Mối quan hệ giữa nhà nước và pháp luật [Cập nhật 2024]

1. Khái niệm pháp luật và nhà nước.

 Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và bảo đảm việc thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội và là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội.

 Nhà nước là tổ chức quyền lực chính trị đặc biệt, là bộ máy chuyên cưỡng chế và thực hiện chức năng quản lý đặc biệt nhằm duy trì trật tự xã hội, thực hiện mục tiêu bảo vệ địa vị của giai cấp thống trị trong xã hội có giai cấp. 

mối quan hệ giữa nhà nước và pháp luật

2. Mối quan hệ giữa pháp luật và nhà nước

 Mối quan hệ giữa nhà nước và pháp luật luôn là một trong những mối quan tâm hàng đầu của nhiều chủ thể, tầng lớp khác nhau trong xã hội. Nhà nước và pháp luật luôn có mối quan hệ đặc biệt trong lý luận và thực tiễn, thể hiện ở sự thống nhất giữa nhà nước và pháp luật và ở sự tác động, ảnh hưởng lẫn nhau giữa nhà nước và pháp luật. 

Đặc biệt: - Sự thống nhất giữa Nhà nước và pháp luật: Nhà nước và pháp luật luôn gắn liền với nhau. Sự ra đời của nhà nước vì vậy cũng là nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của pháp luật. Cả nhà nước và pháp luật đều là những hiện tượng xã hội có tính lịch sử, chúng đều là sản phẩm của xã hội, do xã hội phân hóa giai cấp và mâu thuẫn giai cấp sinh ra. Chỉ khi có giai cấp và mâu thuẫn giai cấp thì nhà nước và pháp luật mới thực sự tồn tại. Như vậy có thể nói nhà nước và pháp luật thống nhất với nhau.

 - Sự khác nhau giữa Nhà nước và pháp luật: Nhà nước là tổ chức quyền lực công đặc thù, là hình thức tồn tại của xã hội có giai cấp. Pháp luật được hiểu là hệ thống các quy tắc do Nhà nước ban hành, mang tính quyền lực của Nhà nước và bảo đảm việc thực hiện các quy tắc đó nhằm điều chỉnh hành vi của con người và các hệ thống xã hội. Nhà nước đại diện cho quyền lực, pháp luật đại diện cho ý chí. Nói đến nhà nước là nói đến con người, nói đến pháp luật là nói đến những quy tắc ứng xử của con người.

 - Mối quan hệ qua lại giữa nhà nước và pháp luật: Nhà nước là cơ quan ban hành, sửa đổi, bãi bỏ và hoàn thiện pháp luật, nhà nước có chức năng bảo vệ pháp luật khỏi những vi phạm, bảo đảm cho pháp luật đến gần hơn với nhân dân và xã hội. Pháp luật là sản phẩm trí tuệ trực tiếp của hoạt động nhà nước. Pháp luật được ban hành có vai trò quan trọng, được dùng để điều chỉnh hoạt động của nhà nước và các quan hệ xã hội khác vì hoạt động của nhà nước có bản chất là pháp luật.

 - Pháp luật là mục đích tồn tại của nhà nước, là phương tiện được sử dụng nhằm mục đích kiểm soát hoạt động của nhà nước. Thông qua pháp luật, nhà nước thực hiện nhiệm vụ, chức năng, chính sách đối nội, đối ngoại, quyết định chế độ kinh tế, chính trị, xã hội và pháp lý của các chủ thể là cá nhân, tổ chức. Mọi hoạt động của nhà nước đều bắt nguồn từ chế độ pháp lý của nhà nước đó.

 - Pháp luật có vai trò quan trọng trong việc củng cố và hoàn thiện nhà nước. Nhà nước tồn tại bên cạnh pháp luật, không có bộ máy nhà nước nào có thể tồn tại lâu dài nếu không có sự tồn tại của pháp luật đi kèm và ngược lại. Sự tiến bộ của một quốc gia phần lớn phụ thuộc vào pháp luật, nếu pháp luật trì trệ thì nhà nước trì trệ, nếu pháp luật tiến bộ thì nhà nước cũng tiến bộ. Việc đổi mới, hoàn thiện Nhà nước và pháp luật chỉ có ý nghĩa và hiệu quả khi hai yếu tố đó phát triển song song

. - Thể chế pháp luật được xây dựng để kiểm soát quyền lực chính trị, quyền lực nhà nước trong khuôn khổ và phạm vi nhất định. Lúc này pháp luật không còn chỉ là công cụ tổ chức, quản lý xã hội mà phải trở thành phương tiện kiểm soát quyền lực chính trị, quyền lực nhà nước.

 - Nhà nước và pháp luật luôn có mối quan hệ biện chứng với nhau, vừa phụ thuộc vừa có tính độc lập tương đối, được thể hiện rõ trong tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước và trong xây dựng, áp dụng pháp luật. Nhà nước sử dụng pháp luật với tư cách là công cụ quản lý xã hội hữu hiệu, pháp luật cần có bộ máy nhà nước bảo đảm và được thực hiện trên thực tế.

 - Nhà nước và pháp luật có cho chúng những tiền đề xã hội như nhau để cùng xuất hiện và phát triển. Nhà nước và pháp luật không thể tồn tại thiếu nhau, nhà nước không thể quản lý xã hội tốt nhất nếu không có pháp luật, pháp luật không thể thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình nếu không có sự bảo đảm của nhà nước. 

3. Ví dụ về quan hệ Nhà nước-Pháp luật 

Như đã phân tích ở trên, nhà nước và pháp luật cùng ra đời và giữa chúng có mối quan hệ chặt chẽ nhất. Nhà nước dùng quyền lực để bảo vệ pháp luật, pháp luật dùng chức năng giúp nhà nước quản lý xã hội. Pháp luật do nhà nước ban hành và thừa nhận, được tuyên truyền, phổ biến rộng rãi trong nhân dân bằng nhiều kênh, nhiều hình thức khác nhau và chính thức thông qua hệ thống các cơ quan có thẩm quyền của nhà nước. Mặt khác, pháp luật điều chỉnh hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, v.v. Trong những năm qua, Nhà nước đã ban hành, sửa đổi, bãi bỏ, bổ sung và hoàn thiện pháp luật để phù hợp với thực tế ngày nay. Trước đây, nhà nước cấm hoạt động đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài, nhưng từ khi mở cửa hội nhập quốc tế, nhà nước đã thiết lập quan hệ ngoại giao với nhiều nước khác trong và ngoài khu vực như Lào, Campuchia, Trung Quốc,... Đặc biệt là việc trở thành thành viên của nhiều tổ chức quốc tế trong đó có Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO),... Trước tình hình đó, pháp luật Việt Nam đã có những bước phát triển phù hợp với xu thế chung, nhà nước ta đã nội luật hóa các quy phạm điều ước quốc tế vào pháp luật Việt Nam. Nhà nước có nhiều chính sách mở rộng thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam Thực tế cho thấy, khi trở thành nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, vẫn còn nhiều quy định pháp luật chưa thực sự đi vào cuộc sống của người dân. Nhiều văn bản pháp luật vẫn chưa sử dụng cách tiếp cận ưu tiên quyền con người nên cần ưu tiên hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam, xác định lại ranh giới của pháp luật một cách hợp lý.