Những đặc điểm văn hóa công sở tại nơi làm việc

1. Tạo vấn đề 

 Công sở là khái niệm chỉ trụ sở của cơ quan nhà nước. Vì vậy, công sở là một bộ phận không thể thiếu trong bộ máy quản lý nhà nước, đồng thời là một thiết chế xã hội. Nơi làm việc trong xã hội tồn tại như một hiện tượng văn hóa, đồng thời là một chủ thể văn hóa gắn liền với  yếu tố tổ chức quyền lực và tâm lý, tình cảm  con người. Văn hóa công sở là một hệ thống được hình thành trong quá trình hoạt động của văn phòng, tạo nên những giá trị niềm tin  về thái độ làm việc của  nhân viên  trong văn phòng, ảnh hưởng đến cách làm việc trong văn phòng và hiệu quả công việc của văn phòng. Văn hóa công sở xuất phát từ  vai trò của công sở trong đời sống xã hội và trong bản thân hoạt động của  bộ máy hành chính. Có thể dễ dàng nhận thấy, văn hóa công sở là một dạng  văn hóa xã hội cụ thể, bao gồm tập hợp các giá trị, chuẩn mực và cách ứng xử trong hoạt động công sở mà các thành viên công sở; nhận biết và tuân theo để ứng xử với nhau trong  công sở và phục vụ xã hội.  Xây dựng văn hóa công sở tức là xây dựng tác phong làm việc khoa học, có nguyên tắc nhất định và phương thức hoạt động cụ thể. Điều này đòi hỏi các nhà lãnh đạo, quản lý cũng như các thành viên trong cơ quan phải quan tâm đến hiệu quả  chung của cơ quan mình. Muốn vậy, cán bộ quản lý, cán bộ, công  chức phải chấp hành kỷ luật cơ quan, bảo đảm danh dự  cơ quan, xử lý một người, đoàn kết, hợp tác theo nguyên tắc chung, chống  bệnh quan liêu, cửa quyền, cơ hội chủ nghĩa, chủ nghĩa bè phái.  

2. Những quy định về văn hóa công sở 

 Văn bản điều chỉnh trực tiếp, đầu tiên là Quyết định số 129/2007/QĐ-TTg ngày 02/8/2007 của Thủ tướng Chính phủ ban hành “Ban hành Quy chế văn hóa công sở tại các cơ quan hành chính nhà nước”. Sau 11 năm thực hiện, đến ngày 27/12/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Đề án Văn hóa công vụ theo Quyết định số 1847/QĐ-TTg. Ngoài ra, Thủ tướng Chính phủ còn ban hành nhiều văn bản có liên quan như: Chỉ thị số 05/2008/CT-TTg ngày 31/01/2008 về việc nâng cao hiệu quả sử dụng thời giờ làm việc của cán bộ, công chức, viên chức nhà nước, Chỉ thị 26/CT-TTg ngày 05/9/2016 về tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong các cơ quan hành chính nhà nước các cấp, Quyết định 45/2018/QĐ-TTg ngày 09/11/2018 quy định chế độ họp trong hoạt động quản lý, điều hành của cơ quan thuộc hệ thống hành chính nhà nước,..  Điều đáng tiếc là dự thảo Luật Công vụ (được Chính phủ giao Bộ Nội vụ chủ trì soạn thảo từ năm 2007 và cho đến nay, dự luật cũng chưa được thông qua và đã chuyển một phần sang Luật Cán bộ công chức), dự thảo Luật Hành chính công (của đại biểu Trần Thị Quốc Khánh) và Luật Cán bộ, công chức (có hiệu lực từ ngày 01/01/2010), Luật Viên chức (có hiệu lực từ ngày 01/01/2012), gần nhất là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức (có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2020) cũng vẫn không có điều khoản đề cập đến nội dung văn hóa công sở-một vấn đề có vai trò rất quan trọng trong nền hành chính hiện đại, để từ đó định hình và hoàn thiện một “Bộ chuẩn mực văn hóa tại các cơ quan, đơn vị của nhà nước” ở cấp độ luật[2].  Qua đánh giá có thể thấy rõ những chuyển biến tích cực sau một thời gian thực hiện Quyết định 127/2007/QĐ-TTg và nay là Quyết định 1847/QĐ-TTg. Trang phục làm việc của cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan Nhà nước từng bước được chuẩn hóa về hình thức, thẩm mỹ và phù hợp điều kiện kinh tế - văn hóa, xã hội của nước ta. Phong cách giao tiếp, ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức trong thi hành công vụ có nhiều tiến bộ rõ rệt. Nhìn chung, các quy định về giao tiếp, ứng xử đã thể hiện tinh hoa văn hóa giao tiếp của dân tộc và bước đầu tiếp cận với xu thế chung của thế giới. Việc bố trí công sở trong các cơ quan hành chính nhà nước đang dần được quy định cả bên ngoài và bên trong công sở. Những tiến bộ này đã góp phần hình thành một nền hành chính  Việt Nam tiến bộ, hiện đại, hiệu quả, thể hiện rõ nét sự chuyển dịch từ tư duy quản lý hành chính sang tư duy phục vụ (từ “tư duy quản lý nhân dân sang tư duy phục vụ nhân dân”). đại biểu Hồ Thị Thu Hằng, tỉnh Vĩnh Long dự kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XII ngày 09/11/2010). Tuy nhiên, cần thẳng thắn nhìn nhận  những tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện văn hóa công sở hiện nay để  có giải pháp tiếp tục xây dựng văn hóa-văn minh công sở trong thời gian tới.  

3. Một số biểu hiện của lối sống thiếu văn hóa nơi công sở hiện nay 

 Đầu tiên là sự thiếu văn hóa trong việc thiết lập hệ thống mục tiêu cá nhân tại nơi làm việc. Thực tế ở nhiều công sở ở nước ta hiện nay không có sự giao thoa giữa mục tiêu chung của công sở với mục tiêu riêng của từng người điều hành, công chức, viên chức mà biểu hiện chung nhất  là nhiều nhà quản lý coi công sở như một đòn bẩy. , một nơi nương tựa để thăng tiến, trong khi cán bộ, công chức, viên chức phải bươn chải kiếm sống. Cán bộ quản lý, công chức, viên chức chưa quan tâm đến sứ mệnh của tổ chức mà mình  phục vụ, dẫn đến thái độ, hành vi “nghề chọn việc”, tức là cơ quan, đơn vị nào làm việc nhẹ nhàng, nhàn hạ, hoặc vì thu nhập khác. hơn tiền lương, nó dễ dàng được nhắm mục tiêu (hoặc vượt qua kỳ thi tuyển). 

 Thứ hai, một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức  còn có biểu hiện thờ ơ, vô cảm trước nguyện vọng của công dân, thể hiện rõ hơn ở vấn đề giải quyết hồ sơ, thủ tục nhũng nhiễu, chậm trễ, đặc biệt còn có tình trạng “làm cho xong việc”. pháp luật”; hay việc xử lý yêu cầu, đơn thư của công dân còn chậm, để người dân phải qua lại nhiều. 

 Thứ ba, không tôn trọng hoặc xem nhẹ kết quả làm việc của đồng sự là một trong những thực tế tồn tại trong một số công sở hiện nay. Nhiều khi đánh giá chất lượng cán bộ, công chức, viên chức[3], tuy có tiêu chí mức độ hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn, nhưng nhiều lúc kết quả đánh giá lại thiên về những điều không ăn nhập gì với chuyên môn như: tuổi tác, mối quan hệ cá nhân của người được đánh giá..., dẫn đến suy giảm niềm tin, giảm nhiệt huyết, dần thay đổi thái độ làm việc.  

 Thứ tư, một số quy định bắt buộc về văn hóa công sở chưa được thực hiện nghiêm túc như: (1) Vi phạm thời giờ làm việc, lãng phí thời gian làm việc (buôn chuyện tại công sở, làm việc riêng trong giờ hành chính hoặc trong thời gian đi công tác…), lãng phí nguồn lực công (tiền điện thoại, tiền điện, nước, vật tư văn phòng, xe công sử dụng cho mục đích riêng…) cũng như chất lượng công việc. Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định vẫn còn có tình trạng nhiều cán bộ, công chức, viên chức “sáng cắp ô đi, tối cắp ô về”; (2) Việc thực hiện quy định cấm hút thuốc trong công sở, cấm sử dụng rượu, bia trước giờ làm việc, buổi trưa ngày làm việc (có thể vì lý do tiếp khách) tuy không còn phổ biến nhưng cũng vẫn là một vấn đề phải đặt ra… 

 Nguyên nhân chủ yếu là cách đối xử hiện nay tại công sở hầu hết vẫn dựa trên tư duy và thói quen duy tình trước đây (“Đưa nhau đến trước cửa quan, bên ngoài là lý, bên trong là tình”, “Một bồ cái lý không bằng một tý cái tình”) nên việc vi phạm thường dễ bị cho qua, nhất là khi người vi phạm là lãnh đạo. 

  Thứ năm, một điểm còn tồn tại nữa là thói quen dựa vào tập thể, sống theo tập thể mà không có chính kiến cụ thể, thiếu ý thức cải tiến, đấu tranh chống lại thói quen xấu, cách làm xấu “thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh” của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức với tư duy “nước trôi thì bèo trôi”, “nước nổi thì thuyền nổi”, “xấu đều hơn tốt lỏi”, cá biệt dẫn đến sai phạm mang tính chất tập thể trong thời gian dài, khi phát hiện ra thì ngụy biện “ai cũng gù, mình thẳng lưng là khuyết tật”. Thực trạng này cũng đã được chỉ rõ trong Chỉ thị 35-CT/TW ngày 30/5/2019 của Bộ Chính trị “Về Đại hội Đảng  các cấp tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 13”. 

 4. Làm thế nào để xây dựng văn hóa công sở? 

 4.1. Xây dựng  hệ giá trị chuẩn mực về văn hóa công sở: 

 Yêu cầu đầu tiên là phải ban hành “Chuẩn mực văn hóa trong cơ quan, đơn vị  nhà nước”  ở cấp độ pháp luật. Bên cạnh đó, phải có chế tài cụ thể, đủ mạnh để xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm các chuẩn mực  văn hóa  công sở. Để đạt được những giá trị văn hóa công sở, chỉ có thể thực hiện  bằng cách trước tiên phải làm gương cho cấp trên, cấp dưới làm theo; người lãnh đạo làm gương cho nhân viên, toàn thể chấp hành viên, công chức, viên chức cùng hành động. Khi nào cán bộ, công chức, viên chức có niềm tin vững chắc vào những giá trị văn hóa mà công sở đang theo đuổi, khi đó những biểu hiện thiếu văn hóa tại các cơ quan nhà nước sẽ dần bị loại bỏ.  

 4.2. Xây dựng bầu không khí tâm lý công sở 

 Bầu không khí tâm lý thể hiện mức độ hòa hợp các đặc điểm tâm lý trong quan hệ liên nhân cách của cán bộ công chức và được hình thành từ thái độ của mọi người trong tổ chức, cơ quan nhà nước đối với công việc, bạn bè, đồng nghiệp và người lãnh đạo của họ. Nếu không khí làm việc cởi mở, tin tưởng lẫn nhau sẽ khơi nguồn được sự sáng tạo của các thành viên và ngược lại, nếu bầu không khí nặng nề, căng thẳng sẽ là rào cản đối với hoạt động của công sở. Không thể có một công sở văn hóa nếu trong nội bộ luôn tồn tại căng thẳng, soi xét lẫn nhau; cấp dưới nghi ngờ cấp trên, cấp trên đề phòng cấp dưới, cán bộ, công chức, viên chức khi làm việc chỉ để đến tháng nhận lương, ngoài ra không quan tâm đến những vấn đề khác… 

 Do đó, nhà quản lý phải vừa duy trì động lực làm việc của cán bộ, công chức, viên chức vừa phải thường xuyên cải tiến để tránh tạo ra “sức ỳ” thông qua tạo lập, truyền cảm hứng và duy trì cảm hứng, động lực làm việc của cán bộ, công chức, viên chức trong công sở. 

  4.3. Xây dựng tác phong làm việc chuyên nghiệp, trách nhiệm 

  Chuyên nghiệp, hiểu theo nghĩa chung nhất là mỗi người chuyên tâm vào công việc của mình, toàn tâm, toàn ý để hoàn thành công việc của mình một cách tốt nhất; chuyên nghiệp là có sự hiểu biết rộng và giỏi một lĩnh vực cụ thể. Trong hành chính công, tính chuyên nghiệp còn có nghĩa là biết cách phối hợp, điều hòa công việc theo lịch trình và môi trường xung quanh để tạo  hiệu quả tốt nhất; Tác phong làm việc khoa học, năng động kết hợp với việc áp dụng  tiến bộ khoa học công nghệ mới vào công việc. Trách nhiệm trong quản lý công việc là làm một cách tin cậy, chắc chắn, gắn  năng lực của mình với công việc đó,  nghĩa là “đặt” danh dự cá nhân lên trên công việc được giao với mong muốn công việc đó phải đạt được chất lượng và hiệu quả cao nhất. 

  Tác phong chuyên nghiệp và trách nhiệm đòi hỏi người quản lý và  nhân viên phải thực hiện tốt những nội dung cốt lõi sau: 

 a) Thái độ, tác phong làm việc chuyên nghiệp 

 Một trong những hạn chế khá phổ biến của cán bộ lãnh đạo, công chức, viên chức là làm việc thiếu khoa học, thiếu nhiệt tình. Biểu hiện ở việc không tôn trọng thời gian (giờ cao su), làm việc chậm chạp, không có kế hoạch cụ thể rõ ràng, không biết sắp xếp thứ tự ưu tiên  làm trước dẫn đến làm việc thụ động, hiệu quả thấp, thường giải quyết cho xong việc. Vì vậy, cần tạo cho mình tác phong làm việc khoa học, đúng giờ, có kế hoạch, tiết kiệm thời gian.  

b) Chuyên nghiệp trong xây dựng và coi trọng giá trị tập thể, luôn hướng tới sự đồng tâm hiệp lực để đạt được kết quả tốt nhất 

 Trong văn phòng, mọi người đều có một nhiệm vụ cụ thể, nhưng mọi người phải đồng ý về một mục tiêu chung. Để xây dựng văn hóa công sở, bạn phải biết  cân bằng giữa hai khái niệm “tập thể” và “cá nhân”. Như vậy, tính độc lập của chấp hành viên, công chức, viên chức  phải luôn gắn với tinh thần hợp tác tập thể “đồng đội”; đồng thời, tuy “việc ai nấy làm” nhưng không phải “mạnh ai nấy làm” mà phải có sự tương tác, hỗ trợ  phù hợp; người có kinh nghiệm, người đi trước hướng dẫn giây, người mới vào nghề. 

 c) Nghiệp vụ giao tiếp, ứng xử 

 Giao tiếp nơi công sở là một khoa học và  một nghệ thuật. Giao tiếp hiệu quả  của lãnh đạo, cán bộ, công  chức góp phần xây dựng  nhà nước thân thiện, phục vụ nhân dân, hơn nữa giao tiếp hiệu quả giúp công sở hạn chế các rủi ro như so sánh, hiểu lầm… , “bằng mặt không bằng lòng”,… có thể dẫn đến  mất đoàn kết nội bộ, kiện cáo. Đối với cá nhân, giao tiếp tốt còn mở rộng các mối quan hệ xã hội và nhanh chóng nắm bắt  các cơ hội đến với mình. 

 Tính chuyên nghiệp trong giao tiếp, ứng xử cũng đòi hỏi các cơ quan, đơn vị và mỗi cán bộ, công chức, viên chức nhà nước phải thực hành tốt  công tác dân vận trong thực thi công vụ. Điều này liên quan đến truyền thông tốt hơn để duy trì niềm tin xã hội bằng cách làm cho công chúng hiểu những gì đang xảy ra trong các vấn đề công  một cách đầy đủ và cập nhật từ phía công chúng, nhằm hạn chế việc thiếu thông tin dẫn đến hiểu sai và xuyên tạc. 

d) Có tính chuyên nghiệp, chủ động  tự trang bị, cập nhật  kiến ​​thức mới phù hợp để chủ động thực hiện nhiệm vụ được giao. 
 Đặc biệt, việc nâng cao trình độ không chỉ là yêu cầu của cán bộ chuyên môn mà cán bộ lãnh đạo, quản lý cũng  phải luôn tự học để nâng cao bản lĩnh lãnh đạo, quản lý, phê bình và nâng cao uy tín thực sự. , loại bỏ dần những tiếng xấu, không để cán bộ, công chức, viên chức dưới quyền đánh giá, coi thường  trình độ,  năng lực của cán bộ. e) Chuyên nghiệp về kỷ luật, tích cực tham gia các hoạt động do đoàn thể phát động. Chuyên nghiệp còn có nghĩa là tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh trong cơ hội thăng tiến. Một nhà điều hành chuyên nghiệp, công chức, viên chức  còn phải biết làm  hết sức, chơi hết mình; Thư giãn đúng lúc, đúng cách, vừa phải (tất nhiên không  quá nhiều, không vi phạm) là biện pháp tốt nhất để phục hồi  năng lượng đã mất. 

  f) Đề cao  trách nhiệm.  

 Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt cũng  khẳng định chắc nịch rằng: “Để quản trị quốc gia hiện đại,  trách nhiệm giải trình là điều kiện quan trọng nhất”. 

 Trách nhiệm ở đây có nghĩa là luôn làm việc bằng tâm huyết và trí tuệ, bảo vệ lợi ích của nhân dân, đặt lợi ích của tập thể, cơ quan, đơn vị lên trên lợi ích cá nhân, coi trọng danh dự của con người để hoàn thành công việc ở mức  cao nhất,  khi có là một sai lầm, anh ta phải dám chịu trách nhiệm về hành vi của  mình hoặc của tập thể mà anh ta là thành viên,  không nề hà đổ lỗi cho tập thể cho tập thể, biến tập thể  thành nơi “trú ẩn trách nhiệm”, trộn lẫn trách nhiệm  cá nhân với trách nhiệm tập thể và cuối cùng là quy kết không riêng ai (“Mắt tròn mắt dẹt hướng về họ, cả làng đều như nhau, tôi đâu có một mình!”). 

 g) Cuối cùng, đạo đức vẫn mang yếu tố sống còn 

  Đạo đức công vụ được thể hiện ra bên ngoài bằng những hành vi đạo đức, là quá trình tác động lẫn nhau giữa ý thức đạo đức và thực tiễn đạo đức của cán bộ, công chức, viên chức mà nội dung của nó được thể hiện trong mối quan hệ với nhà nước, với nhân dân và tổ chức, với cấp trên, cấp dưới và đồng nghiệp thông qua giải quyết công việc và trong ứng xử, giao tiếp và thông qua sự hài lòng và tín nhiệm của đối tượng phục vụ với họ. 

  Trách nhiệm đạo đức mang nghĩa là trách nhiệm phục vụ, được đánh giá bởi dư luận xã hội đối với hoạt động mang tính quyền lực của cán bộ công chức, viên chức trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn để bảo vệ và phục vụ quyền lợi của nhân dân, của nhà nước. Do vậy, hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước có hoàn thành hay không, hiệu quả như thế nào phụ thuộc vào chất lượng của hoạt động phục vụ của từng cán bộ công chức, viên chức.  

 Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng và đề cao vấn đề đạo đức phục vụ nhân dân của cán bộ, đảng viên, Người viết: “Một người cán bộ tốt phải có đạo đức cách mạng“, “Các sự hy sinh khó nhọc thì mình làm trước người ta, còn sự sung sướng thanh nhàn thì mình nhường người ta hưởng trước (tiên thiên hạ ưu, hậu thiên hạ lạc)”. Gần đây, trong bài viết về công tác chuẩn bị Đại hội XIII của Đảng, đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã tái khẳng định: “Nói tóm lại là phải vừa có Đức vừa có Tài, trong đó Đức là gốc (“Chữ Tâm kia mới bằng ba chữ Tài”).  

5. Kết luận

 Ngày nay, trong xu thế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, cùng với nhận thức  không ngừng của mọi người, những biểu hiện thiếu văn hóa của các cơ quan nhà nước sẽ là lực cản cho sự phát triển chung của xã hội. Vì vậy, nhận thức đúng đắn và tích cực xây dựng văn hóa công sở sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng nền hành chính công  hiện đại, hiệu quả, xây dựng  Chính phủ “liêm chính, kiến ​​tạo, cổ phần”. phục vụ, hiệu quả”, góp phần xây dựng thành công Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. 

 Đối với tổ chức được bổ sung những người thực hiện các chức năng chính thức với đạo đức, trách nhiệm và khả năng chuyên môn của họ. Nếu đã có đủ quy định thì cách duy nhất để mỗi cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu mới trước khi làm việc là phải tìm hiểu về chúng và phải tự mình  thay đổi.