1. Giới thiệu chung về hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng IBPS
Hệ thống Thanh toán điện tử liên ngân hàng (IBPS) là hệ thống thanh toán điện tử trực tuyến hiện đại, được xây dựng theo tiêu chuẩn quốc tế và được đánh giá là kênh thanh toán nhanh nhất tại Việt Nam hiện nay, với thời gian thực hiện một lệnh thanh toán không quá 10 giây.
Được sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới, năm 2002, IBPS đã khai trương và đi vào hoạt động tại trụ sở NHNN và 5 NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố, năm 2008 NHNN hoàn thành giai đoạn 2 Dự án hiện đại hóa ngân hàng và hệ thống thanh toán. Cho đến nay, IBPS của NHNN chủ yếu đáp ứng nhu cầu thanh toán hệ thống của các TCTD về tốc độ và năng lực xử lý giao dịch, độ an toàn và bảo mật, đồng thời là cơ sở để các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán phát triển các phương tiện, dịch vụ thanh toán cho khách hàng và mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt.
Mạng lưới IBPS bao gồm 01 Trung tâm Thanh toán Quốc gia (NPSC) tại Hà Nội và 06 Trung tâm Xử lý Khu vực (RPC) tại các tỉnh, thành phố chính: Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ và Sở Giao dịch NHNN.
2. Hệ thống IBPS bao gồm 03 phân hệ,
bao gồm:
Phân hệ giá trị cao: Thanh toán giá trị cao là các giao dịch thanh toán có giá trị từ 500 triệu đồng (VNĐ) trở lên hoặc các khoản thanh toán cấp tốc trên một nền tảng thanh toán tổng thể tức thì. Với mỗi món thanh toán có giá trị lớn, hệ thống truy xuất ngay số dư tài khoản của khách hàng và xác thực trước khi xử lý món thanh toán/quyết toán. Nếu tài khoản của khách hàng không có đủ tiền, giao dịch sẽ được giữ và xử lý bằng cơ chế xếp hàng. Phân hệ giá trị thấp: Thực hiện thanh toán ròng mỗi phiên để thanh toán các khoản thanh toán giá trị thấp dưới 500 triệu đồng mà không cần gấp về thời gian xử lý giao dịch. Hệ thống LVSS hoạt động theo lịch vận hành chung của hệ thống IBPS, nhưng kết thúc ngày làm việc sớm hơn với thời điểm dừng gửi lệnh là 16h00 hàng ngày, sớm hơn 1 giờ so với thời gian dừng gửi lệnh của hệ thống HVSS. Phân hệ xử lý thanh toán vốn: Hệ thống IBPS được thiết kế để cho phép xử lý thanh toán ngay cả khi tài khoản của khách hàng không có đủ tiền. Số tiền này sẽ được thực hiện thông qua cơ chế thấu chi, cho vay qua đêm với lãi suất do Ngân hàng Nhà nước quy định. Quá trình xử lý thanh toán gốc được thiết kế để thanh toán ngay lập tức các khoản thanh toán có giá trị cao (nếu tài khoản có đủ tiền) và các khoản thanh toán có giá trị thấp trong trường hợp khẩn cấp. Hệ thống cho phép NHNN giám sát nguồn vốn của các NHTM đồng thời cho phép các ngân hàng thành viên tham gia hệ thống giám sát dòng vốn của mình. Cuối mỗi ngày làm việc, bản đối chiếu được gửi đến từng chi nhánh của ngân hàng thành viên ( Member cell - CI) và bản đối chiếu tổng hợp được gửi về hội sở chính của từng ngân hàng. Thành viên tham gia IBPS phải là nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và phải tuân thủ các điều kiện của quy định hiện hành. Thành viên trả phí tham gia hệ thống để bù đắp một phần chi phí phát sinh cho Ngân hàng Nhà nước trong việc cung cấp dịch vụ thanh toán cho các tổ chức tín dụng như một dạng dịch vụ công.
Phân hệ giá trị cao: Thanh toán giá trị cao là các giao dịch thanh toán có giá trị từ 500 triệu đồng (VNĐ) trở lên hoặc các khoản thanh toán cấp tốc trên một nền tảng thanh toán tổng thể tức thì. Với mỗi món thanh toán có giá trị lớn, hệ thống truy xuất ngay số dư tài khoản của khách hàng và xác thực trước khi xử lý món thanh toán/quyết toán. Nếu tài khoản của khách hàng không có đủ tiền, giao dịch sẽ được giữ và xử lý bằng cơ chế xếp hàng. Phân hệ giá trị thấp: Thực hiện thanh toán ròng mỗi phiên để thanh toán các khoản thanh toán giá trị thấp dưới 500 triệu đồng mà không cần gấp về thời gian xử lý giao dịch. Hệ thống LVSS hoạt động theo lịch vận hành chung của hệ thống IBPS, nhưng kết thúc ngày làm việc sớm hơn với thời điểm dừng gửi lệnh là 16h00 hàng ngày, sớm hơn 1 giờ so với thời gian dừng gửi lệnh của hệ thống HVSS. Phân hệ xử lý thanh toán vốn: Hệ thống IBPS được thiết kế để cho phép xử lý thanh toán ngay cả khi tài khoản của khách hàng không có đủ tiền. Số tiền này sẽ được thực hiện thông qua cơ chế thấu chi, cho vay qua đêm với lãi suất do Ngân hàng Nhà nước quy định. Quá trình xử lý thanh toán gốc được thiết kế để thanh toán ngay lập tức các khoản thanh toán có giá trị cao (nếu tài khoản có đủ tiền) và các khoản thanh toán có giá trị thấp trong trường hợp khẩn cấp. Hệ thống cho phép NHNN giám sát nguồn vốn của các NHTM đồng thời cho phép các ngân hàng thành viên tham gia hệ thống giám sát dòng vốn của mình. Cuối mỗi ngày làm việc, bản đối chiếu được gửi đến từng chi nhánh của ngân hàng thành viên ( Member cell - CI) và bản đối chiếu tổng hợp được gửi về hội sở chính của từng ngân hàng. Thành viên tham gia IBPS phải là nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và phải tuân thủ các điều kiện của quy định hiện hành. Thành viên trả phí tham gia hệ thống để bù đắp một phần chi phí phát sinh cho Ngân hàng Nhà nước trong việc cung cấp dịch vụ thanh toán cho các tổ chức tín dụng như một dạng dịch vụ công.
3. Mô hình tổng thể của hệ thống thanh toán liên ngân hàng IBPS như sau:
Đây là mô hình toàn cầu được NHNN đề xuất cho các đơn vị tham gia hệ thống TTLNH, được chia thành 3 phần:
IBPS (Inter Bank Payment System): Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng của Ngân hàng Nhà nước với các Trung tâm xử lý khu vực (RPC) và Trung tâm thanh toán quốc gia (NPC). CI-TAD (Terminal Access Device for NHNN Branch and Credit Institution): là hệ thống dành cho các chi nhánh NHNN và TCTD tham gia Hệ thống TTLNH (IBPS) với tư cách là đơn vị thành viên. Với phần mềm CI-TAD, các đơn vị thành viên có thể sử dụng các dịch vụ của IBPS như Giao dịch giá trị thấp, Giao dịch giá trị cao, Thanh toán bù trừ, v.v.
Core-Bank: Hệ thống ứng dụng nghiệp vụ của các ngân hàng/tổ chức tín dụng thành viên tham gia IBPS. Theo mô hình trên, hệ thống CI-TAD cho các đơn vị thành viên bao gồm các thành phần sau:
TAD Gateway: thực chất là một tiến trình chạy ngầm trong hệ thống, cung cấp các chức năng cho phép xử lý giao dịch tự động, giao tiếp với hệ thống CoreBanking thông qua 2 dạng cơ bản là file văn bản có cấu trúc hoặc bảng trong cơ sở dữ liệu. TAD WEB (Transaction Processing System): là phần mềm tương tác người dùng được xây dựng trên môi trường web cung cấp các tiện ích cho quá trình xử lý giao dịch của hệ thống thanh toán. TAD COMM (Communication Program): Là chương trình truyền thông cung cấp các chức năng kết nối, xử lý yêu cầu gửi nhận và đồng bộ dữ liệu giữa đơn vị thành viên (hệ thống xử lý giao dịch) và hệ thống xử lý trung tâm. Hệ thống Thanh toán điện tử liên ngân hàng (IBPS) ra đời nhằm thay thế các hệ thống thanh toán truyền thống, đáp ứng yêu cầu nghiệp vụ, thao tác thuận tiện, bảo mật cao và đầu tư thiết bị thấp.
Nội dung bài viết:
Bình luận