Kỹ năng viết luận cứ bào chữa

Kỹ năng chuẩn bị luận cứ bào chữa cho bị cáo 

 Khả năng chuẩn bị luận cứ bào chữa cho bị cáo. Dù chất lượng luật sư như thế nào thì trước khi tham gia phiên tòa  phải chuẩn bị kế hoạch bào chữa thật chi tiết, đặc biệt chú ý lập luận  bảo vệ quyền và lợi ích của bị cáo trên cơ sở những nhận định, đánh giá, sự buộc tội có trong hồ sơ  và các tài liệu, chứng cứ, vật chứng  liên quan đến vụ án. 

  Kết quả của việc phòng thủ phụ thuộc rất nhiều vào sự chuẩn bị của người phòng thủ. Nó giúp luật sư bào chữa tự tin, giữ tư duy chủ động trong suốt quá trình tranh tụng, nhanh chóng bổ sung  những lập luận  mới nảy sinh trong quá trình tranh tụng. Nếu không chuẩn bị kỹ phần bào chữa thì luật sư sẽ rơi vào  thế bị động, việc bào chữa sẽ dàn trải, dài dòng, lập luận thiếu logic, chặt chẽ, thậm chí dùng sai thuật ngữ, bỏ sót  tình tiết có lợi cho bị cáo, đương sự, không tập trung vào vấn đề cốt yếu nhằm xóa tội, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo.  

 Để chuẩn bị bản luận cứ bào chữa tốt thì người bào chữa phải tổng hợp các tài liệu đã có trong hồ sơ, các tài liệu thu thập được sau khi nghiên cứu hồ sơ, các tài liệu do bị cáo và thân nhân của họ cung cấp; các tài liệu thu nhập được trong quá trình gặp người làm chứng, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi liên quan đến vụ án, các tài liệu đã xuất trình với cơ quan tiến hành tố tụng đề nghị họ chấp nhận làm chứng cứ của vụ án và các văn bản quy phạm pháp luật như Hiến pháp, Luật tố tụng dân sự, Luật tố tụng hình sự,… mà người bào chữa sẽ sử dụng và viện dẫn khi bào chữa. 

  Để xây dựng được một bài bào chữa ngắn gọn, xúc tích, lập luận chặt chẽ, logic và có sức thuyết phục, Luật sư phải tập trung trí tuệ phân tích các quan điểm, nhận định, đánh giá luận cứ buộc tội của Kiểm sát viên về diễn biến vụ án, đặc điểm phạm tội, các dấu hiệu của cấu thành tội phạm và các luận cứ buộc tội. Trên cơ sở đó, so sánh với nhận định, đánh giá, quan điểm của mình sau khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, xem xét hiện trường, tài liệu, chứng cứ, vật chứng có liên quan, tìm hiểu nhân thân bị cáo và tham khảo ý kiến cơ quan tổ chức, cá nhân có liên quan hoặc biết vụ việc và đưa ra luận cứ của mình. 

  Thông thường nội dung của bài bào chữa gồm 3 phần: Phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận.  

1– Phần mở đầu của bài bào chữa bao giờ cũng bắt đầu từ những lời thưa gửi xã giao, lịch thiệp: “Kính thưa Hội đồng xét xử; kính thưa vị đại diện Viện kiểm sát giữ quyền công tố, thưa các quý vị…” thể hiện sự tôn trọng với tất cả mọi người. Sau đó, luật sư bào chữa  giới thiệu về bản thân, tổ chức chủ quản và lý do tham gia bào chữa, bảo vệ  thân chủ.  Ví dụ: Thưa quý hội đồng xét xử,  thưa quý công tố, tôi là Nguyễn Văn A, trợ giúp viên pháp lý (luật sư là nhân viên) của Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tại Hà Nội, hôm nay tôi được giao nhiệm vụ bào chữa cho người được trợ giúp pháp lý là bị cáo Nguyễn Văn B trong phiên tòa xét xử. Có nhiều cách  mở đầu  nhưng nhìn chung phần mở đầu cần được giới thiệu để hội đồng xét xử và những người tham gia phiên tòa biết luật sư bào chữa là ai, lý do tham gia bào chữa, bào chữa cho ai? Yêu cầu của phần mở đầu là phải gây được sự chú ý của người nghe, kích thích  sự quan tâm của  những người tham dự phiên tòa và định hướng  họ tiếp thu ý kiến, lập luận của Luật sư. Vì vậy, phần mở đầu cần ngắn gọn, rõ ràng, khúc triết, thu hút sự chú ý của người nghe ngay từ đầu.  

2– Nội dung  bào chữa phải tập trung vào việc phân tích các nhận định, đánh giá, lập luận trái với bản cáo trạng và đưa ra các chứng cứ hợp pháp  chứng minh sự không đầy đủ, mâu thuẫn và không phù hợp với quy luật của sự thật khách quan của vụ án để bác bỏ quan điểm buộc tội của Viện kiểm sát và minh oan cho bị cáo. Phần này phải đưa ra  chứng cứ, phân tích  các tình tiết có lợi cho khách hàng, phải viện dẫn những căn cứ pháp luật  có lợi cho khách hàng để  chứng minh cho định hướng bào chữa của mình. . Trong trường hợp có tình tiết mới, luật sư thu thập  chứng cứ để xóa tội hoặc giảm tội, sau đó dùng chứng cứ đó để bác bỏ cáo buộc  của bên nguyên. Để có lập luận xin giảm tội, đề nghị giảm  tội, luật sư phải nêu  điều kiện (nguyên nhân phạm tội), phân tích đặc điểm nhân cách của thân chủ tại thời điểm phạm tội, dẫn đến động cơ phạm tội, làm rõ động cơ phạm tội, nguyên nhân dẫn đến việc bị can phạm tội và cấu thành tội phạm. Trong nhiều trường hợp, động cơ phạm tội quyết định hình thức của lỗi là yếu tố định khung và định khung hình phạt, nhưng đồng thời cũng là  tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ trách nhiệm  hình sự. Vì vậy, luật sư cần thận trọng đề cập đến những vấn đề trên khi làm như vậy có tác dụng định tội hoặc  tình tiết giảm nhẹ. 

3– Bài bào chữa phải ngắn gọn, có ý nghĩa, trong đó khẳng định quan điểm và phần kết luận của bài bào chữa  với các chứng cứ pháp lý rõ ràng và kiến ​​nghị Hội đồng xét xử áp dụng pháp luật. Sử dụng điểm, khoản, điều của  luật tương ứng để  đưa ra  kết luận có lợi cho người được trợ giúp pháp lý cũng như  giải quyết các vấn đề khác của vụ án. Cuối cùng, luật sư bày tỏ sự tin tưởng vào sự xét xử công bằng, bình đẳng, khách quan và đúng pháp luật của Hội đồng xét xử và xin chân thành cảm ơn. 

  Một số điều cần ghi nhớ khi bào chữa

1. Khi chuẩn bị luận điểm bào chữa, sau mỗi ý phải có khoảng trống, xuống dòng để có thể bổ sung  nội dung mới phát sinh tại phiên tòa và tránh sửa, tẩy xóa trong phần bào chữa. Đây là kinh nghiệm thực hành có nhiều lợi ích nên người phòng bị cần lưu ý. 
2. Việc bào chữa dù  cẩn thận đến đâu cũng không phải là hoàn hảo nhất vì  được chuẩn bị trên cơ sở những gì đã có trong hồ sơ  và các chứng cứ, tài liệu đã thu thập được. Có thể là không đầy đủ hoặc thừa, không cần thiết khi tòa xét xử có tình tiết mới, tình tiết mới, chứng cứ mới hoặc người tố cáo tự rút  hoặc bổ sung  chứng cứ buộc tội  mình. Vì vậy, luật sư cần  chú ý lắng nghe khi Kiểm sát viên đọc cáo trạng, cũng như phần hỏi, đối đáp, tranh luận của những người tham gia phiên tòa để nhanh chóng điều chỉnh quan điểm, nhận xét, đánh giá và đưa ra luận cứ gỡ tội phù hợp; 

3. Khi tranh luận trước tòa, luật sư nên sử dụng bản kế hoạch bào chữa chi tiết chứ không nên đọc bản bào chữa đã soạn sẵn. Điều này sẽ giúp  luật sư tự tin và tự nhiên hơn, tự do hơn, thoải mái hơn mà không phụ thuộc quá nhiều vào người bào chữa. Tất nhiên, luật sư phải quen thuộc với việc bào chữa đã  chuẩn bị sẵn. 
4. Trước khi tham gia phiên tòa, người bào chữa cần thẩm tra lời bào chữa và lời bào chữa bằng cách đọc lại, hiệu đính nội dung, lập luận của lời bào chữa, đồng thời chuẩn bị các tài liệu, chứng cứ cần thiết để chứng minh cho việc bào chữa. Tài liệu, chứng cứ phục vụ cho việc bào chữa phải được sắp xếp khoa học, thuận tiện cho việc sử dụng tại phiên tòa, theo cách tài liệu nào dùng trước thì để trên đầu, tài liệu nào dùng sau thì để ở phần đầu, khi cần trích dẫn thì tìm hoài không thấy.