Khái niệm và phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục

1. Phương pháp nghiên cứu khoa học là gì? 

Phương pháp nghiên cứu khoa học được định nghĩa là các hoạt động và phương pháp mà nhà nghiên cứu sử dụng để thực hiện các công việc cụ thể trong quá trình nghiên cứu của mình. Trong quá trình nghiên cứu, chủ thể nghiên cứu sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học để tác động vào đối tượng nghiên cứu nhằm phát hiện cụ thể đặc điểm, bản chất, khuynh hướng của đối tượng. Từ đó tìm hiểu, rút ​​ra kết luận phục vụ cho mục đích nghiên cứu. Phương thức này có chủ đề tìm kiếm và đối tượng tìm kiếm được xác định. Đối tượng nghiên cứu sử dụng các phương pháp, thủ thuật để khám phá đặc điểm của đối tượng nghiên cứu. Có nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau. Mỗi phương pháp đều có những đặc điểm riêng. Đặc điểm của phương pháp sẽ được trình bày chi tiết trong phần tiếp theo.

 2. Đặc điểm của phương pháp nghiên cứu khoa học

 Các phương pháp cơ bản cũng có những đặc điểm nhất định. Đặc điểm của các phương pháp phụ thuộc vào đặc điểm của từng nghiên cứu khoa học. Phương pháp nghiên cứu khoa học được chia thành nhiều cấp độ khác nhau. Phương pháp luận: là hệ thống các quan điểm định hướng nghiên cứu khoa học. Đây là phương pháp được áp dụng trong mọi loại hình nghiên cứu khoa học. Phương pháp hệ thống: Để thực hiện một nghiên cứu khoa học chính xác, các nhà nghiên cứu sử dụng kết hợp nhiều phương pháp. Phương pháp cụ thể: Đây là những phương pháp cụ thể mà nhà nghiên cứu sử dụng để tiến hành nghiên cứu khoa học. Đặc điểm chung của các phương pháp nghiên cứu khoa học như sau: Tính khách quan và chủ quan: Các phương pháp thường được áp dụng cho số lượng lớn đối tượng nghiên cứu, do đó kết quả thu được mang tính khách quan. Tuy nhiên, nó được đánh giá dựa trên quan điểm của đối tượng nghiên cứu nên mang lại sự chủ quan cho kết quả. Mục đích, nội dung cụ thể, mục tiêu xác định: các loại phương pháp nghiên cứu đều thực hiện những nhiệm vụ nhất định trong nghiên cứu khoa học. Logic và lập kế hoạch: Phương pháp là các hoạt động được tổ chức một cách logic và khoa học nhằm đạt được các mục tiêu nghiên cứu đã xác định trước đó. Cuối cùng, các phương pháp nghiên cứu luôn cần có sự hỗ trợ của các công cụ và phương tiện kỹ thuật nhất định. Họ sẽ làm cho hoạt động dễ dàng hơn và hiệu quả hơn.

 3. Phân loại các phương pháp nghiên cứu khoa học

 Căn cứ vào phương pháp thực hiện, phương pháp nghiên cứu được chia thành 3 loại. Đó là: phương pháp nghiên cứu lý luận, phương pháp nghiên cứu thực tiễn và phương pháp toán học. 

3.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 

Phương pháp nghiên cứu lý thuyết là phương pháp nghiên cứu chủ yếu thu thập thông tin thông qua tài liệu hoặc văn bản. Trong phương pháp này, đối tượng nghiên cứu tham khảo, tìm kiếm thông tin trong các tài liệu có liên quan. Từ đó, bằng tư duy logic rút ra kết luận cụ thể. Dưới đây là 5 phương pháp nghiên cứu lý thuyết. 

3.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết là phương pháp phân chia các thông tin thu thập được thành các phần rõ rệt từ các tài liệu có sẵn. Từ đó tìm ra những xu hướng hoặc đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu. Trong phương pháp này, những thông tin quan trọng liên quan trực tiếp đến mục đích nghiên cứu khoa học sẽ được chọn lọc và ghi lại. Đây là phương pháp liên kết, sắp xếp tài liệu, thông tin lý thuyết đã thu được. Nhờ đó tạo tiền đề, hệ thống lý luận về đối tượng nghiên cứu.

 3.1.2. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý luận Phân loại theo lý thuyết là phương pháp sắp xếp các tài liệu đã thu thập thành một hệ thống chặt chẽ. Chia chúng thành các đơn vị khoa học cụ thể và các vấn đề có chung dấu hiệu hoặc phát triển theo cùng một hướng. Hệ thống hóa là phương pháp tổ chức tri thức khoa học thành hệ thống. Dựa trên mô hình lý thuyết cụ thể, làm cho sự hiểu biết về đối tượng nghiên cứu toàn diện hơn, sâu sắc hơn. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý luận luôn song hành với nhau. Nó có tác dụng làm rõ đặc điểm của đối tượng nghiên cứu. Phương pháp này thường được sử dụng khi nghiên cứu các vấn đề lý thuyết.

 3.1.3. Phương pháp mô hình hóa Phương pháp mô hình hóa là phương pháp nghiên cứu bao gồm việc xây dựng các mô hình giả thuyết về đối tượng. Trong mô hình này, đối tượng nghiên cứu thể hiện đặc điểm, bản chất hoặc xu hướng. Có thể hiểu phương pháp lập mô hình chủ yếu là chuyển các phương án trừu tượng thành các đối tượng cụ thể, thuận tiện hơn cho quá trình nghiên cứu. Điều này sẽ giúp biết được những ảnh hưởng của việc thực hành đối với chủ đề nghiên cứu. Ví dụ: mô hình trường chuẩn quốc gia, mô hình chăn nuôi kết hợp, v.v. 

3.1.4. phương pháp giả thuyết Phương pháp giả thuyết là phương pháp nghiên cứu một đối tượng bằng cách dự đoán bản chất của đối tượng và tìm cách chứng minh dự đoán đó. Cho dù dự đoán, giả thuyết là đúng hay sai. Có hai cách chứng minh giả thuyết trong phương pháp này: trực tiếp và gián tiếp. Phương pháp giả định có thể được sử dụng làm ví dụ trong các vấn đề hàng ngày. Ví dụ: Để chứng minh kết quả thi đại học của sinh viên A có phải là 20 hay không. Có thể dựa vào điểm thành phần. Nếu điểm logic của học sinh là 8, điểm viết là 7 và điểm tiếng Anh là 5, thì giả định này là đúng. Đây là bằng chứng trực tiếp. Bằng chứng gián tiếp thường sử dụng phương pháp suy luận để chứng minh rằng giả thuyết là đúng. Nếu mệnh đề ngược lại của giả thuyết là sai thì mệnh đề giả định là đúng. 

3.1.5. phương pháp lịch sử Phương pháp lịch sử là phương pháp tìm hiểu đối tượng nghiên cứu dựa trên sự hình thành và diễn biến của nó. Bằng cách tìm ra nguồn gốc cũng như các quá trình phát triển, biến đổi của đối tượng để biết bản chất và các quy luật của nó. Phương pháp này thường được sử dụng để phân tích các tài liệu lý thuyết, nhằm chứng minh tính chính xác và phù hợp của lý thuyết tại thời điểm đó. Từ đó nâng cao hiểu biết về đối tượng nghiên cứu, hoàn thành mục đích nghiên cứu. 

3.2. Phương pháp nghiên cứu thực tế 

Phương pháp nghiên cứu thực tiễn là một trong những phương pháp cơ bản. Trong phương pháp này, chủ thể nghiên cứu tác động trực tiếp đến đối tượng nghiên cứu. Từ đó, đối tượng nghiên cứu thể hiện và bộc lộ bản chất, quy luật vận động của đối tượng đó. Các loại phương pháp nghiên cứu thực tiễn được chia thành: Phương pháp quan sát khoa học Phương pháp phân tích, tổng hợp kinh nghiệm Giải pháp chuyên nghiệp Dưới đây là đặc điểm của từng phương pháp:

 3.2.1. Phương pháp quan sát khoa học Phương pháp quan sát khoa học là phương pháp thu thập thông tin về đối tượng nghiên cứu bằng tri giác. Đây là phương pháp phổ biến nhất và được sử dụng rộng rãi. Phương pháp quan sát khoa học mang tính chủ quan của đối tượng nghiên cứu. Có nhiều cách quan sát đối tượng nghiên cứu: trực tiếp và gián tiếp. Cần lựa chọn phương pháp quan sát phù hợp với từng đối tượng cụ thể. Ngoài chức năng thu thập thông tin, phương pháp quan sát khoa học còn giúp kiểm chứng thông tin, so sánh kiến ​​thức thu nhận được với đối tượng nghiên cứu. 

3.2.2. Phương thức khảo sát Phương pháp khảo sát là phương pháp thường được sử dụng để tìm hiểu đặc điểm của một nhóm lớn đối tượng nghiên cứu. Để phát hiện ra quy luật, bản chất và khuynh hướng phát triển của đối tượng nghiên cứu, đó là một phương pháp hợp lý. Một trong những đại diện tiêu biểu của phương pháp điều tra chính là bảng câu hỏi Anket. Mỗi cá nhân trong nhóm nghiên cứu phải cung cấp thông tin bằng cách trả lời các câu hỏi trong bảng câu hỏi Anket. Điều này sẽ giúp đối tượng nghiên cứu phân loại thông tin dễ dàng hơn. 

3.2.3. Phương pháp phân tích, tổng hợp kinh nghiệm Trong phương pháp này, các nhà khoa học vận dụng lý thuyết để xem xét các kết quả thu được trong thực tế, từ những kinh nghiệm trong quá khứ để rút ra những kết luận hữu ích, phù hợp với thực tiễn và khoa học. Phương pháp này được sử dụng với mục đích cải thiện lý luận được tìm thấy trước đó, phát triển nó phù hợp với yêu cầu của hiện tại. Ví dụ: Kinh nghiệm giáo dục học sinh kém 

3.2.4. Giải Pháp Chuyên Nghiệp Đây là phương pháp tìm kiếm tiết kiệm thời gian và công sức nhất. Tại đây, nhà nghiên cứu sử dụng một đội ngũ những người có trí tuệ cao và hiểu biết sâu sắc về chủ đề liên quan đến đối tượng nghiên cứu và phân tích của nó. Trong phương pháp chuyên gia, người nghiên cứu sẽ trưng cầu ý kiến, đánh giá, nhận xét của họ về đối tượng nghiên cứu để tìm hiểu và phát triển nghiên cứu khoa học. 

3.3. Phương pháp toán học

 Phương pháp toán học là phương pháp đề tài nghiên cứu sử dụng tư duy logic toán học để xây dựng logic nghiên cứu. Phương pháp này được sử dụng trong hầu hết các công trình nghiên cứu khoa học. Các nhà nghiên cứu thường sử dụng các phép toán để hỗ trợ cho việc thống kê các kết quả, dữ liệu tìm được trong quá trình nghiên cứu và tổng hợp các thông tin thu được thông qua bảng câu hỏi thị trường. Đây là phương pháp thường được sử dụng trong hầu hết các nghiên cứu khoa học.

Trên đây là ba nhóm phương pháp nghiên cứu khoa học cơ bản thường được sử dụng. Kèm theo đó là phân tích đặc điểm, bản chất của từng phương pháp. Hy vọng bạn sẽ hiểu hơn về phương pháp nghiên cứu sau bài viết này!