Nguồn gốc của mê tín dị đoan ở Việt Nam

I.Sự mê tín – KHÁI NIỆM VÀ NGUỒN GỐC

Mê tín, dị đoan là hiện tượng xã hội phổ biến và có nhiều biến tướng, ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội. Vậy “mê tín dị đoan” là gì? Nó từ đâu mà đến thời đại khoa học ngày càng phát triển, nó không những không mất đi mà còn tiến hóa theo những cách tinh vi hơn? Bài viết dưới đây Đồ thờ Hải Mạnh xin chia sẻ một số thông tin sơ lược về vấn đề này. “Mê tín dị đoan” và “mê tín dị đoan” thực chất là hai khái niệm khác nhau. "Mê tín dị đoan" và "Mê tín dị đoan" được kết hợp với nhau để tạo thành khái niệm "mê tín dị đoan". Trong sinh hoạt xã hội ngày nay, rất ít người dùng từ “mê tín dị đoan” với nghĩa gốc của nó. Khi người ta nói “mê tín dị đoan” là đang nói đến khái niệm “mê tín dị đoan”. Theo nghĩa Hán Việt, "mê cung" có nghĩa là tối tăm, u ám; “Trust” có nghĩa là tin tưởng. "Mê tín dị đoan" là niềm tin ảo tưởng. "Mê tín dị đoan" là những điều không bình thường và hoang đường. Theo Từ điển tiếng Việt 1992 của Trung tâm Từ vựng và Ngôn ngữ học - Viện Ngôn ngữ học - Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn, trang 976, định nghĩa: “Mê tín dị đoan” là: (1) Tin một cách mù quáng vào điều thần bí, thần thánh, ma quỷ. , số phận… (2) những người cùng chí hướng, tin tưởng mù quáng mà không phán xét; còn “Mê tín dị đoan” là (a) Lạ lùng, huyền bí, hoang đường..., (b) Tin vào mê tín dị đoan. Trên cơ sở đó, nhiều nhà nghiên cứu đã thống nhất quan niệm mê tín dị đoan là những biểu hiện của việc tin và làm theo những điều phi lý, phản khoa học, liên quan đến lĩnh vực tinh thần, tâm linh của con người. là những hành vi phản văn hóa, gây hại cho bản thân và cho xã hội. Mê tín dị đoan là hậu quả của sự mê tín, chạy theo những điều quái dị không đúng sự thật, không hợp lý. Mê tín là cấp độ tiếp theo của mê tín. Chẳng hạn như nghe “thánh phán” về đốt nhà, uống nước từ tàn nhang, nước cống dẫn đến thiệt hại về vật chất, sức khỏe. Cũng có thể mê tín dị đoan dẫn đến hiện tượng tôn giáo mới, đến đạo lạ, đến dị giáo…
Thực ra, tôn giáo, tín ngưỡng cũng dựa trên những điều “thần bí, huyền bí” chứ nó không phải là mê tín, dị đoan. Tôn giáo, tín ngưỡng và mê tín đan xen và có một ranh giới mong manh giữa chúng. Sự khác nhau giữa mê tín dị đoan và tôn giáo, tín ngưỡng, Đồ Thờ Hải Mạnh đã có bài viết "

II.Về nguồn gốc của mê tín, dị đoan, theo các học giả có thể bắt nguồn từ các nguồn sau:

1. Nguồn gốc những gì còn sót lại của nền văn hóa cổ đại

Đây là những thói quen, tập tục của xã hội cũ. Khi một chế độ xã hội mới ra đời thì những tư tưởng, phong tục, tập quán cũ không mất đi mà vẫn tồn tại và chi phối đời sống, sinh hoạt của đại bộ phận dân cư. Nó không dễ bị đào thải mà thậm chí có thể xuất hiện trở lại nếu gặp điều kiện thuận lợi, như ở phương Đông, trong chế độ phong kiến, Nho giáo và Lão giáo có ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến đời sống xã hội. . Giai cấp phong kiến ​​sử dụng các tôn giáo này như công cụ để cai trị xã hội. Quan niệm âm dương ngũ hành của Đạo giáo là cơ sở để hình thành các hình thức bói toán. Tư tưởng “mệnh trời” và các nghi lễ thờ trời đất của Nho giáo đã tạo nên các hình thức thờ cúng, văn khấn trong nhân dân. Cho đến khi chế độ phong kiến ​​bị lật đổ, những tư tưởng này vẫn tồn tại vì chúng đã ăn sâu vào thói quen, phong tục của người dân. Các khuynh hướng tư tưởng của xã hội cổ đại khi không còn giữ địa vị thống trị vẫn tồn tại trong xã hội đương đại và diễn biến theo hai hướng: hướng tích cực phát triển thành các giá trị truyền thống mà ta gọi là giá trị truyền thống, đó là bản sắc văn hóa; khuynh hướng tiêu cực biến thành hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan.

2. Nguồn gốc nhận thức

Mê tín dị đoan là một hiện tượng xã hội, ra đời, tồn tại và phát triển cùng với lịch sử xã hội loài người. Trong xã hội công xã nguyên thủy, do trình độ của lực lượng sản xuất chưa phát triển, con người cảm thấy yếu ớt, bất lực trước thiên nhiên bao la, bí ẩn. Vì vậy, họ gán cho thiên nhiên những sức mạnh to lớn, thần thánh hóa sức mạnh này. Khi xã hội xuất hiện giai cấp, ngoài cảm giác yếu ớt trước sức mạnh của tự nhiên, con người còn cảm thấy bất lực trước những sức mạnh tự phát của xã hội. Sự kém phát triển của lực lượng sản xuất, nghèo đói về kinh tế và áp bức chính trị là căn nguyên của mê tín dị đoan. Mặt khác, xã hội loài người phát triển không đồng đều, có cộng đồng loài người phát triển cao và cộng đồng loài người chậm tiến. Con người trong xã hội cũng vậy, có người biết nhiều, có người biết ít. Do đó, mức độ nhận thức giữa các cộng đồng hay cá nhân là khác nhau. Điều này cho thấy tại sao trong khi khoa học đã phát triển cao, sự hiểu biết của con người về thế giới ngày càng đầy đủ và sâu sắc thì vẫn có những cộng đồng người tin vào sự an bài của ông trời, thần linh, ma quỷ ở “thế giới bên kia”. Trình độ nhận thức thấp làm nảy sinh các hành vi mê tín dị đoan trong cá nhân hoặc cộng đồng. 3. Nguồn gốc tâm lý, cụ thể là tâm lý ham muốn và tâm lý sợ hãi
Là con người, không có ai là không ham muốn, không sợ hãi. Có được hai điều này chắc chắn sẽ rơi vào mê tín dị đoan. Mong ước bình an, hạnh phúc và sợ hãi, lo lắng về rủi ro, bất hạnh, chết chóc… là những cảm xúc tâm lý khiến con người luôn tìm cách quay đầu, đối phó. . Khi họ cảm thấy bất lực để đối phó, họ tìm đến các thế lực siêu nhiên và bí ẩn để yêu cầu sự bảo vệ và ân sủng. Người theo đạo thể hiện niềm tin tôn giáo của mình, người không theo đạo cũng dựa vào một “đấng thiêng liêng” nào đó gần gũi với họ như “lãnh thổ”, “heba”, “hổ”. .. Nỗi sợ hãi dễ khiến người ta kiêng cữ, thờ cúng và cầu nguyện, ngay cả những người có địa vị xã hội, học vấn cao, kiến ​​thức sâu rộng và theo đuổi khoa học.