Quy định về hiệu lực hồi tố trong luật hình sự

1. Hồi tố là gì? 

 Hồi tố được hiểu là hiệu lực hồi tố của một hoặc một số chuẩn mực pháp luật hình sự đối với một hành vi được  luật hình sự xác định là tội phạm so với chuẩn mực tội phạm  tại thời điểm  hiệu lực. Điều này thường được áp dụng trong các văn bản  pháp luật, còn trong luật hình sự thì phổ biến hơn.  

 Ví dụ: Công văn Không hướng dẫn Tội đánh bạc  áp dụng trước ngày BLHS 2015 có hiệu lực ngày 01/01/2017.  

Hồi tố là một hình thức phát sinh hiệu lực pháp lý của văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó, hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật được coi là sự ràng buộc thi hành  văn bản trong một thời hạn nhất định, trong một không gian nhất định và với những chủ thể pháp lý nhất định.  

Hồi tố trong tiếng Anh là Retrospective

 2. Quy định liên quan đến hồi tố trong  luật hình sự: 

 Hiệu lực hồi tố của Bộ luật hình sự là việc áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự đối với hành vi phạm tội được thực hiện trước khi bộ luật này có hiệu lực. Về nguyên tắc, pháp luật hình sự Việt Nam không có hiệu lực hồi tố và cũng không có  văn bản cụ thể nào quy định khái niệm cũng như đặc điểm của hiệu lực hồi tố. Tội phạm được định nghĩa đơn giản  trong các văn bản pháp luật, xuất phát từ nguyên tắc pháp lý “không có tội phạm nếu không có pháp luật”.  

 Theo nguyên tắc này, luật hình sự chỉ có hiệu lực thi hành đối với tội phạm được thực hiện khi đạo luật đó có hiệu lực  và trước  khi đạo luật đó trở nên vô hiệu. Nếu hành vi đã được thực hiện trước pháp luật thì không thể  buộc họ phải chịu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, trong một số trường hợp cụ thể, khi quy định của BLHS mới có lợi hơn cho người phạm tội thì BLHS cho phép áp dụng quy định này đối với hành vi phạm tội  trước ngày luật  có hiệu lực. Việc quy định cho phép áp dụng hiệu lực hồi tố như vậy là vì  lý do nhân đạo khi  quy định của luật mới khoan dung hơn  luật cũ và nhu cầu bảo vệ lợi ích của Nhà nước, xã hội và lợi ích của công dân thì việc áp dụng hiệu lực hồi tố là cần thiết. Tuy nhiên, việc áp dụng hiệu lực hồi tố cũng chỉ giới hạn trong một số trường hợp. 

  Theo khoản 1, điều 152 của văn bản hợp nhất 23/VBHN-VPQH ngày 15/7/2020 của luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định: Chỉ trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội thì mới đưa ra thi hành. các quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan trung ương đã được quy định hồi tố. Cũng tại khoản 2 và khoản 3 điều này quy định các trường hợp không có hiệu lực hồi tố: 

 - Quy định trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà tại thời điểm thực hiện hành vi này pháp luật chưa quy định trách nhiệm pháp lý. 

- Quy định trách nhiệm  nặng nề hơn. 

 - Văn bản quy phạm pháp luật của hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân các cấp và chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt không có hiệu lực hồi tố. 

 Trong  luật hình sự hiện hành, không có hiệu lực hồi tố đối với  luật mới không có lợi cho người phạm tội. Đặc biệt đối với  luật mới có lợi cho người phạm tội thì sẽ áp dụng hiệu lực hồi tố. Cụ thể, tại khoản 2 và khoản 3 Điều 7 BLHS năm 2015 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017  như sau: 

 – Điều luật quy định  tội phạm mới, mức án nặng hơn,  tình tiết tăng nặng mới hoặc giới hạn  phạm vi của án treo, miễn trách nhiệm hình sự, xóa bỏ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, giảm án tích và các quy định khác mà không có lợi cho người phạm tội sẽ không  áp dụng đối với các hành vi phạm tội được thực hiện trước khi  luật này có hiệu lực. 

– Điều luật loại bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng của việc tạm trú, miễn trách nhiệm hình sự, xóa bỏ miễn trách nhiệm hình sự, miễn chấp hành hình phạt , giảm án, tha tù trước thời hạn, xóa án tích và các quy định khác có lợi cho  phạm nhân sẽ được áp dụng đối với hành vi phạm tội  trước khi  luật  có hiệu lực. 

 Có thể thấy, pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành không thừa nhận nguyên tắc hồi tố mà chỉ cho phép áp dụng nguyên tắc này trong một số trường hợp cụ thể  có lợi cho người phạm tội, việc quy định và áp dụng  nguyên tắc này. nhân loại của nhà nước chúng ta.

hiệu lực hồi tố trong luật hình sự