Loại hình doanh nghiệp nào được hoạt động trong khu phi thuế quan?

1 Luật khu phi thuế quan?

 Thực vậy, hiện nay cả luật pháp  quốc tế và luật pháp  Việt Nam vẫn chưa có định nghĩa thế nào là phi thuế quan? Tuy nhiên,  khái niệm  thuế quan được định nghĩa là loại thuế do hải quan  một nước đánh vào hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu khi vận chuyển qua cửa khẩu của nước đó. Như vậy, phi thuế quan  là việc cơ quan hải quan  các nước không áp dụng và  thu các loại thuế liên quan đến việc xuất nhập khẩu  một mặt hàng nào đó. Việc áp dụng các biện pháp phi thuế quan  ảnh hưởng đến việc lưu chuyển hàng hóa giữa các nước đối tác và việc áp dụng các biện pháp phi thuế quan do pháp luật của mỗi nước điều chỉnh. Từ định nghĩa về phi thuế quan, việc áp dụng hình thức này đối với từng khu vực là vô cùng quan trọng. Căn cứ mục 4  Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu  2016 quy định  như sau:

" Khu phi thuế quan là khu vực kinh tế nằm trong lãnh thổ Việt Nam, được thành lập theo quy định của pháp luật, có ranh giới địa lý xác định, ngăn cách với khu vực bên ngoài bằng hàng rào cứng, bảo đảm Điều kiện cho hoạt động kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan của cơ quan hải quan và các cơ quan có liên quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu và phương tiện, hành khách xuất cảnh, nhập cảnh; quan hệ mua bán, trao đổi hàng hóa giữa khu phi thuế quan với bên ngoài là quan hệ xuất khẩu, nhập khẩu ".

 Bên cạnh đó, định nghĩa về khu phi thuế quan tại Quyết định số 100/2009/QĐ-TTg về việc ban hành quy chế hoạt động của khu phi thuế quan trong khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu như sau:

" Khu phi thuế quan là khu vực địa lý có ranh giới xác định, được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hàng rào cứng, có cổng và cửa ra vào bảo đảm điều kiện cho sự kiểm soát của cơ quan Hải quan và các cơ quan chức năng có liên quan, có cơ quan Hải quan giám sát, kiểm tra hàng hóa và phương tiện ra vào khu ".

Theo quy định của pháp luật, khu phi thuế quan nói chung là  khu vực thuộc khu kinh tế hoặc  khu kinh tế cửa khẩu, bao gồm: 

 Khu bảo thuế; 

 Khu kinh tế thương mại đặc biệt; 

 Khu thương mại công nghiệp; 

 Khu vực tự do và  khu vực có tên gọi khác do Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập có quan hệ xuất nhập khẩu giữa khu vực này với bên ngoài; 

 Phần bên trong là phần lãnh thổ Việt Nam nằm ngoài khu phi thuế quan. 

Các loại hình doanh nghiệp trong khu phi thuế quan

2. Ai được phép hoạt động trong khu phi thuế quan? 

Theo quy định tại Điều 5 - Quyết định số 100/2009/QĐ-TTg quy định về  đối tượng được phép hoạt động trong khu  phi thuế quan như sau: 

 Đối tượng hoạt động trong khu phi thuế quan được hiểu là  doanh nghiệp kinh doanh trong khu phi thuế quan; 

 thương nhân Việt Nam; 

 Chi nhánh, văn phòng đại diện của thương nhân Việt Nam; 

 Chi nhánh, văn phòng đại diện của thương nhân nước ngoài tại Việt Nam; 

 Nhà đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư.  

3. Hoạt động của khu vực phi thuế quan hiện nay ?  

Giống như các quốc gia áp dụng hình thức phi thuế quan, đối với lãnh thổ Việt Nam, khu vực phi thuế quan cũng có ranh giới xác định, được thành lập theo quy định của thủ tướng chính phủ, quan hệ mua bán, trao đổi hàng hóa giữa khu vực này và bên ngoài là quan hệ xuất khẩu hoặc nhập khẩu hàng hóa. Để được hợp pháp hóa đi vào hoạt động, doanh nghiệp thành lập trong khu vực phi thuế quan cần đáp ứng những điều kiện sau đây: 

 - Được thành lập theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ; 

 - Có ranh giới xác định ; 

 - Được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài, có hàng rào cứng bao quanh khu trừ các khu kinh tế – thương mại đặc biệt của mỗi quốc gia ; 

 - Có cổng và cửa ra vào bảo đảm điều kiện cho sự kiểm tra, giám sát, kiểm soát của cơ quan Hải quan và các cơ quan chức năng khác có liên quan, có tổ chức Hải quan thực hiện kiểm tra, giám sát hàng hóa và phương tiện ra, vào khu ; 

 - Không có dân cư sinh sống bên trong ; 

 - Có quy chế kiểm soát hàng hóa ra vào chặt chẽ ; 

 - Khu phi thuế quan có thể nằm trong khu công nghiệp và thỏa mãn yêu cầu trên ; 

 - Mua bán hàng hóa trong khu phi thuế quan sẽ được coi là hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu.  Sau khi đáp ứng đủ những điều kiện thành lập, doanh nghiệp hoạt động trong khu phi thuế quan lựa chọn loại hình hoạt động phù hợp như sau: 

 Các hoạt động thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ và các hoạt động khác quy định tại Luật Thương mại; 

 Sản xuất, gia công, tái chế, lắp ráp, chế biến hàng hóa.  Các hoạt động đều phải tuân thủ các quy định của pháp luật có liên quan của Việt Nam về hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh, hạn chế kinh doanh và kinh doanh có điều kiện.  

4.Tác động của việc thành lập khu phi thuế quan đối với xã hội là gì? 

4.1. Lợi ích của việc thành lập khu phi thuế quan trên thực tế: 

 - Thứ nhất, việc thành lập các khu phi thuế quan, hay được hiểu là các doanh nghiệp hoạt động  miễn thuế, là để giải quyết chế độ việc làm của người lao động, tránh tình trạng thất nghiệp gây ra các tệ nạn xã hội, gây bất an cho dư luận, đồng thời để đào tạo đội ngũ kiến thức, kỹ năng của người lao động để nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp; 

 - Thứ hai, các khu phi thuế quan thường tập trung các doanh nghiệp đang hoạt động sẽ tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, mua bán, trao đổi sản phẩm, hàng hóa trong khu kinh tế tài chính cho hoạt động xuất khẩu và xuất khẩu. Tại khu phi thuế quan sẽ vô cùng thuận lợi để kết nối với các doanh nghiệp nhỏ, vừa và lớn có  cơ hội tiếp xúc, tìm hiểu và hợp tác với nhau trên nhiều cửa khẩu khác nhau. Đây  là tín hiệu tích cực cho việc giao lưu, hội nhập  hàng hóa với thị trường quốc tế trong và ngoài nước.  

- Thứ ba, việc tổ chức  khu phi thuế quan nhằm tạo  ưu đãi về thuế  cho doanh nghiệp nói chung. Khi hoạt động trong khu  phi thuế quan, doanh nghiệp  được hưởng  nhiều ưu đãi khi  xuất khẩu hàng hóa ra nước ngoài, được miễn  thuế và không phải chịu  thuế thu nhập cá nhân, thuế  trị giá. Đồng thời, doanh nghiệp cũng có thể xuất khẩu các sản phẩm này ra nước ngoài hoặc  nhà đầu tư nước ngoài cũng có thể vào Việt Nam để cung cấp  hàng hóa, dịch vụ theo yêu cầu từ  Việt Nam để xuất khẩu vào khu phi thuế quan tại khu kinh tế cửa khẩu  áp dụng  thuế suất  giá trị gia tăng 0% . 

 - Cơ sở trong trường hợp phi thuế quan có thể tham khảo kinh nghiệm nước ngoài. Bên cạnh đó, việc hình thành  khu phi thuế quan sẽ giúp đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước, đồng thời bảo hộ hiệu quả nền sản xuất quốc gia. 

4.2. Nhược điểm của việc thành lập khu phi thuế quan trên thực tế: 

 - Thứ nhất, do các doanh nghiệp hoạt động trong khu phi thuế quan  theo hình thức tập trung nên sẽ bất cập về  quản lý  con người; 

 - Thứ hai, cũng như  con người, công tác quản lý hàng hóa cũng gặp nhiều hạn chế, rủi ro, hàng kém chất lượng tràn vào nước ta. Chẳng hạn, đối với việc kiểm soát  nguồn  thực phẩm đông lạnh nhập khẩu từ nước ngoài vào Việt Nam như: Ba rọi bò Mỹ nhưng  xuất xứ có thể từ Trung Quốc, làm giả bao bì để vào Việt Nam,  nhập  thịt gà, chân gà đông lạnh để làm thức ăn nhanh, nhưng thực tế các loại thực phẩm này  bị cấp đông  không rõ năm sản xuất,… đe dọa trực tiếp đến uy tín  cũng như hình ảnh của công ty, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. 

 - Thứ ba, do nằm trong khu phi thuế quan nên chế độ ưu đãi  cũng sẽ  ảnh hưởng đến thị trường trong nước nếu công tác quản lý không được thực hiện một cách nghiêm túc và hiệu quả. Khi đó,  sản phẩm nước ngoài  nhập khẩu qua khu phi thuế quan có giá rẻ hơn, cạnh tranh không lành mạnh với thị trường trong nước, dẫn đến việc tiêu thụ hàng hóa của các công ty xuất khẩu trong nước bị đình trệ. 

5. Hiện nay ở Việt Nam có những khu phi thuế quan nào? 

Hiện nay, tại Việt Nam, các khu phi thuế quan được quản lý chặt chẽ bằng pháp luật và các khu phi thuế quan đang hoạt động được liệt kê chi tiết tại Quyết định 100/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Văn phòng Thủ tướng Chính phủ. Hợp nhất số 16/VBHN-CTB. Các khu phi thuế quan được phân chia  theo tính chất đặc thù và hoạt động kinh tế  như sau: 

 - Đối với khu phi thuế quan thông thường: 

 Khu chế xuất, Doanh nghiệp chế xuất, Kho bảo thuế, Khu bảo thuế, Khu kinh tế thương mại đặc biệt, Khu thương mại và công nghiệp; 

 Các khu kinh tế khác được thành lập và  hưởng  ưu đãi về thuế, nhưng các khu phi thuế quan theo quyết định 100/2009/QĐ-TTg, nhìn chung quan hệ trao đổi hàng hóa giữa các khu kinh tế này với các chủ sở hữu bên ngoài chủ yếu là  xuất  nhập khẩu hàng hóa.  

- Đối với khu thuế quan là khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu: 

 Khu bảo thuế, khu kinh tế thương mại đặc biệt, khu thương mại công nghiệp, khu thương mại tự do; 

 Các khu vực có tên gọi khác, do Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập, có mối quan hệ xuất  nhập khẩu giữa khu vực này với thế giới bên ngoài. Danh sách các khu phi thuế quan đang hoạt động tại Việt Nam hiện nay:

- Khu phi thuế quan tỉnh Thanh Hóa - Khu kinh tế Nghi Sơn: 

 Về tính chất, Khu kinh tế Nghi Sơn bao gồm các hoạt động  sau: 

 Là khu kinh tế tổng hợp, đa ngành, đa lĩnh vực, tập trung vào công nghiệp nặng và công nghiệp cơ bản như: công nghiệp lọc - hóa dầu, công nghiệp luyện cán thép chất lượng cao, cơ khí chế tạo, công nghiệp chế tạo và lắp ráp ô tô, đóng mới sửa chữa tàu biển và xây dựng, công nghiệp điện, công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng, sản xuất, chế biến hàng tiêu dùng, hàng xuất khẩu... gắn với  xây dựng và khai thác  cảng biển Nghi Sơn có hiệu quả; hoạt động theo cơ chế ưu đãi đặc biệt; là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa và vùng Bắc Trung Bộ. Là vùng đô thị công nghiệp - du lịch - dịch vụ quan trọng của tỉnh Thanh Hóa và vùng Nam Thanh - Bắc Nghệ; có  giới hạn và quy luật vận hành riêng.  Khu kinh tế Nghi Sơn có hai khu chức năng chính: khu bảo thuế hay còn gọi là khu phi thuế quan và khu thuế quan.  Khu phi thuế quan có diện tích khoảng 550 ha, gắn  với cảng biển, bao gồm: 

 Khu  cảng và bến cảng khoảng 50 ha; 

 Khu trung tâm tài chính, trung tâm dịch vụ, trung tâm điều hành,  quảng bá, giới thiệu, trưng bày sản phẩm và vui chơi giải trí có diện tích khoảng 100 ha; 

 Khu xuất khẩu tự do, khu tái chế  công nghiệp  khoảng 320 ha; 

 Đất giao thông trong khu bảo thuế khoảng 80 ha.  Trong tương lai, khu phi thuế quan thuộc Khu kinh tế Nghi Sơn được định hướng phát triển  hạ tầng kỹ thuật như sau: 

 Xây dựng tuyến đường sắt nối khu phi thuế quan và khu cảng Nghi Sơn với hệ thống đường sắt quốc gia; 

 Đầu tư xây dựng  cảng phía Bắc Nghi Sơn phục vụ trực tiếp cho  công nghiệp lọc hóa chất, xi măng và khu phi thuế quan.