Lãnh đạo của cuộc khởi nghĩa nông dân Yên Thế là ai? [2024]

1 Nguyên nhân 

 Năm 1858, tàu chiến  Pháp bất ngờ nổ súng tấn công bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng, vạch trần âm mưu thôn tính nước ta. Ngày 16-3-1884, Pháp cho quân đánh chiếm Yên Lễ Thượng, để làm bàn đạp tiến vào Thái Nguyên. Nhân dân nơi đây đã vùng lên đấu tranh bảo vệ quê hương, dẫn đến cuộc khởi nghĩa yên dân. Nguyên nhân chính của cuộc khởi nghĩa là lòng yêu nước của nông dân quyết tâm chống  quân viễn chinh Pháp xâm lược. 

Lãnh đạo khởi nghĩa yên thế là gì

2 Người lãnh đạo 

 Lãnh tụ đầu tiên của Khởi nghĩa Yên Thế là Lương Văn Bành (tức Đề Cáp). Tháng 3 năm 1892, quân Pháp tổ chức  đàn áp quy mô lớn. Trong cuộc chiến này, Đề Cáp không may anh dũng hy sinh, buộc nghĩa quân phải rút  khỏi căn cứ. Khởi nghĩa Yên Thế có nguy cơ tan rã. Tướng Hoàng Hoa Thám  lên nắm quyền chỉ huy, củng cố  lực lượng, lãnh đạo nghĩa quân tiếp tục chiến đấu.  Thành tích lớn nhất của ông là đã hai lần buộc thực dân Pháp phải ký hòa ước  vào các năm 1894 và 1901. Ông còn lập nhiều trận đánh lớn như Hố Chuối, Đồng Hôn đến Yên Thế, Cao Thượng đến Tân Yên, khiến quân Pháp  nhiều thiệt hại và khiếp sợ. 

 3 Vị trí, mục đích, tính chất 

 Khởi nghĩa Yên Thế tuy diễn ra gần như đồng thời với phong trào Cần Vương, nhưng nó không mang danh nghĩa “phò vua cứu nước”. Bởi vì đó chỉ là một cuộc nổi dậy tự phát, để đánh đuổi quân xâm lược trên quê hương và bảo vệ con đường sống của họ. Quân Pháp áp dụng chính sách “chia để trị”, chia nước ta  thành 3 kỳ. Khởi nghĩa Yên Thế bắt đầu từ vùng Yên Thường (tỉnh Bắc Giang) rồi lan ra một số địa phương ở Bắc Kỳ. Mục đích của khởi nghĩa Yên Thế là chống  quân Pháp và chính quyền bù nhìn do Pháp dựng lên. 4 thế mạnh 

 Cuộc nổi dậy có những người lãnh đạo  trí thức. Tuy nhiên, lực lượng tham gia khởi nghĩa chủ yếu là tầng lớp nông dân, họ căm phẫn chế độ phong kiến ​​và thực dân Pháp đã tước đoạt sự bình yên  trong cuộc sống của họ.  

5 Phát triển 

 5.1 Bước đầu tiên 

 Về diễn biến, giai đoạn đầu Khởi nghĩa Yên Thế đã chứng kiến ​​hàng chục cuộc kháng chiến yêu nước do các thủ lĩnh như: Đề Cáp, Lương Văn Ky, Bá Phức,…. Tuy nhiên, phong trào chưa thống nhất về tổ chức nên có sự lúng túng trong đường lối. Tuy nhiên, nghĩa quân đã lập được một số thành tích. Đến cuối năm 1891, vùng Yên La hầu như đã được bảo vệ, nghĩa quân mở rộng hoạt động đến cả Phủ Lạng Thương.  Năm 1891,  Pháp lại tấn công Hố Chuối, nghĩa quân Yên Thế  chống cự không nổi nên quyết định rút về Đồng Hòm. Thực dân Pháp nhanh chóng tiến sâu vào khu vực Nhã Nam, xây đồn lũy, càn quét vô cùng ác liệt nhằm tiêu diệt  nghĩa quân.  Để chống lại âm mưu đàn áp của địch, nghĩa quân đã thành lập  cụm lũy gồm 7 hệ thống lũy ​​do Đề Cáp, Đề Thám, Bá Phác, Đề Tam, Đề Tuất, Đề Chung và Tổng Tài chỉ huy. Nhờ sự kiện này, tai tiếng của De Cum ngày một lớn. Ông được mệnh danh là thủ lĩnh tài ba của Yên Thế.  Tháng 3 năm 1892, Pháp cử tướng Voiron chỉ huy hơn 2.200 quân tấn công  vào căn cứ của nghĩa  quân với quy mô lớn. Quân nổi dậy sau nhiều trận kịch chiến đã phải rút khỏi căn cứ. Số lượng quân đội giảm đáng kể, một số thủ lĩnh đầu hàng, những người khác chết trong trận chiến. Tháng 4 năm 1892, tù trưởng De Cap bị giết. Hoàng Hoa Thám lên thay, chấn chỉnh  quân đội và trở thành Thủ lĩnh tối cao của Nghĩa quân Yên Thế. 

 5.2 Thời kỳ thứ hai (1893 - 1897) 

 Trong thời kỳ này, nghĩa quân đã hai lần buộc Pháp phải ký hiệp định đình chiến, lần thứ nhất vào tháng 10 năm 1894, lần thứ hai vào tháng 12 năm 1897. Ông đã củng cố  lực lượng, truy lùng và bắt sống những nghĩa sĩ còn sống sót ở Yên Thế và vùng phụ cận, sau đó lãnh đạo cuộc khởi nghĩa tiếp tục. Số  nghĩa quân tuy  giảm so với đợt 1 nhưng địa bàn hoạt động rộng hơn trước.  Năm 1894, nghĩa quân khôi phục  căn cứ Hố Chuối ở Yên Thế, mở rộng địa bàn ra các tỉnh khác của Bắc Kỳ. Đến lúc này, các phong trào dưới ngọn cờ Cần Vương đã tan  nên thực dân Pháp có điều kiện tập trung binh lực  đàn áp cuộc khởi nghĩa Yên Thế.  

5.3 Bước thứ ba 

 Mặc dù tình thế  buộc phải đình chiến hơn chục năm, nhưng nghĩa quân Yên  vẫn giữ vững tinh thần chiến đấu. Họ tự túc được cả sản xuất và quân nhu, đồng thời tăng cường mua sắm  vũ khí, ráo riết luyện tập chờ ngày quyết chiến. Nhờ vậy, 200 binh lính của Fan Xương tuy  số lượng ít nhưng đều là tinh nhuệ. Đồng thời, trong thời kỳ này, Đề Thám còn mở rộng quan hệ giao thiệp với các nhà yêu nước ở Bắc Bộ và Trung Bộ. 

 Hoàng Hoa Thám  hai lần tiếp đón  nhà yêu nước Phan Bội Châu. Giữa năm 1906, Đề Thám còn bàn  phương hướng đánh giặc với  Phan Châu Trinh.  Lúc này, quân đội Pháp bắt đầu hành động  quyết liệt hơn. Họ khẩn trương xây dựng căn cứ quân sự, gấp rút chuẩn bị cho  trận đánh quyết liệt với nghĩa quân  Hoàng Hoa Thám. 

 5.4 Thời kỳ thứ tư (1909 - 1913) 

 Năm 1908, hai sự kiện chấn động khiến nước Pháp mất đi nhiều sĩ quan chủ chốt. Hai trận binh biến này  được lên kế hoạch cẩn thận nhưng không đạt được thành công như mong muốn khiến quân của Đề Thám phải rút lui. Kết quả  24 người tham gia  binh biến bị Pháp xử tử, 70 người bị kết án tù chung thân.  

Thực dân Pháp không bỏ lỡ thời cơ, một lần nữa chuẩn bị  phản công đàn áp cuộc khởi nghĩa. Tháng 1 năm 1909, khoảng 15.000 quân Pháp và bè lũ thân Pháp dưới sự chỉ huy của Đại tá Batay (Trận) ào ạt tiến đánh Yên Thế. Quân khởi nghĩa cố thủ, rút ​​dần về Phúc Yên, Vĩnh Yên, Bắc Ninh rồi lùi về Tam Đảo, Thái Nguyên. Dù phải rút lui nhưng nghĩa quân vẫn  rút lui và đánh trả, khiến quân địch tuy  thắng nhưng bị thương vong nhiều. Điển hình là trận chặn địch ở đồn Hôm, Yên Thế (30-1-1909); Trận núi Hàm Lợn, Tam Đảo, Phúc Yên (15-3-1909). Đến cuối năm 1909, phong trào coi như  thất bại về cơ bản sau khi liên tiếp bị quân Đề Thám thất bại  trong nhiều trận  quan trọng. Bà Ba Cẩn (vợ  Hoàng Hoa Thám) bị bắt, đày đi Guyana, trên đường đi đày bà đã tự vẫn để giữ bình tĩnh. 

 Có nhiều giả thuyết khác nhau về cái chết của Hoàng Hoa Thám, nhưng trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến một giả thuyết phổ biến nhất. Do quân số ngày càng cạn kiệt, Đề Thám phải nhờ đến  thủ lĩnh quân Cờ đen. Tuy nhiên, vào ngày 10 tháng 2 năm 1913, Đề Thám bị hai thuộc hạ của Lương Tam Kỳ giết chết trong một khu rừng cách chợ  2 km, và đầu hàng Pháp để nhận được phần thưởng. Sự kiện này đánh dấu sự thất bại hoàn toàn của phong trào Khởi nghĩa Yên Thế. 

 6 Kết quả - Ý nghĩa 

 Năm 1913, Hoàng Hoa Thám bị giết, đánh dấu sự thất bại của cuộc khởi nghĩa. Các sử gia cho rằng,  thất bại này có nguyên nhân sâu xa là do hạn chế về mặt lãnh đạo, sức mạnh của nghĩa quân còn mỏng và yếu, khó chống lại sự đàn áp của quân Pháp với sự hỗ trợ của triều đình thân Pháp nhà Nguyễn. Khởi nghĩa Yên Thế đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam. Tuy cuối cùng không đạt được mục tiêu đánh đuổi hoàn toàn quân Pháp ra khỏi đất nước nhưng cuộc khởi nghĩa đã góp phần thổi bùng lên ngọn lửa yêu nước và tinh thần đấu tranh chống  ngoại xâm. Hơn nữa, cuộc khởi nghĩa còn góp phần làm chậm quá trình bình định của thực dân Pháp.  

7 Di sản 

 Khởi nghĩa Yên Thế đã diễn ra cách đây một thế kỷ nhưng  vẫn  làm lay động biết bao trái tim yêu lịch sử.  Điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tìm hiểu thêm về cuộc khởi nghĩa  là Khu di tích Khởi nghĩa Yên Thế, nằm trên địa phận thị trấn Phồn Xương, huyện Yên Thế. Trong nhà trưng bày của khu di tích hiện còn trưng bày nhiều dụng cụ sinh hoạt như mâm đồng, chén, bình, lọ,… của bộ đội cũng như các loại vũ khí  sử dụng trong chiến đấu. Trước sân  có tượng Tổng tư lệnh Hoàng Hoa Thám với câu nói nổi tiếng: 

Hàng năm vào tháng 3, tại đây diễn ra Lễ hội khởi nghĩa Yên Thế. Lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ cuộc khởi nghĩa và vinh danh các  danh tướng đã chiến đấu  cho vùng đất này.  Phần hội của chương trình có nhiều hoạt động hấp dẫn như thi đấu thể thao, võ thuật,  múa rối nước, lễ hội,… Sau 3 năm  tạm dừng do ảnh hưởng của dịch bệnh, lễ hội đã quay trở lại vào năm 2022 với sự ủng hộ và đón đợi của người dân.  Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã công nhận khu di tích xếp thứ 23 trong danh sách di tích quốc gia đặc biệt, Lễ hội Kỳ yên cũng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.  Ngoài ra, người ta  thường đi ngang qua những con đường, trường học hay những địa danh mang tên Hoàng Hoa Thám và nhiều  tướng lĩnh của nghĩa quân Yên Thế. Đó là sự tôn vinh, tri ân của hậu thế đối với các vị anh hùng dân tộc. Trong suốt chiều dài lịch sử Việt Nam, Khởi nghĩa Yên Thế đã trở thành biểu tượng sáng ngời của tinh thần bất khuất và lòng yêu nước cháy bỏng của dân tộc, sẵn sàng hy sinh xương máu để đương đầu với quân xâm lược, để lại  trang sử hào hùng.