1. Nhân quả là gì?
Quan hệ nhân quả là mối quan hệ giữa hành vi và hậu quả, trong đó hành vi phải xảy ra trước và có mối quan hệ bản chất và cần thiết với kết quả. Quan hệ nhân quả trong tiếng Anh là: “Causality”
2. Nội dung cặp nguyên nhân – kết quả là gì?
Trước khi đi làm rõ nội dung đôi nhân quả, chúng ta hãy tìm hiểu các quan niệm về nhân quả. Nguyên nhân là sự tương tác giữa các bộ phận của cùng một sự vật hoặc giữa các sự vật gây ra một hay nhiều sự thay đổi. Kết quả là một sự thay đổi xảy ra do sự tương tác của các mặt trong một đối tượng hoặc giữa các sự vật. Trong hai khái niệm này, chúng ta nên chú ý đến khái niệm nguyên nhân và nguyên nhân, để không có sự nhầm lẫn về khái niệm. Nguyên nhân là sự kiện có trước kết quả nhưng không tạo ra kết quả. Nguyên nhân có mối quan hệ nhất định với kết quả, nhưng đó là mối quan hệ bên ngoài, không bản chất. Điều kiện là tổng các hiện tượng không phụ thuộc vào nguyên nhân nhưng có ảnh hưởng đến việc tạo ra kết quả. Những điều kiện này cùng với những hiện tượng khác có mặt khi nguyên nhân gây ra kết quả được gọi là hoàn cảnh. Nội dung phạm trù nhân quả Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, nguyên nhân và kết quả phụ thuộc lẫn nhau, cụ thể:
Thứ nhất: Nguyên nhân sinh ra kết quả Nguyên nhân là cái tạo ra kết quả, do đó nguyên nhân bao giờ cũng có trước kết quả. Hiệu ứng chỉ xuất hiện sau khi nguyên nhân xuất hiện và bắt đầu hành động. Tuy nhiên, không phải tất cả các chuỗi hiện tượng theo thời gian đều thể hiện mối quan hệ nhân quả.
- Cùng một nguyên nhân có thể dẫn đến nhiều kết quả khác nhau tuỳ từng trường hợp cụ thể. Ngược lại, cùng một tác dụng nhưng có thể do những nguyên nhân khác nhau tác động lên sự vật theo những hướng khác nhau sẽ làm suy yếu, thậm chí triệt tiêu tác dụng của nhau.
- Căn cứ vào tính chất và vai trò của nguyên nhân đối với việc hình thành kết quả, có thể phân nguyên nhân thành: Nguyên nhân thứ nhất và nguyên nhân thứ yếu. Nguyên nhân bên trong và chủ quan
Thứ hai: Tác động của kết quả đối với nguyên nhân.
- Nhân sinh ra quả. Nhưng sau khi xuất hiện, kết quả sẽ không đóng vai trò thụ động đối với nguyên nhân, mà sẽ lại có tác động tích cực đến nguyên nhân.
Thứ ba: Sự đổi chỗ giữa nguyên nhân và kết quả
- Điều này xảy ra khi chúng ta xem xét sự vật, hiện tượng trong những mối liên hệ khác nhau. Hiện tượng này trong mối quan hệ này là nguyên nhân, trong mối quan hệ kia là kết quả và ngược lại.
- Một hiện tượng nào đó là kết quả của một nguyên nhân nào đó, nguyên nhân này lại trở thành nguyên nhân của hiện tượng thứ ba... Và quá trình này diễn ra không ngừng, tạo nên một chuỗi nhân quả vô tận. Không có bắt đầu hoặc kết thúc trong trình tự này.
3. Ví dụ về cặp nhân quả trong thực tế
Còn về mối quan hệ nhân quả trong tự nhiên, con người càng nghiên cứu nhiều càng thấy rõ. Khi biết được hệ quả do sự tác động lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, con người có thể tận dụng những nguồn năng lượng to lớn để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của con người. Ví dụ: Biết được hiện tượng thuỷ triều là sức hút của mặt trăng làm cho nước biển bị cuốn đi làm cho thuỷ triều tràn vào đất liền, con người có thể lợi dụng điều này để sản xuất ra 'nước' điện. Đồng thời con người vận dụng mối quan hệ nhân quả của các hiện tượng tự nhiên để thấy được tác hại mà các hiện tượng đó gây ra. Mối quan hệ nhân quả trong lĩnh vực xã hội, tức là trong lĩnh vực hoạt động của con người, phức tạp hơn nhiều. Mối quan hệ nhân quả này có đặc điểm thứ nhất là nó chỉ xuất hiện trong sự kiện hoạt động của con người. Đặc điểm này có thể đúng hoặc không đúng trong các lĩnh vực khác nhau. Một số hoạt động được coi là hoạt động có ý thức đối với cá nhân, nhưng lại là hoạt động vô thức đối với cộng đồng. Chủ thể hoạt động bao giờ cũng xuất phát từ lợi ích của bản thân, nhưng tác động của nó đối với đời sống xã hội lại phụ thuộc vào các mối quan hệ và hệ quả xã hội mà nó gây ra. Ví dụ, lợi nhuận buôn bán ma túy rất cao nên những kẻ buôn bán ma túy không từ bỏ bất kỳ hành vi nào thúc đẩy buôn bán ma túy để kiếm lời. Từ quan điểm của cộng đồng, đó là một hành động rất có hại, có thể nói rằng đó là một hành động tự sát. Tuy nhiên, không thể tránh khỏi những tác động này trong một sớm một chiều, nếu không nghiên cứu các mối quan hệ lợi ích tác động đến mối quan hệ nhân quả. Như vậy, nghiên cứu mối quan hệ nhân quả trong đời sống xã hội cũng chính là nghiên cứu mối quan hệ hợp tác về mặt lợi ích. Tác động nào tạo ra lợi ích gì, kéo theo hệ quả gì, đây chính là mục đích nghiên cứu mối quan hệ nhân quả trong đời sống cộng đồng. Tóm lại, mối quan hệ nhân quả thể hiện trong nhiều lĩnh vực. Nhưng trong lĩnh vực nào con người cũng phải luôn học hỏi, tìm cách khắc phục, tránh những hậu quả xấu do tác động gây ra. Ngược lại, bạn cũng có thể tận dụng mối quan hệ nhân quả này để phục vụ cuộc sống của mình.
4. Ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả
- Quan hệ nhân quả có tính khách quan, phổ biến, nghĩa là không có sự vật, hiện tượng nào trong thế giới vật chất mà không có nguyên nhân. Nhưng con người không thể nhận thức ngay được nguyên nhân. Nhiệm vụ của ý thức khoa học là phát hiện ra nguyên nhân của các hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư tưởng giải thích các hiện tượng đó. Muốn tìm nguyên nhân phải tìm trong thế giới hiện thực, trong bản thân các sự vật, hiện tượng tồn tại trong thế giới vật chất, không do trí óc con người tưởng tượng, tách rời với thế giới hiện thực. Vì nguyên nhân bao giờ cũng có trước kết quả nên để tìm ra nguyên nhân của một hiện tượng nào đó cần phải tìm trong các sự kiện những mối liên hệ xảy ra trước khi hiện tượng xuất hiện. Một hiệu ứng có thể được gây ra bởi nhiều nguyên nhân. Những nguyên nhân này có vai trò khác nhau trong việc định hình kết quả. Vì vậy, trong hoạt động thực tiễn của mình, chúng ta phải phân loại nguyên nhân, tìm ra nguyên nhân gốc rễ, nguyên nhân khách quan, v.v. Đồng thời phải nắm bắt được chiều hướng tác động của các nguyên nhân, từ đó có biện pháp xử lý. điều kiện để nguyên nhân có tác động tích cực hoạt động và hạn chế hoạt động của nguyên nhân tác động tiêu cực.
Nội dung bài viết:
Bình luận