Những liên hệ văn hóa công sở trong thực tiễn

Chúng ta có thể tìm thấy ở nhiều nơi những câu chuyện, thái độ, ứng xử, hình ảnh, ấn tượng… trong phạm trù khái niệm “văn hóa công sở” (VHCS). Khái niệm này  ngày càng trở nên quen thuộc khi nó luôn được lặp đi lặp lại trên tất cả các kênh thông tin từ internet, báo điện tử, báo giấy, nhật ký video cho đến các biển bảng, nội quy, quy chế trong  cơ quan, công sở. Ở nước ta, nếu chú ý quan sát, chúng ta đều phải nhận thấy, trong  nội dung phản ánh về văn hóa cộng sản, phần lớn nghiêng về phê phán nhiều hơn khen ngợi, cảnh báo nhiều hơn khuyến khích. Đây là dư luận, vậy  những người thừa hành, cán bộ là người trong cuộc sẽ nghĩ sao? Trong khuôn khổ bài viết này, tác giả cố gắng nêu chính xác những hiện tượng thực tế quan sát được trong  cơ quan (NHNN) với cách nhìn cá nhân rằng đây là những văn hóa cần có sự thay đổi tích cực.  

I. Những điều cần xem

 1. Văn hóa giờ giấc làm việc

 Việc quản lý nơi làm việc về thời giờ làm việc trong cơ quan quản lý nhà nước sẽ không chặt chẽ, cứng nhắc như trong nhà máy nơi mà thời gian làm việc ảnh hưởng trực tiếp đến số lượng và chất lượng sản phẩm đầu ra. Tuy nhiên, không vì thế mà có thể linh hoạt thời giờ làm việc đến mức các cán bộ quản lý, công chức tùy tiện lợi dụng, trục lợi thời giờ làm việc để tư lợi. 

 Trong nội bộ NHNN, trong thời gian qua, nhiều quy định về thời gian và hệ thống hỗ trợ quản lý đã được triển khai. Rõ ràng, tiến bộ đáng kể đã được thực hiện; cán bộ lãnh đạo, công chức thực hiện gần như  nghiêm ngặt các quy định về giờ giấc ra vào công sở. Tuy nhiên, vẫn còn hiện tượng cán bộ công chức tìm mọi cách xoay sở, lách quy định để làm  việc riêng trong giờ làm việc hành chính. Ví dụ như trường hợp công chức đến cơ quan sớm  quẹt thẻ rồi rời cơ quan đi ăn sáng hoặc làm việc riêng. Điều cần nói ở đây là nếu quan sát, có thể thấy hiện tượng này thường xảy ra ở một số cán bộ và chỉ ít xảy ra ở những cán bộ gặp trường hợp  bất khả kháng. Thật không may, tình trạng này là tương đối phổ biến.  

2. Văn hóa giao tiếp, ứng xử, nói chuyện điện thoại

 Nét đẹp trong giao tiếp, tác phong cũng như cách trả lời điện thoại dường như chưa được thể hiện, hay nói đúng hơn là chưa đạt tiêu chuẩn của một công sở văn minh. Đâu đó trong văn phòng, thỉnh thoảng bạn vẫn có thể nghe thấy tiếng cười khá khó chịu của một nhóm quan chức đang nói chuyện. Những lời chào hỏi, những cái bắt tay thân thiện dường như vẫn  hiếm hoi nơi công sở. Tuy không có quy định bắt buộc nhưng nhìn chung tạo cảm giác  một bộ phận công chức trong văn phòng chưa thực sự sẵn sàng cho công việc. Trao đổi qua điện thoại có thể xác nhận rằng phần lớn nội dung trao đổi là rườm rà do các chi tiết nằm ngoài mục đích chính. Tất nhiên, giao tiếp không nên cứng nhắc, nhưng quan điểm của người viết là cần phải có những chuẩn mực chung khi trao đổi công việc và như vậy mới giúp tạo nên sự chuyên nghiệp trong giao tiếp công việc. 

3. Văn hóa trang phục 

 Trang phục, cách ăn mặc cũng như lời ăn tiếng nói, có lẽ là chủ đề được nhắc đến nhiều nhất  khi nhắc đến văn hóa công sở. Rất khó để đưa ra một định nghĩa rõ ràng thế nào là  phù hợp với công sở nên những quy định chỉ mang tính chất khuôn khổ, không thể bao hàm hết những chi tiết  rất đa dạng trong thời trang. Nhìn chung, cán bộ Ngân hàng Trung ương thiết lập việc sử dụng trang phục dựa trên yêu cầu và sự phù hợp về ngoại hình cũng như khả năng chi tiêu. Song bên cạnh đó, vẫn còn không ít trường hợp cán bộ, công chức chưa nhạy cảm về trang phục khi đến công sở; vì thế không quá hiếm khi bắt gặp  đồng nghiệp nơi công sở trong bộ trang phục quá luộm thuộm, lòe loẹt gây phản cảm. Ngay cả việc mang theo chứng minh thư công chức  dường như cũng là điều bất đắc dĩ, không thoải mái đối với một số công chức. Hình ảnh như vậy không phù hợp trong môi trường của một cơ quan quản lý nhà nước cấp bộ, nơi luôn đòi hỏi cao nhất về tính chuyên nghiệp, nghiêm túc, lịch sự và trong sạch, tạo không khí năng động. 

 4. Văn hóa email

 Một trong những điều thể hiện sự thiếu chuyên nghiệp của chúng ta  là văn hóa sử dụng email trong kinh doanh. Việc sử dụng dịch vụ thư điện tử giao dịch  thông qua các nhà cung cấp miễn phí như Google, Hotmail, Yahoo… đã trở nên quá phổ biến trong giới công sở. Phổ biến đến mức trong các thư từ chính thức, các văn bản trao đổi thương mại cũng đề cập đến địa chỉ email của Google, Yahoo…, thậm chí cả trên danh thiếp. Trong khi đó, Cục Công nghệ thông tin  đã cấp cho mỗi cán bộ một địa chỉ thư điện tử (email) chính thức  của NHNN để giao dịch,  thư từ nhưng dường như việc sử dụng hộp thư này còn rất hạn chế. Tất nhiên, có lẽ về mức độ tiện lợi, tốc độ xử lý hay giao diện phần mềm quản lý thư điện tử cơ quan của chúng ta chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của người dùng (công chức) mà việc quay lưng với thư điện tử chính thức cũng đã góp phần  trì hoãn việc nâng cấp máy chủ. như các lỗi  phần mềm phổ biến. Đáng lo ngại hơn  là khi nói đến các đối tác bên ngoài và đối tác nước ngoài, việc sử dụng hộp thư miễn phí được coi là không an toàn và không đáng tin cậy. Như vậy, một lần nữa, văn hóa này đã làm giảm đi đáng kể hình ảnh của một NHTW chuyên nghiệp trong công tác đối ngoại trong mắt các đối tác, đặc biệt là đối tác nước ngoài.  

5. Văn hóa ăn ở nơi làm việc

 Một văn phòng văn minh được thể hiện  từ cách bài trí văn phòng, từ không gian chung cho đến từng máy trạm riêng lẻ. Tại NHNN, các sảnh làm việc công cộng, phòng họp lớn đã từng bước được nâng cấp, trang trí tạo môi trường chung  gọn gàng, ấn tượng và chuyên nghiệp, nhưng tại các phòng làm việc chuyên môn của các đơn vị, Vụ, Cục, cách bố trí này còn thể hiện sự thiếu đồng bộ. sự quan tâm của người dùng. Không có nhiều không gian văn phòng sạch sẽ, ngăn nắp, đẹp và được tối ưu hóa (dù nhỏ) mà phần lớn là những hình ảnh như: bàn ghế xiêu vẹo, tủ hồ sơ, tài liệu chật chội. Tài liệu vương vãi trong tủ, trên nóc. Ngoài ra trong tủ còn có nhiều tài liệu, thiết bị máy tính cũ hỏng, nhiều chồng tài liệu chất đống trên  bàn làm việc, dây nối dài và dây điện cho các thiết bị khác. Dây điện cũng như dây nguồn máy tính  lẫn lộn, rối rắm gây rối; Một số nơi bố trí bàn  trà rất bừa bộn, thậm chí gây cảm giác mất vệ sinh. Theo quan điểm của người viết, chính sự chấp nhận đến mức độ đã làm quen với các bối cảnh công việc như trên của các cán bộ thừa hành, công chức  đã góp phần làm giảm sút một trong những giá trị của công ty dân sự. Điều này làm giảm sút ý thức chung đối với hoạt động, nhiệm vụ, công vụ của công chức, thậm chí dẫn đến thiếu tôn trọng hoạt động công vụ.  

6. Văn hóa sử dụng nhà vệ sinh công cộng

 Tuy đây là nội dung lắt léo nhưng tác giả mạnh dạn đề cập ở đây vì có nhiều hình ảnh, tình huống phản cảm  cần thay đổi. Một số hình ảnh có thể thường  thấy tại các nhà vệ sinh công cộng tại nơi làm việc đó là:  bồn cầu, bồn tiểu bị tắc do có người bỏ giấy, rác vào, bã kẹo cao su…, đôi khi có người đi tiểu không cẩn thận, rơi vãi  gây bẩn và có mùi  hôi rất khó chịu, nhiều khi bồn rửa tay  bắn tung tóe nước trên mặt bàn đá kèm theo giấy vệ sinh vương vãi, hay vương vãi vết xà phòng. Cách đây một thời gian, khi Ngân hàng Nhà nước sử dụng trụ sở Vườn Đào, nhiều người than phiền không đủ giấy vệ sinh  vì mới sử dụng. những cuộn giấy để đựng bị ai đó lấy mất… Và thật phản cảm đi ngang qua khu vực nhà vệ sinh, bạn thường nghe thấy tiếng cười, thậm chí cả những câu nói đùa của một nhóm người… 

 Nhiều hình ảnh, tình huống khác không khó để phản ánh về nhà vệ sinh công cộng nơi công sở. Ở một mức độ nào đó, người dùng có ý thức cảm thấy rằng họ đã không được đồng nghiệp tôn trọng ở mức độ cần thiết.  

7. Văn hóa sử dụng hàng công

 Cái được nhận thấy trong việc sử dụng tài sản công của cơ quan cần được phản ánh, đó là tình trạng lãng phí, thiếu trách nhiệm trong việc sử dụng tài sản. Tại nhiều phòng làm việc,  điều hòa vẫn được sử dụng hết công suất thiết kế, trong khi nhu cầu thực tế không đến mức phải điều hòa, đèn chiếu sáng… thường quên tắt khi các quan chức rời khỏi phòng. công  việc. Trong nền công vụ, chúng ta đã  lãng phí nhiều nguồn tài nguyên, chẳng hạn như việc in ấn tài liệu sử dụng quá nhiều giấy in, mực in do bị hỏng hoặc không sử dụng giấy chỉ sử dụng một mặt giấy. Văn bản mới chỉ là bản nháp. Máy điện thoại cố định dùng để  trao đổi nghiệp vụ, tương đối dùng để làm việc cá nhân (ngoài công ty). Trong khi đó, nhiều  thiết bị nâng cấp lại không được sử dụng, hoặc bị từ chối vì bất tiện nên sau một thời gian đã hỏng và không còn giá trị sử dụng (ví dụ ở đây là box trang bị hệ thống điện thoại IP).  Nếu chú ý đến điều này, chúng ta cũng sẽ phát hiện ra nhiều sự lạm dụng  hoặc lãng phí năng lượng, lãng phí hiệu suất của hàng hóa công và tài nguyên. 

8. Văn hóa hẹn hò

 Trong môi trường của một cơ quan quản lý nhà nước cấp bộ, các cuộc họp, hội thảo, tọa đàm, v.v. là hoạt động thường xuyên của hầu hết cán bộ, công chức. Điều mà tác giả muốn đề cập  là rất nhiều cuộc họp, hội thảo chưa được thực hiện nghiêm túc mà nguyên nhân chính là do văn hóa hội họp và ý thức của cán bộ chưa cao. Một hình ảnh  khá quen thuộc  là mọi người trong cuộc họp thường đến trước giờ khai mạc (không đủ, hoặc đến muộn), tán gẫu, làm việc riêng trong cuộc họp (thậm chí ngủ gật), thiếu  tham gia, xây dựng, phản biện (điển hình là nhiều cuộc hội thảo thiếu nhiệt tình) do không có hoặc quá ít ý kiến ​​của người tham gia) và tình trạng người ra về sau giờ giải lao hoặc các buổi sau cũng là một hiện tượng khá phổ biến.  Theo quan điểm của người viết, đó còn là hình ảnh phản ánh sự thiếu tận tụy với công vụ, thiếu tôn trọng những giá trị  truyền thống – hình ảnh của một bộ máy công vụ. Phải thực sự thay đổi tình trạng này  bằng những nỗ lực tích cực nhằm khôi phục hình ảnh của  công chức, của  bộ máy công vụ năng động, hiệu quả trong  mắt  các đối tác, nhất là đối tác nước ngoài.  

9. Văn hóa nhận xét, đánh giá, góp ý, phê bình 

 Thành thật mà nói, có rất nhiều nội dung có thể được đề cập trong câu hỏi này. Đâu đó trong chính môi trường làm việc của chúng ta, chúng ta vẫn thường có tâm lý e dè, ngại bày tỏ quan điểm, chính kiến ​​của mình hoặc thiếu tự tin khi xử lý công việc nơi công cộng vì sợ bị người khác hoặc người khác đánh giá, đánh giá” lý do nhạy cảm”. Rõ ràng, đã là công vụ thì phải sòng phẳng, công khai, sòng phẳng nên những diễn biến tâm lý trên hẳn đã ảnh hưởng một phần  hoặc trực tiếp đến hiệu quả của công vụ. 

 II. Suy nghĩ về việc thay đổi VHCS

 Sau hàng loạt dẫn chứng từ quan điểm thực tế nêu trên, người viết tự đặt cho mình nhiều câu hỏi, xoay quanh vấn đề “Nguyên nhân sâu xa là gì?” và mục tiêu “Có thể thay đổi được không?” Liệu có thể xây dựng một xã hội công chức với những chuẩn mực giá trị  nâng cao  hình ảnh  công chức?…”. 

1. Nhận định về nguyên nhân

 Văn hoá và hành xử văn hoá của mỗi người là hội tụ của nhiều yếu tố, gồm từ lịch sử, nền tảng học vấn, truyền thống gia đình, dân tộc, văn hóa vùng miền, những giá trị tiếp nhận và chuyển hoá từ hội nhập. Chính vì vậy, chúng ta – những công chức đã xây dựng được những truyền thống văn hoá, những giá trị hình ảnh hiện hữu đáng trân trọng và cần tiếp tục, thường xuyên bổ sung, điều chỉnh và phát triển trở nên tốt đẹp hơn nữa. Nguyên nhân của những hành vi, hiện tượng không phù hợp với các giá trị văn hoá vốn có đã nêu ở phần trên một phần lớn bắt nguồn từ việc thả lỏng (thiếu khắt khe) với bản thân, trong các đơn vị, tổ chức đôi khi những giá trị khuôn mẫu về văn hoá cũng chưa được quan tâm đầy đủ từ lãnh đạo đến nhân viên. Những thay đổi (sự thiếu quan tâm) tiêu cực đó đều xảy ra nhiều tập trung vào thời điểm có những đột phá về sự phát triển kinh tế – chính trị – xã hội, khi nhu cầu khối lượng công việc tăng đột biến và bắt buộc cá nhân, gia đình, tổ chức đơn vịnđều dành ưu tiên vào việc “bắt kịp tốc độ”. Cá nhân người viết cho rằng không ai muốn bản thân mình là người hành xử “thiếu văn hoá” mà việc để xảy ra những hiện tượng này phần lớn do đã được chấp nhận như một thói quen, tập quán sau một quãng thời gian thiếu sự quan tâm, ưu tiên (như đã phân tích ở trên). 

 Nguyên nhân là vậy thì việc thay đổi cũng phải từ gốc rễ căn bản. Chúng ta không thể chỉ thay đổi đơn thuần VHCS chỉ trong môi trường công sở mà nó phải được xây dựng và thay đổi từ cả cá nhân, nhà trường, gia đình, xã hội.

 2. Từ nhận thức đến hành động

 Như vậy, mấu chốt để thay đổi và xây dựng một SC tốt chính là ý thức cá nhân. Nếu hôm nay chúng ta đã gióng lên hồi chuông cảnh báo, đã nhận ra những hành vi, hiện tượng cần thay đổi, thì trước hết chúng ta phải luôn có ý thức đổi mới, giữ vững tinh thần xây dựng nét văn hóa đẹp ở mọi nơi, lan tỏa đến các em nhỏ, gia đình, đồng nghiệp và bạn bè những giá trị cần giữ gìn và phát huy,  loại bỏ dần những thói hư, tật xấu. Khi nhận thức  thực sự được kích hoạt rằng luôn phải có sự vận động  thay đổi vì một nền văn hóa tốt đẹp hơn, chúng ta sẽ thực sự thay đổi hành vi và các chuẩn mực sẽ được thiết lập. Điều này sẽ mạnh mẽ hơn việc điều chỉnh hành vi, thái độ, xây dựng xã hội dân sự thông qua các quy định bắt buộc. Với suy nghĩ đó, ở NHTW, người lãnh đạo trước hết phải giữ vững sự nêu  gương,  mẫu mực trong ý thức và hành động của từng cá nhân. Luôn giữ vững hiệu quả  công tác tuyên truyền và thông qua các kênh, hình thức nhân rộng góp ý, lắng nghe, trao đổi và gắn kết hơn là chỉ đạo thông qua mệnh lệnh. Bên cạnh đó, một trong những nội dung quan trọng mà người lãnh đạo phải quan tâm, đó là việc nghiên cứu, xây dựng và phổ biến đến toàn thể cán bộ quản lý, viên chức các giá trị của chức năng và của nơi làm việc, những giá trị tạo nên một công sở năng động, tận tụy, luôn hướng tới những mục tiêu cao cả. Từ đó, các chuẩn mực khung được hình thành và dần ăn sâu vào tâm trí mỗi nhân viên NHTW. Đối với cán bộ thừa hành và công chức nói chung, cùng với sự thay đổi nhận thức cá nhân, có những hành vi và hành động luôn được kiểm tra và gọi lại một cách có ý thức. Đó là chìa khóa giúp  chúng ta truyền  lại cho con cháu, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp những giá trị, phẩm chất và lý tưởng mà chúng ta theo đuổi. Tin tưởng rằng sự nỗ lực của từng cá nhân cũng như của các tổ chức, đơn vị, đoàn thể và xã hội nói chung sẽ tạo ra những tư tưởng quan trọng, làm cơ sở để xây dựng và bồi đắp  những khuôn khổ, giá trị văn hóa văn hóa tốt đẹp, những giá trị truyền thống được dày thêm và thấm nhuần trong mỗi cán bộ, công chức  NHTW ,ông luôn tự hào về trọng trách mà Đảng, nhà nước và nhân dân giao phó, cũng như niềm vinh dự được làm việc trong một nền văn hóa văn minh minh bạch.