1. Quy định về lý luận và pháp luật nhà nước
Lý luận chung về nhà nước và pháp luật là một môn học quan trọng trong hệ thống các khoa học pháp lý. Trên cơ sở lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta cũng như tri thức chung của nhân loại về nhà nước và pháp luật, môn học này giới thiệu một cách khoa học những vấn đề cơ bản về nhà nước và pháp luật. Lý luận nhà nước và pháp luật là môn khoa học pháp lý nghiên cứu những quy luật chung nhất của quá trình xuất hiện, phát triển, tồn tại và biến mất của các kiểu nhà nước và pháp luật. Lý luận về nhà nước và pháp luật nghiên cứu những vấn đề cơ bản như nguồn gốc của nhà nước và pháp luật; bản chất, chức năng, hình thức, kiểu nhà nước và pháp luật; bộ máy nhà nước; hệ thống pháp luật, quan hệ pháp luật, quy phạm pháp luật; thực hiện và thi hành pháp luật; vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý, pháp chế xã hội chủ nghĩa và pháp quyền; Ý thức pháp luật và văn hóa pháp luật. Lý luận về nhà nước và pháp luật nghiên cứu tất cả các kiểu nhà nước và pháp luật, nhưng nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa được coi là đối tượng nghiên cứu của khoa học pháp lý này. Là một ngành khoa học pháp lý nghiên cứu những vấn đề cụ thể sau đây của nhà nước và pháp luật: Sự xuất hiện, phát triển, tồn tại và thay thế của các kiểu nhà nước và pháp luật để từ đó khái quát và nêu quy luật xuất hiện và phát triển của nhà nước và pháp luật. -Những đặc điểm chung, cơ bản và những biểu hiện chủ yếu của nhà nước và pháp luật trong đời sống xã hội như bản chất, chức năng, vai trò, hình thức..., bao gồm những biểu hiện trong từng kiểu nhà nước, những quy luật cụ thể trong lịch sử và trong nhà nước, pháp luật Việt Nam đang có hiệu lực. - Mối quan hệ giữa Nhà nước và pháp luật giữa chúng với nhau và với một số hiện tượng xã hội khác như: kinh tế, chính trị, tổ chức xã hội, đạo đức...
lý luận nhà nước và pháp luật
2. Phương pháp nghiên cứu lý luận chung về Nhà nước và pháp luật?
Lý luận chung về phương pháp nghiên cứu nhà nước và pháp luật bao gồm: Các phương pháp nghiên cứu cụ thể của lý luận chung là phương tiện để khoa học này làm sáng tỏ những vấn đề thuộc đối tượng của nó. Phương pháp phân tích là phương pháp chia vấn đề phức tạp thành các bộ phận, các yếu tố đơn giản để nghiên cứu làm sáng tỏ vấn đề. Chẳng hạn, làm rõ các khái niệm nhà nước và pháp luật bằng cách phân tích các đặc điểm của chúng. Phương pháp tổng hợp thường dùng để kết nối các yếu tố đã phân tích, khái quát để rút ra kết luận. Phương pháp trừu tượng hóa khoa học là sử dụng các thao tác tư duy để tách cái chung ra khỏi cái riêng, tạm thời loại bỏ cái riêng để giữ lại cái chung nhằm xây dựng các khái niệm chung, chẳng hạn, chỉ bản chất, kiểu nhà nước... Phương pháp xã hội học thông qua phỏng vấn, trao đổi, đối thoại, điều tra xã hội học... để biết dư luận xã hội về một vấn đề nào đó, chẳng hạn để tìm hiểu thêm về nhận thức pháp luật... Phương pháp so sánh là tìm ra những điểm giống nhau và khác nhau giữa nhà nước, pháp luật với các hiện tượng xã hội khác để nhận thức sâu sắc về bản chất, đặc điểm của chúng.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của lý luận chung về nhà nước và pháp luật là nhà nước và pháp luật - hai hiện tượng quan trọng và phức tạp nhất của kiến trúc thượng tầng chính trị - pháp luật của xã hội. Tuy nhiên, nhà nước và pháp luật còn được một số ngành khoa học xã hội như triết học, kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã hội khoa học, khoa học chính trị và các khoa học pháp lý khác nghiên cứu. Vì vậy, cần xác định rõ phạm vi nghiên cứu nhà nước và pháp luật của các ngành khoa học xã hội nói trên
. - Triết học là khoa học nghiên cứu những quy luật chung nhất của thế giới và sự nhận thức thế giới.1 Kế thừa và phát triển những tinh hoa trí tuệ của nhân loại, triết học Mác - Lênin có nhiệm vụ nghiên cứu những quy luật chung nhất của quá trình phát sinh, tồn tại và phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử. Triết học Mác - Lênin nghiên cứu nhà nước và pháp luật cùng với các hiện tượng xã hội khác thuộc kiến trúc thượng tầng chính trị - pháp luật và cơ sở hạ tầng cơ sở để phát hiện ra các quy luật phát triển của xã hội loài người nói chung, trong đó có nhà nước và pháp luật. Như vậy, triết học Mác - Lênin nghiên cứu nhà nước và pháp luật cũng như các hiện tượng xã hội khác một cách khái quát, chung nhất chứ không đi sâu vào từng vấn đề cụ thể của nhà nước và pháp luật. Kinh tế chính trị học là khoa học nghiên cứu các quan hệ sản xuất, các quy luật chi phối quá trình sản xuất, phân phối và trao đổi của cải vật chất trong xã hội loài người ở các giai đoạn phát triển lịch sử khác nhau của nó. Nhà nước và pháp luật cũng là đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Mác - Lênin, nhưng kinh tế chính trị Mác - Lênin chỉ nghiên cứu vai trò của nhà nước và pháp luật đối với sự vận hành của nền kinh tế và phân phối sản phẩm lao động xã hội, mà chưa đi sâu nghiên cứu các vai trò khác của nhà nước và pháp luật.
- Chủ nghĩa xã hội khoa học là khoa học nghiên cứu các quy luật của cách mạng xã hội chủ nghĩa và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội hiện thực của các dân tộc trên thế giới. Việc nghiên cứu nhà nước và pháp luật của chủ nghĩa xã hội khoa học chỉ diễn ra trong phạm vi của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội với những vấn đề cụ thể như: sự ra đời của nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, vai trò của nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, các chức năng cơ bản của nhà nước xã hội chủ nghĩa…
- Chính trị học là khoa học nghiên cứu quy luật hình thành và vận động của chính trị, quyền lực chính trị, cơ chế và phương thức thực hiện quyền lực chính trị, đảng chính trị và vai trò của các đảng chính trị trong cơ chế thực hiện quyền lực chính trị, hệ thống chính trị, quan hệ chính trị, lợi ích chính trị, hệ tư tưởng chính trị, ý thức chính trị... Chính trị học Mác - Lênin cũng nghiên cứu nhà nước và pháp luật trên cơ sở gắn nhà nước, pháp luật với việc thực hiện quyền lực chính trị trong xã hội. Một số vấn đề quan trọng của nhà nước và pháp luật được chính trị học Mác - Lênin đề cập như quyền lực nhà nước (một dạng của quyền lực chính trị); mối quan hệ giữa quyền lực nhà nước với các dạng quyền lực chính trị khác; vai trò của nhà nước, pháp luật trong việc thực hiện quyền lực chính trị; quan hệ giữa nhà nước với các đảng chính trị và các tổ chức xã hội khác trong việc thực hiện quyền lực chính trị; vai trò của pháp luật trong việc điều chỉnh các quan hệ chính trị, các nhu cầu và lợi ích chính trị... Như vậy, việc nghiên cứu nhà nước và pháp luật của chính trị học Mác - Lênin cũng trong phạm vi, giới hạn nhất định.
- Các khoa học pháp lí ở Việt Nam hiện nay được chia thành bốn nhóm chính, một là, các khoa học pháp lí lí luận - lịch sử, gồm Lí luận chung về nhà nước và pháp luật, Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam, Lịch sử nhà nước và pháp luật thế giới, Lịch sử tư tưởng chính trị - pháp lí; hai là, các khoa học pháp lỉ chuyên ngành luật, như Luật hiến pháp Việt Nam, Luật hành chính, Luật hình sự, Luật dân sự, Luật lao động, Luật kinh doanh...; ba là, các khoa học pháp lí ứng dụng, như Tội phạm học, Thống kê tư pháp, Giám định pháp y, Điều tra tội phạm; bốn là khoa học luật quốc tế.
4. Mục tiêu, yêu cầu và cấu trúc môn học?
Tóm tắt môn lý luận nhà nước và pháp luật – Môn học này giúp cho người học có cách nhìn tổng thể về nhà nước và pháp luật, giúp người học nắm vững được bản chất của các kiểu nhà nước, từng kiểu pháp luật.
Môn học này bao gồm 24 chương cụ thể:
Chương 1: Nhận thức và những đặc trưng cơ bản
Chương 2: Phương pháp luận, các phương pháp nghiên cưú và phương hướng phát triển của lý luận nhà nước và pháp luật
Chương 3: Sự hình thành và phát triển nhà nước
Chương 4: Khái niệm, bản chất, đặc trưng cơ bản và vai trò nhà nước
Chương 5: Kiểu nhà nước, hình thức nhà nước
Chương 6: Bộ máy và chức năng nhà nước
Chương 7: Nhà nước pháp quyền
Chương 8: Bản chất, hình thức, bộ máy, chức năng nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa việt nam
Chương 9: Hệ thống chính trị việt nam
Chương 10: Xây dựng nhà nước pháp quyền việt nam
Chương 11: Sự hình thành pháp luật
Chương 12: Các học thuyết nhận thức pháp luật, bản chất, khái niệm, đặc trưng cơ bản và chức năng của pháp luật
Chương 13: Kiểu, hình thức, nguồn pháp luật
Chương 14: Bản chất, vai trò, nguyên tắc, định hướng phát triển của pháp luật việt nam
Chương 15: Quy phạm pháp luật, văn bản quy phạm pháp luật
Chương 16: Quan hệ pháp luật
Chương 17: Ý thức pháp luật
Chương 18: Pháp chế
Chương 19: Hệ thống pháp luật
Chương 20: Xây dựng pháp luật
Chương 21:Thực hiện pháp luật, áp dụng pháp luật
Chương 22: Vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý
Chương 23: Các hệ thống pháp luật cơ bản trên thế giới
Chương 24: Cơ chế điều chỉnh pháp luật.
5. Nội dung lý luận chung về nhà nước và pháp luật
Nội dung môn học Lý luận chung về nhà nước và pháp luật không bao gồm tất cả các tri thức của khoa Lý luận chung về nhà nước và pháp luật mà chỉ chứa đựng những tri thức cơ bản, cơ bản và quan trọng nhất của khoa học này. Toàn bộ nội dung môn học Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật được trình bày đầu tiên trong giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật, được kết cấu thành các chương, mục cụ thể, có mối quan hệ chặt chẽ, logic và chặt chẽ với nhau. Ngoài giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và Pháp luật, nội dung của Lý luận chung về Nhà nước và Pháp luật còn có trong các tài liệu khoa học khác thuộc lĩnh vực khoa học Lý luận chung về Nhà nước và Pháp luật trong và ngoài nước như sách chuyên khảo, sách tham khảo, giáo trình, bài báo khoa học đăng trên tạp chí khoa học chuyên ngành, kỷ yếu hội thảo khoa học…
Nội dung bài viết:
Bình luận