Khám nghiệm tử thi là gì?

Khám nghiệm tử thi là gì? Quy định pháp luật về khám nghiệm tử thi theo Bộ luật tố tụng hình sự 2015?

Trong pháp luật hình sự, khám nghiệm tử thi được coi là một khâu quan trọng, phải tiến hành cẩn trọng, kỹ lưỡng khi có trường hợp chết bất thường không rõ nguyên nhân. Trên thực tế, một số lượng lớn khám nghiệm tử thi được thực hiện để hỗ trợ điều tra vụ án. Tuy nhiên, trong từng trường hợp cụ thể, việc khám nghiệm tử thi được thực hiện theo yêu cầu của gia đình người chết hoặc theo yêu cầu của pháp luật hình sự. Ai có quyền khám nghiệm tử thi? Thủ tục khám nghiệm tử thi là gì?

*Cơ sở pháp lý

– BLHS 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017);

– Bộ luật tố tụng hình sự 2015;

– Quyết định số 111/QĐ-VKSTC Ban hành Quy chế thực hành quyền công tố và kiểm sát việc khởi tố, điều tra và kiểm sát xét xử của Viện trưởng VKSND tối cao.

1. Khám nghiệm tử thi là gì?

Khái niệm khám nghiệm tử thi được nhìn từ nhiều góc độ chuyên môn. Khám nghiệm tử thi có thể được thực hiện cho các mục đích pháp lý và y tế. Từ góc độ y học, khám nghiệm tử thi là một thủ tục phẫu thuật rất tiên tiến nhằm kiểm tra xác chết để xác định nguyên nhân cái chết và để đánh giá xem có bất kỳ bệnh tật hoặc thương tích nào trong cơ thể hay không. Đây là một thủ tục được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên ngành được gọi là nhà nghiên cứu bệnh học.
Từ quan điểm pháp lý, khám nghiệm tử thi pháp y được thực hiện khi nguyên nhân cái chết có thể là do tội phạm, trong khi khám nghiệm pháp y được thực hiện để xác định nguyên nhân tử vong về mặt y tế và được sử dụng trong trường hợp nguyên nhân tử vong không rõ ràng và không xác định, hoặc có thể vì lý do tử vong. mục đích nghiên cứu. Theo đó, để truy cứu trách nhiệm hình sự, khám nghiệm tử thi là giai đoạn điều tra nhằm phát hiện dấu vết của tội phạm trên cơ thể nạn nhân đã chết, xác định nguyên nhân cái chết trong việc giải quyết các vụ án hình sự chết người như tai nạn giao thông, tai nạn lao động hoặc một số vụ án khác. các trường hợp.

2. Quy định về khám nghiệm tử thi theo Bộ luật Tố tụng Hình sự:

2.1. Điều kiện để tiến hành khám nghiệm tử thi:

Việc khám nghiệm tử thi được thực hiện khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:

– Có sự đồng ý của người đó trước khi chết;

– Có sự đồng ý của cha, mẹ, vợ, chồng, con thành niên hoặc người giám hộ nếu không có ý kiến của người đó trước khi chết;

– Theo quyết định của người đứng đầu cơ sở khám bệnh, chữa bệnh hoặc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong trường hợp luật quy định

2.2. Phân loại:

Theo khoa học pháp lý, ta có thể chia việc khám nghiệm tử thi thành 2 loại:

– Khám nghiệm tử thi theo yêu cầu: Khám nghiệm tử thi theo yêu cầu được thực hiện khi có sự đồng ý của người đó trước khi chết hoặc có sự đồng ý của cha, mẹ, vợ, chồng, con thành niên hoặc người giám hộ nếu không có ý kiến của người đó trước khi chết. Trong trường hợp này, các cơ quan chức năng không thể tiến hành việc khám nghiệm tử thi khi chưa có yêu cầu.
– Khám nghiệm tử thi theo quy định của pháp luật: Khám nghiệm tử thi đương nhiên được thực hiện theo quyết định của cơ quan chức năng cụ thể là của người đứng đầu cơ sở khám bệnh, chữa bệnh hoặc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong trường hợp luật quy định. Khi có căn cứ xác nhận về việc người đó chết bất thường hay chưa thể tìm ra nguyên nhân cái chết thì các chủ thể này được quyền ra quyết định khám nghiệm tử thi để xác định nguyên nhân cái chết và phục vụ công tác tố tụng theo quy định pháp luật mà không cần bất cứ yêu cầu nào.

Theo chuyên ngành y khoa, khám nghiệm tử thi có thể phân loại ra thành khám nghiệm bên ngoài và khám nghiệm bên trong. Một cuộc kiểm tra nội bộ cần có sự đồng ý của người thân. Sau khi kiểm tra bên trong hoàn tất, cơ thể sẽ được phục hồi bằng các mũi khâu.

2.3. Đối tượng có quyền khám nghiệm tử thi

Tại điều 202 bộ luật tố tụng hình sự 2015 có quy định cụ thể:

“Việc khám nghiệm tử thi được thực hiện bởi giám định y khoa dưới sự chủ trì của nhân viên điều tra và phải có sự hỗ trợ.
Trước khi khám nghiệm, Điều tra viên phải thông báo cho Kiểm sát viên cùng cấp về thời gian, địa điểm để cử Kiểm sát viên giám sát việc khám nghiệm. Công tố viên phải có mặt để giám sát việc khám nghiệm tử thi. Có thể mời giám định viên kỹ thuật pháp y tham gia khám nghiệm để phát hiện, thu thập dấu vết để giám định.

Như vậy, việc khám nghiệm tử thi được thực hiện bởi giám định y khoa dưới sự giám sát của nhân viên điều tra và những người chứng kiến. Việc khám nghiệm tử thi phải được tiến hành dưới sự giám sát của Viện kiểm sát cùng cấp.
Khám nghiệm tử thi là hoạt động được tiến hành trong giai đoạn điều tra của tố tụng hình sự. Điểm b khoản 2 điều 6 quy định chức năng của viện kiểm sát nhân dân, viện kiểm sát có chức năng kiểm sát điều tra. Trong các vụ án hình sự, việc kiểm sát việc khám nghiệm tử thi, do đó, Viện kiểm sát nhân dân thực hiện chức năng hoạt động tư pháp.

Cụ thể hơn, theo quy định tại Quy định tạm thời về việc thực hiện quyền truy nã, giám sát việc khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, thực nghiệm điều tra, khám nghiệm sau khi có ý kiến ​​của Cơ quan điều tra, giám định. Kiểm sát viên thực hành quyền công tố và kiểm sát việc khám nghiệm tử thi theo pháp luật. Theo đó, nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trước và trong khi khám nghiệm tử thi như sau:

Trong mọi trường hợp, khi nhận được thông báo của Cơ quan điều tra, Kiểm sát viên phải có mặt để thực hiện quyền tiếp tục và giám sát việc khám nghiệm theo quy định của pháp luật. Kiểm sát viên cần chủ động phối hợp với Điều tra viên để thống nhất nội dung, kế hoạch khám nghiệm. Trước khi tiến hành khám nghiệm, Kiểm sát viên yêu cầu Điều tra viên thông báo tóm tắt nội dung hồ sơ, những người tham gia khám nghiệm, thời gian, địa điểm tiến hành khám nghiệm.
- Trường hợp vụ việc có từ 02 tử thi trở lên, vụ án được dư luận quan tâm đặc biệt hoặc trường hợp khác xét thấy cần thiết thì thủ trưởng đơn vị, lãnh đạo Viện phải phối hợp trực tiếp với Công luận. Văn phòng công tố viên. thực hiện quyền giám sát việc khám nghiệm tử thi.
Trường hợp cần thiết, Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cấp dưới đề nghị Viện kiểm sát cấp trên cử Kiểm sát viên để cùng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc khám nghiệm tử thi.

Khi khám nghiệm tử thi, Kiểm sát viên phải yêu cầu Điều tra viên, nhà giải phẫu pháp y, người giám định kỹ thuật hình sự chụp ảnh, mô tả chi tiết các dấu vết để lại trên tử thi, thu thập, thu thập và lưu giữ mẫu vật, để phục vụ cho việc khám nghiệm xác định nguyên nhân chết. hoặc để theo dõi nạn nhân. Hoặc.
Kiểm sát viên phải ghi chép, mô tả đầy đủ, chính xác, rõ ràng, cụ thể các dấu vết để lại trên tử thi để làm cơ sở xem xét, đối chiếu với biên bản khám nghiệm tử thi.
– Nếu thấy việc khám nghiệm tử thi chưa đầy đủ, vi phạm quy định tại Điều 202 Bộ luật Tố tụng Hình sự, Kiểm sát viên yêu cầu điều tra viên, Giám định viên pháp y, Giám định viên kỹ thuật hình sự bổ sung, khắc phục; trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ thì yêu cầu ghi ý kiến của Kiểm sát viên vào biên bản khám nghiệm và báo cáo lãnh đạo đơn vị, lãnh đạo Viện.
– Trường hợp phải khai quật tử thi, Kiểm sát viên phải kiểm sát về trình tự, thủ tục, bảo đảm việc khai quật tử thi để khám nghiệm đúng quy định tại Điều 202 Bộ luật Tố tụng Hình sự và các văn bản pháp luật khác có liên quan.

2.4. Trình tự, thủ tục khám nghiệm tử thi:

Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 có quy định:

– Thứ nhất, khi khám nghiệm tử thi, Điều tra viên, Giám định viên pháp y, Giám định viên kỹ thuật hình sự phải tiến hành chụp ảnh, mô tả đầy đủ dấu vết để lại trên tử thi, chụp ảnh, thu thập, bảo quản mẫu vật phục vụ công tác trưng cầu giám định để xác định nguyên nhân chết hoặc truy tìm tung tích của nạn nhân.

Cụ thể, về việc xem xét dấu vết trên thân thể, Bộ luật này cũng quy định rõ tại Điều 203 như sau:

– Khi cần thiết, Điều tra viên tiến hành xem xét dấu vết của tội phạm hoặc các dấu vết khác có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án trên thân thể người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị hại, người làm chứng. Trường hợp cần thiết, cơ quan chủ trì điều tra yêu cầu báo cáo giám định.
Việc xem xét các dấu hiệu trên cơ thể phải do người cùng giới tiến hành và phải có sự tham gia của người cùng giới. Nếu cần thiết có thể mời bác sĩ tham dự.
- Nghiêm cấm gây tổn hại đến sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm của người bị khám dấu vết.
- Khi xem xét dấu vết trên thi thể phải lập biên bản mô tả dấu vết để lại trên thi thể; khi cần chụp chiếu hoặc nhờ giám định. Biên bản giám định dấu vết trên thi thể được lập theo quy định tại Điều 178 của Bộ luật này.
Thứ hai, Kiểm sát viên phải ghi chép, mô tả đầy đủ, chính xác, rõ ràng, chính xác các dấu vết để lại trên tử thi để làm cơ sở phản ánh, đối chiếu với biên bản khám nghiệm.
Cuối cùng, trong trường hợp cần khai quật thi thể thì phải có quyết định của cơ quan điều tra và phải báo cho thân nhân của người chết biết trước khi tiến hành. Nếu người chết không hoặc không thể xác định được thân nhân của mình thì thông báo cho đại diện chính quyền cấp xã, quận, huyện nơi chôn cất thi thể. Kiểm sát viên phải kiểm sát trình tự, thủ tục, bảo đảm việc khai quật tử thi để khám nghiệm theo đúng quy định của pháp luật.

2.5. Báo cáo khám nghiệm tử thi:

Biên bản khám nghiệm tử thi là văn bản do cơ quan điều tra lập để tiến hành khám nghiệm tử thi nhằm xác định nguyên nhân chết hoặc tìm dấu vết trên cơ thể nạn nhân giúp chứng minh tội phạm.
Biên bản là văn bản pháp lý thể hiện toàn bộ hoạt động khám nghiệm như thời gian, địa điểm khám nghiệm, mô tả cụ thể tình trạng, dấu vết bên ngoài cũng như kết quả giải phẫu giải phẫu bên trong cơ thể. việc phát hiện và thu giữ các đồ vật được tìm thấy trong tử thi. Nếu thi thể được khai quật để khám nghiệm, báo cáo cũng chỉ rõ việc khai quật.
Biên bản cũng chỉ rõ những người tiến hành khám nghiệm tử thi như Điều tra viên, bác sĩ pháp y, đại diện Viện kiểm sát cùng cấp, người làm chứng, đại diện gia đình người bị hại và giám định viên nếu có. ĐẾN. Đồng thời biên bản cũng ghi lại những khiếu nại, yêu cầu hoặc đề nghị của những người tham gia khám nghiệm tử thi. Biên bản khám nghiệm phải có chữ ký của Điều tra viên, người giám định pháp y, người làm chứng, đại diện cơ quan tố tụng cùng cấp, gia đình người bị hại, người giám định nếu họ có mặt trong quá trình khám nghiệm.