạn dạy luật là dạy những nguyên tắc và phương pháp  tìm kiếm và thiết lập công lý, hay thậm chí luật là sự cần thiết (Sollen) chứ không phải những gì xảy ra (Breast). 

 Vào thời điểm này trên thế giới, khi các bộ tộc Đức (Germanic) xâm chiếm các đế quốc Tây Âu, một số điều khoản của luật La Mã đã bị thay thế bởi luật bộ tộc Đức. Ngoài ra, vì tinh thần của luật pháp Đức dựa trên các yếu tố cá nhân hơn là lãnh thổ, cư dân  của Đế chế La Mã cổ đại và con cháu của họ vẫn được phép sử dụng luật La Mã. 

  Giáo hội Công giáo La Mã là Giáo hội đóng một vai trò rất  quan trọng và chủ yếu trong việc duy trì luật  La Mã cổ đại bởi vì Canon Law, tức là luật được sử dụng trong các tòa án của Giáo hội,  được xây dựng theo bộ luật La Mã. Vào thế kỷ  11 và 12, khi  văn bản gốc của Corpus Juris Civilis được tìm thấy, các học giả bắt đầu nghiên cứu, giải thích và  hiện đại hóa  nội dung của luật cũ để điều chỉnh nó cho phù hợp với hoàn cảnh xã hội đương thời. Các học giả luật so sánh lập luận rằng hệ thống luật dân sự nên được chia  thành ba nhóm riêng biệt: 

 Pháp luật dân sự: ở Pháp, Tây Ban Nha và các thuộc địa cũ của Pháp; 

 Luật dân sự Đức: ở Đức, Áo, Thụy Sĩ, Hy Lạp, Nhật Bản, Hàn Quốc và  Trung Hoa Dân Quốc (Lưu ý: Pháp luật Trung Quốc và pháp luật Việt Nam hiện nay, theo truyền thống học thuật,  được xếp vào hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa, nhưng trên thực tế có nhiều quy định  về hệ thống dân sự, tố tụng và tư pháp mang nhiều đặc điểm của pháp luật dân sự); 

 Luật dân sự của các nước Scandinavi: Đan Mạch, Thụy Điển, Phần Lan, Na Uy và Ireland. Luật của Bồ Đào Nha và Ý cũng chịu ảnh hưởng của Pháp và Đức, nhưng  bộ luật dân sự của thế kỷ 19  gần với bộ luật Napoléon hơn  và  bộ luật dân sự của thế kỷ 20 gần với luật dân sự của Đức hơn. . 

 Luật  Hà Lan hay luật dân sự Hà Lan  khó có thể gộp chung vào một nhóm duy nhất, nhưng  phải công nhận rằng luật dân sự  Hà Lan đã có ảnh hưởng đáng kể đến luật tư hiện đại ở nhiều quốc gia. Ví dụ, luật dân sự hiện hành của Nga  chịu ảnh hưởng trực tiếp của luật  Hà Lan.  

2. So sánh ưu điểm, nhược điểm của Common Law và Civil Law:

 Là hai hệ thống pháp luật lớn, nó cũng sẽ có những đặc điểm thông luật và dân luật rất khác nhau, thể hiện rõ  nhất ở 4 tiêu chí cụ thể như  nguồn gốc của pháp luật, bản chất của pháp điển hóa  cũng như thủ tục hình thành  và vai trò của thẩm phán và luật sư (Vai trò của thẩm phán và luật sư). luật gia). 

 2.1. Về nguồn gốc của pháp luật: 

 Về nguồn gốc của pháp luật, trong  luật lục địa,  quan hệ tài sản gắn liền với các nguyên tắc của luật dân sự La Mã - Tập hợp các quy phạm pháp luật làm cơ sở cho luật dân sự La Mã của Hoàng đế Justinian (Corpus Juris Civilis of Justinian). 

 Trong hệ thống pháp luật chúng ta thấy có luật La Mã là một bộ luật có  ảnh hưởng rất lớn vì Mác đã từng nhận xét rằng  luật của các nước Châu Âu không thể mang lại những cải tiến đáng kể cho luật La Mã cũ mà chỉ sao chép một cách cơ bản. Luật Anh-Mỹ không chịu ảnh hưởng sâu sắc và gắn chặt với các nguyên tắc của luật dân sự La Mã như  luật lục địa.  Lý do là họ cho rằng Tòa án chỉ có thẩm quyền xét xử đối với từng vụ việc cụ thể. Luật sư phải được đào tạo và trưởng thành trong hành nghề. Tuy nhiên, hai hệ thống pháp luật này  ít nhiều đã kế thừa  sự phong phú và  chuẩn mực của thuật ngữ pháp luật La Mã. Ví dụ: stare decisis (bản án trước đó của Tòa án  phải được công nhận là tiền lệ); pacta sunt servandas (Hợp đồng phải được tôn trọng). 

 Ảnh hưởng của các học thuyết pháp lý, với tư cách là một nguồn luật, có xu hướng được thực hiện nhiều hơn trong Thông luật hơn là ở các quốc gia có truyền thống luật dân sự. 2.2. Về bản chất của pháp điển hóa: 

 Quan niệm tiếp cận pháp luật của hai hệ thống pháp luật này là khác nhau. Hệ thống dân luật cho rằng luật phải xuất phát từ các thể chế cụ thể (tất cả luật đều nằm trong các thể chế), trong khi hệ thống thông luật quan niệm rằng luật  được hình thành từ tập quán (tất cả luật đều là tập quán). Ngày nay ở Anh “các lý do” còn là một dạng nguồn pháp luật để lấp đầy các khoảng trống pháp luật, làm cho hệ thống pháp luật của Anh trở thành một hệ thống pháp luật mở, luôn ở trạng thái hưng thịnh nhân từ. 

 Ưu điểm rõ ràng của các bộ luật dân sự là tính khái quát và tính ổn định cao (an ninh của pháp luật). Common Law  chủ yếu dựa trên án lệ  (Stare decisis. Thẩm phán gián tiếp vừa là trọng tài vừa là người  tạo ra luật. Ưu điểm rõ ràng nhất của  tập quán là tính đặc thù, tính linh hoạt và tính phù hợp với sự phát triển của các quan hệ xã hội. Luật lục địa được chia thành luật công  và luật tư, trong khi luật Anh-Mỹ rất khó phân chia. Luật công bao gồm các ngành luật, các chế định pháp luật điều chỉnh các mối quan hệ về tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước, các mối quan hệ trong đó một bộ phận là các cơ quan nhà nước. Tư pháp bao gồm các ngành luật, các cơ quan pháp luật điều chỉnh các mối quan hệ liên quan đến  cá nhân, tổ chức khác. Cốt lõi của luật tư là nguyên tắc tự do ý chí. Ý chí tự do có bản chất  hạn chế quyền lực của nhà nước và cho phép công dân  làm bất cứ điều gì mà pháp luật không cấm. Trong lĩnh vực  tư pháp, Nhà nước đóng vai trò  trọng tài. Trọng tâm của luật công là công chúng chỉ có thể làm những gì  luật cho phép. Nhà nước nhất định phải thượng tôn pháp luật.  

2.3. Về thủ tục: 

 Hệ thống pháp luật lục địa đã phát triển hệ thống lập luận điều tra/bằng văn bản, trong khi hệ thống pháp luật Anh-Mỹ đã phát triển  hệ thống lập luận trường hợp/bằng miệng. Tuy nhiên, nói hệ thống pháp luật dân sự không  áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội là không hoàn toàn đúng. 

 Khi xét xử, các nước theo hệ thống thông luật rất coi trọng nguyên tắc đúng thủ tục tố tụng. Đây là nguyên tắc được đề cập trong Tu chính án thứ 5 và thứ 14 của Hoa Kỳ. Nội dung chính của nguyên tắc này đề cập đến 3 yêu cầu chính: sự bình đẳng của các bên khi làm chứng  trước Tòa án; yêu cầu phiên tòa được tiến hành bởi một thẩm phán độc lập có năng lực, một phiên tòa công bằng và một bồi thẩm đoàn vô tư; Luật phải được viết theo cách mà một người hợp lý có thể hiểu những gì cấu thành hành vi phạm tội. Hệ thống dân luật dựa trên hệ thống xét xử nên trong các vụ án hình sự, các thẩm phán  chủ yếu dựa vào luật thành văn, kết quả điều tra của cơ quan điều tra và quá trình xét xử tại tòa án để đưa ra phán quyết. Nếu như trong common law các thẩm phán tạo ra các quy phạm pháp luật cho các tranh chấp cụ thể thì trong luật dân sự các quy phạm pháp luật tạo cơ sở để thẩm phán ra quyết định, hay nói cách khác, các thẩm phán dân luật trước hết tìm ra giải pháp thông qua các văn bản quy phạm pháp luật. Về giải thích văn bản quy phạm pháp luật,  thẩm phán giải thích theo ngữ nghĩa của luật nhưng luôn tôn trọng ý chí của người lập pháp. 

 Toà án của các nước theo truyền thống thông luật được coi là cơ quan lập pháp thứ hai, hay cơ quan lập pháp thứ hai. Ngược lại, ở các nước theo truyền thống dân luật, chỉ có Nghị viện mới có quyền lập pháp, còn Tòa án chỉ là cơ quan áp dụng  luật. Về các quốc gia bị ảnh hưởng và  hệ thống pháp luật Common Law, phần lớn  các thỏa thuận quốc tế không phải là một phần của luật quốc gia/trong nước. Chúng chỉ có thể được  áp dụng bởi các tòa án khi các điều ước quốc tế đã được  luật hóa bởi nhà lập pháp. Ở các nước có truyền thống dân luật, chẳng hạn như ở Thụy Sĩ,  điều ước quốc tế được áp dụng trực tiếp trong khuôn khổ pháp luật trong nước, để tòa án có thể trực tiếp áp dụng  điều ước quốc tế.