Mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế [Cập nhật 2024]

1. Khái niệm pháp lý và kinh tế 

Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và bảo đảm thi hành, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội và là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội. Có thể pháp luật ra đời từ khi xuất hiện chế độ tư hữu về tài sản và sự phân chia xã hội thành các giai cấp, giữa các giai cấp có lợi ích đối kháng không thể điều hòa được. Trong khi đó giai cấp thống trị luôn muốn hướng hành vi của người dân theo lợi ích của mình. Vì vậy, khi nắm trong tay các phương tiện quyền lực, giai cấp thống trị tiếp tục chọn lọc và thừa nhận những trật tự quy phạm phù hợp với lợi ích của mình và biến chúng thành trật tự xã hội, những quy tắc xử sự chung mà mọi thành viên trong xã hội phải tuân theo nhằm phục vụ lợi ích riêng của giai cấp thống trị. Nền kinh tế là tổng thể các mối quan hệ tương tác lẫn nhau của con người và xã hội - liên quan trực tiếp đến sản xuất, trao đổi, phân phối và tiêu dùng sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của con người trong một xã hội khan hiếm tài nguyên. Nói đến kinh tế suy cho cùng là nói đến sở hữu và lợi ích.

mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế

2. Mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế

 Pháp luật là yếu tố của kiến ​​trúc thượng tầng xã hội còn kinh tế thuộc yếu tố của cơ sở hạ tầng. Như vậy, mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế là mối quan hệ giữa một yếu tố của kiến ​​trúc thượng tầng với một yếu tố của cơ sở hạ tầng, trong đó pháp luật có tính độc lập tương đối. Trong mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế, chúng ta thấy rằng pháp luật phụ thuộc vào kinh tế; mặt khác, pháp luật tác động mạnh mẽ đến kinh tế. - Thứ nhất, sự phụ thuộc của quyền đối với nền kinh tế Điều kiện kinh tế và các quan hệ kinh tế không chỉ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự ra đời của pháp luật mà còn là toàn bộ nội dung, hình thức, cơ cấu và sự phát triển của pháp luật. Các cơ sở kinh tế như bản chất và nội dung của các quan hệ kinh tế, cơ chế quản lý kinh tế… sẽ quyết định sự ra đời, nội dung, hình thức và sự phát triển của pháp luật. Những thay đổi trong nền kinh tế sẽ dẫn đến những thay đổi trong pháp luật. Quy luật luôn phản ánh trình độ phát triển của nền kinh tế. Pháp luật không thể cao hơn hoặc thấp hơn trình độ phát triển của nền kinh tế. Bản chất nội dung của các quan hệ kinh tế và của cơ chế kinh tế quyết định tính chất và nội dung của các quan hệ pháp luật, bản chất của các phương pháp điều chỉnh pháp luật. Chế độ kinh tế sẽ quyết định tổ chức bộ máy và phương thức hoạt động của các cơ quan tư pháp. Thứ hai, pháp luật tác động mạnh mẽ đến kinh tế. Sự tác động của pháp luật đối với nền kinh tế theo những chiều hướng tích cực hoặc tiêu cực khác nhau, do đó pháp luật có thể kìm hãm hoặc thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Nếu pháp luật được ban hành phù hợp với các quy luật kinh tế - xã hội thì nó tác động tích cực đến sự phát triển của các quá trình kinh tế, cũng như cơ cấu của nền kinh tế, ở đây, sự tác động tích cực giữa pháp luật và các quá trình kinh tế - xã hội. Pháp luật góp phần ổn định trật tự xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển khi nó phản ánh trình độ kinh tế - xã hội. Nếu pháp luật không phù hợp với các quy luật phát triển kinh tế - xã hội do ý chí chủ quan của con người ban hành thì sẽ kìm hãm toàn bộ nền kinh tế hoặc một bộ phận của nền kinh tế, cản trở, kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội

3. Ví dụ về mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế

Mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế thể hiện rõ trong thời kỳ bao cấp của Việt Nam. Trong thời kỳ bao cấp, hầu hết các hoạt động kinh tế đều được nhà nước bao cấp, diễn ra trong khuôn khổ của nền kinh tế kế hoạch hóa, đặc trưng của nền kinh tế các nước thuộc khối xã hội chủ nghĩa lúc bấy giờ. Kết quả là kinh tế tư nhân bị xóa bỏ, nhường chỗ cho kinh tế tập thể và kinh tế quốc doanh. Thời bao cấp, pháp luật thời bao cấp ra đời cùng với hệ thống tem phiếu để quản lý hàng hóa. Quy luật của thời kỳ bao cấp cũng tác động tiêu cực đến nền kinh tế với cơ chế tập trung quan liêu bao cấp với các pháp lệnh, quy định hành chính đối với các hoạt động kinh tế đã gây ra sự trì trệ trong nền kinh tế, dẫn đến khủng hoảng, kìm hãm toàn bộ nền kinh tế, từ đó cản trở, kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta lúc bấy giờ. Chúng ta thấy rằng mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế chúng ta thấy rằng pháp luật phụ thuộc vào kinh tế; mặt khác, pháp luật tác động mạnh mẽ đến kinh tế. Qua việc nghiên cứu mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế, chúng ta thấy pháp luật đã trở thành một yếu tố cấu thành của kinh tế học. Nếu không có pháp luật, nền kinh tế sẽ vận hành rất khó khăn hoặc sẽ vận hành kém hiệu quả, các hoạt động kinh tế sẽ trở nên hỗn loạn và mất kiểm soát. Vai trò của pháp luật đối với sự phát triển kinh tế là không thể phủ nhận.