Hậu quả của chính sách tài khóa

7 vấn đề  chính sách tài khóa  2021-2025 

 Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính  đặt ra 7 câu hỏi liên quan đến chính sách  giai đoạn 2021-2025: 

 Thứ nhất, rủi ro từ các yếu tố bên ngoài có thể gây tổn hại đến tăng trưởng, làm giảm  thu NSNN và tăng chi NSNN: Dịch Covid-19 đã ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế của các nước trong đó có Việt Nam. Dự báo tăng trưởng kinh tế  giữa các tổ chức có khác nhau nhưng đều có một điểm chung là  tốc độ tăng trưởng của kinh tế toàn cầu giai đoạn 2021-2025 sẽ  khó dự đoán do phụ thuộc nhiều vào khả năng ứng phó với dịch bệnh. 

  Sự xuất hiện của dịch viêm phổi cấp chắc chắn sẽ tác động không nhỏ đến tăng trưởng kinh tế và hoạt động thu  chi ngân sách nhà nước của Việt Nam. Do đó, chính sách tài khóa 2021-2025 sẽ  phải điều chỉnh lại  nội dung thu, chi để thích ứng với tình hình mới. 

  Thứ hai, thách thức về cơ cấu lại chi thường xuyên: Thách thức về thay đổi hiệu quả của chi thường xuyên trong tổng chi NSNN. Một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ chi phí thường xuyên giảm trong năm 2020 là do không tăng lương cũng như cắt giảm mạnh các khoản chi phí trong bối cảnh dịch Covid. Tuy nhiên, những giải pháp này chỉ có tác dụng ngắn hạn và không thể duy trì lâu dài. Bên cạnh đó, việc tiết kiệm một cách máy móc các khoản chi định kỳ đôi khi sẽ có tác dụng ngược khi phần lớn các khoản chi định kỳ bị cắt giảm không phải là chi phí nhân công. Điều này có thể tạo ra nguy cơ làm giảm  đầu ra của dịch vụ công và tăng gánh nặng đóng góp cho những người  sử dụng dịch vụ.  

 Mặt khác, với xu hướng tăng lương như hiện nay,  chi tiêu cho lương của Việt Nam có thể dễ dàng vượt mức trung bình  của các nước thu nhập trung bình trong thời gian ngắn. Trong khi đó, vấn đề nâng cao hiệu quả hoạt động của người lao động  khu vực Nhà nước và sắp xếp lại hệ thống, tổ chức bộ máy chưa được quan tâm đúng mức. 

 Thứ ba, thách thức trong việc thực hiện chi NSNN tiết kiệm, hiệu quả và  chính xác: Mặc dù Chính phủ đã có nhiều biện pháp quyết liệt nhưng việc thực hiện các dự báo chi NSNN vẫn còn nhiều thách thức. Thách thức lớn nhất liên quan đến chi tiêu vốn. Tỷ lệ chi đầu tư trong những năm gần đây thấp hơn dự toán cho thấy  năng lực quản lý NSNN trong lĩnh vực đầu tư còn  hạn chế so với chi thường xuyên. Hơn nữa, vấn đề này sẽ còn là thách thức lớn hơn khi quản lý NSNN theo phương thức quản lý dựa trên hiệu quả hoạt động. 

 Thứ tư, vấn đề phân cấp quản lý chi giữa trung ương và địa phương: Việt Nam là một nước đơn nhất và về nguyên tắc ngân sách nhà nước được quản lý thống nhất, nhưng trên thực tế chỉ có chính sách  thu là tương đối thống nhất. . Với chính sách chi, Việt Nam là quốc gia có mức độ phân cấp chi ngân sách rất cao. 

 Phân cấp mạnh  có  ưu điểm nhưng cũng có  hạn chế nhất định, nhất là trong vấn đề liên vùng. Nếu không có cơ chế  tài chính  ngân sách để thực hiện các dự án liên vùng, Việt Nam cũng sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai các dự án phát triển kinh tế - xã hội  liên tỉnh. Những thách thức đặt ra từ cuộc chiến chống dịch Covid-19 và hàng loạt  vấn đề khác liên quan đến biến đổi khí hậu, môi trường  cho thấy cần phải nhìn nhận lại cơ chế phân cấp tài khóa hiện nay. 

  Toàn cảnh  hội trường tại đầu cầu Nhà Quốc hội 

 Thứ năm, bối cảnh kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025 có nhiều biến động lớn do tác động của dịch Covid-19 nên kế hoạch tài chính 5 năm và kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước 3 năm bị áp đặt. tình hình mới.  Việc tiếp tục lập ngân sách theo mô hình đầu vào đã bộc lộ những hạn chế  lớn trước dịch bệnh, do đó cần nhanh chóng  áp dụng  lập  ngân sách theo kết quả đầu ra, đặc biệt trong lĩnh vực y tế. . 

 Dịch Covid-19 cũng đã  tác động rất lớn đến cơ cấu kinh tế, lao động không chỉ trong năm 2021 mà  cả giai đoạn 2021-2025. Hàng loạt câu hỏi về đào tạo lại lao động, bảo đảm  môi trường an toàn cho lao động di cư (nhà ở, trường học, bệnh viện) đặt ra  yêu cầu mới về hoạch định tài chính và đầu tư trung hạn. 

  Ngân hàng Thế giới dự đoán Covid-19 sẽ làm gia tăng tỷ lệ nghèo  ở các nước đang phát triển (trong đó có Việt Nam). Vì vậy, chính sách tài khóa  xóa đói giảm nghèo và phục hồi hậu Covid-19 cũng cần  được  đặc biệt quan tâm. Thứ sáu, quy mô và cơ cấu chi cho y tế trong NSNN: Mặc dù Việt Nam là nước có mức  chi  cho y tế khá cao so với các nước có cùng mức thu nhập, nhưng vẫn cần cân nhắc việc tiếp tục tăng chi  cho y tế khi Dịch Covid-19 có thể trở thành dịch bệnh lưu hành và chưa thể biến mất hoàn toàn. Cơ cấu chi  y tế cũng phải tính đến, đổ quá nhiều  chi  công cho y tế dự phòng trong khi chi cho  khám chữa bệnh  không đủ chi cũng là nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng y tế  vừa qua tại TP.HCM. Điều này cũng đặt ra vướng mắc cho chính sách tự chủ tài chính đối với bệnh viện công hiện nay. 

  Thứ bảy, chính sách thuế hỗ trợ người dân và doanh nghiệp: Do tác động của Covid cũng đặt ra hàng loạt vấn đề liên quan đến an sinh xã hội của người dân và nguy cơ phá sản  doanh nghiệp. Vì vậy, để thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế  giai đoạn 2021-2025, Việt Nam cần cân nhắc các bộ chính sách tài khóa  hỗ trợ người dân và doanh nghiệp phục hồi sau dịch bệnh. Cần một giải pháp chính trị cách mạng 

 PGS.TS Vũ Sỹ Cường cho rằng, tái cơ cấu  nền kinh tế trong bối cảnh dịch Covid-19 chưa có hồi kết  với nhiều thách thức và nền kinh tế chưa thực sự có những đột phá về mô hình tăng trưởng, là nhiệm vụ hết sức khó khăn. Một số thành công  tài khóa của giai đoạn 2016-2020 là nỗ lực rất lớn của chính phủ. Tuy nhiên, bối cảnh mới cần những giải pháp mới, nhất là trong tình thế chưa có dịch bệnh  trong lịch sử phát triển  hiện đại của Việt Nam, càng cần nhiều giải pháp chính trị cách mạng. 

 “Nguyên tắc chung của cải cách chính sách tài khóa giai đoạn 2021-2025 là phải  chủ động, linh hoạt, tiết kiệm; tăng cường kỷ luật trong việc lập dự toán và lập dự toán chính xác giúp đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế. Chính sách thu, chi tài khóa của Nhà nước cần  được nhìn nhận thận trọng nhưng không quá cầu toàn”, PGS.TS Vũ Sỹ Cường nhấn mạnh.  Về chính sách với thu  ngân sách nhà nước, theo PGS. Nếu cộng thêm  số liệu BHXH, BHTN, BHYT và các khoản thu ngoài ngân sách như các nước OECD thì con số này sẽ tăng lên rất nhiều. Xu hướng tích cực là quy mô thu NSNN/GDP có giảm nhẹ  so với giai đoạn trước  và  ít phụ thuộc dần vào  nguồn thu từ khai thác dầu khí hay xuất nhập khẩu. 

  Các đại biểu tham dự  hội thảo 

 Phân tích cơ cấu nguồn thu  thuế cho thấy Việt Nam tiếp tục phụ thuộc vào  loại thuế gián thu là  thuế  lũy thoái. Trong quá trình cơ cấu lại nguồn thu NSNN, tỷ trọng của thuế trực thu  trong tổng thu thuế đang giảm nhanh, nhất là từ  năm 2011. Nguồn thu từ  thuế tài sản  đóng góp rất ít vào tổng thu ngân sách trong khi nguồn thu từ tiền sử dụng đất tiếp tục đóng vai trò quan trọng, nhất là đối với NSĐP. Trong những năm gần đây, nguồn thu từ tài sản và đầu tư của khu vực công (bao gồm cả chuyển nhượng cổ phần nhà nước tại doanh nghiệp) đã trở thành một nguồn thu quan trọng. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, nguồn thu từ đất  và  bán doanh nghiệp nhà nước có thể tháo gỡ khó khăn cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, về lâu dài, điều này không có lợi cho tính bền vững của nguồn thu ngân sách chính phủ. Vì vậy, PGS.TS Vũ Sỹ Cường đề xuất cần  xem xét cải cách thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế  tài sản để tăng  thu ngân sách nhà nước. Về chính sách chi của ngân sách nhà nước, PGS.Vũ Sỹ Cường cho biết, những nỗ lực  cơ cấu lại chi tiêu thời gian qua đã có một số kết quả, tỷ trọng chi thường xuyên trong ngân sách nhà nước đã giảm  và chi đầu tư tăng lên. Nhưng dịch  Covid-19 với những vấn đề mới chưa từng có  đặt ra những thách thức mới. Chi  cho y tế, giáo dục và đào tạo buộc phải phát triển theo bối cảnh mới, trong khi hiệu quả của chi  cho khoa học và công nghệ, cụ thể là ứng dụng số  trong quản lý hành chính, vẫn  là một dấu hỏi.  

 PGS.TS Vũ Sỹ Cường lưu ý, chuyển dịch sang ngân sách bền vững cần nỗ lực vừa huy động các nguồn thu hợp lý, vừa thực hiện tiết kiệm chi tiêu  hiệu quả. Đây luôn là những vấn đề không dễ giải quyết  trong  thời gian ngắn.