Hạn sách tài khóa thuận chu kỳ

Tổng cục Thống kê mới đây đã công bố báo cáo kinh tế vĩ mô quý I/2023. Như vậy, tính chung 3 tháng đầu năm, GDP chỉ tăng 3,32%,  thấp nhất trong 12 năm, nếu loại trừ quý I/2020. Sự sụt giảm của khu vực công nghiệp - xây dựng là nguyên nhân chính khiến GDP quý I tăng rất yếu và nếu tiếp tục kéo dài đến hết quý II sẽ gây ra một số ảnh hưởng đến sức khỏe của nền kinh tế Việt Nam. 

  Trong lần trao đổi mới nhất với Realtimes, PGS.TS Phạm Thế Anh - Trưởng khoa Kinh tế trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, chính sách tiền tệ còn độ trễ khá lớn nên Chính phủ cần cân nhắc về cách tiếp cận. khuyến khích chính sách tài khóa ngược chu kỳ  đạt kết quả tốt hơn, nhất là khi ngân sách  không chịu áp lực và nợ công ở mức thấp. 

  VỐN CỔ PHẦN CỦA CÔNG TY GIẢM MẠNH 

 Nhà báo: Quý I/2023 tăng trưởng yếu là điều đã được dự báo, nhưng có lẽ 3,32% vẫn là một con số đáng ngạc nhiên. Ông có nhận xét gì về những con số tăng trưởng trong báo cáo của Tổng cục Thống kê? 

 TS Phạm Thế Anh: Cần lưu ý  quý I năm ngoái Việt Nam  còn dịch bệnh nên chưa mở cửa hoàn toàn dẫn đến tăng trưởng GDP khá yếu. So sánh thấp đến mức quý I/2023 chỉ tăng trưởng 3,32%, phải nói đây là một kết quả khiến chúng ta  lo lắng. 

  Nhìn vào động lực, có thể thấy tăng trưởng GDP  quý I/2023 chủ yếu nhờ khu vực dịch vụ (+6,79%), trong khi khu vực nông - lâm - thủy sản tăng trưởng chậm lại (2,25%) và khu vực công nghiệp. - xây dựng, tăng trưởng âm. Sự suy giảm của công nghiệp-xây dựng, ngành có tầm quan trọng cơ bản, là một  dấu hiệu xấu cho sức khỏe của nền kinh tế.  Chúng ta đang chứng kiến ​​những dấu hiệu tăng trưởng chậm lại của ngành công nghiệp - xây dựng nổi lên từ cuối năm ngoái khi nhiều ngành  sản xuất hết đơn hàng xuất khẩu và sa thải công nhân. Nguyên nhân chủ yếu là do quá trình thắt chặt tiền tệ tại các nền kinh tế lớn  châu Âu và Hoa Kỳ làm suy yếu sức tiêu dùng tại các quốc gia này, từ đó làm giảm động lực xuất khẩu của Việt Nam. Trong nước, khó khăn của thị trường bất động sản  đã tạo ra vô số khó khăn cho hàng chục ngành  liên quan, trong đó nặng nề nhất là xây dựng và VLXD. Đáng lo ngại hơn, tình hình này dự kiến ​​sẽ không được cải thiện  trong quý II, đồng nghĩa với việc nền kinh tế vẫn còn nhiều khó khăn. 

 Khi nói đến động lực tăng trưởng chính - dịch vụ, cũng có một số vấn đề. Vụ năm nay tăng hẳn so với năm trước do năm ngoái còn dịch  nên chưa mở. Vì vậy, tăng trưởng trong lĩnh vực dịch vụ trong năm nay là  không thể tránh khỏi, không nhất thiết là một chỉ số cho thấy sức cầu nội địa mạnh mẽ và bền vững. Thực tế, dịch vụ này chỉ mạnh vào 2 tháng đầu năm, tức là thời điểm nghỉ Tết, và chững lại từ tháng 3. Nguyên nhân là do nền kinh tế đang tăng trưởng chậm lại, thu nhập của người dân đi xuống và sức cầu cũng yếu đi. Chúng ta rất khó lường đến quý II/2023, dịch vụ sẽ tiếp tục tăng  nếu  không có  chính sách hỗ trợ đủ mạnh.  Một điều rất đáng lo ngại nữa khi nhìn vào bức tranh vĩ mô quý I/2023 là số lượng DN thành lập mới thấp hơn so với cùng kỳ ở hầu hết các ngành, đơn cử như nông - lâm - ngư nghiệp. chỉ 50%.%, trong ngành xây dựng và dịch vụ chỉ khoảng 87%. Vốn đăng ký của doanh nghiệp cũng giảm mạnh so với năm trước, chẳng hạn nông - lâm - ngư nghiệp chỉ còn 33,6%, công nghiệp xây dựng và dịch vụ chỉ  khoảng 60 - 70%. Số doanh nghiệp quay trở lại hoạt động  chỉ bằng 90% so với cùng kỳ năm trước, giảm trên cả  3 lĩnh vực. Ngược lại, số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường ngày càng nhiều, đặc biệt trong hai lĩnh vực  công nghiệp và nông nghiệp. 

  PV: Diễn biến thời gian qua cho thấy, Chính phủ đã lường hết những vấn đề này nên ngay từ đầu năm đã có những biện pháp khá mạnh để hỗ trợ tăng trưởng, trong đó đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, giảm lãi suất cho vay, đẩy mạnh ưu đãi về đầu tư công. một quy mô lớn. thu xếp tín dụng, tháo gỡ khó khăn trên thị trường trái phiếu, bất động sản. Bạn có nghĩ rằng những biện pháp này là đủ mạnh và sẽ mang lại kết quả tốt hơn trong tương lai? 

 TS Phạm Thế Anh: Rõ ràng đây đều là những biện pháp rất tích cực, cố gắng lấy lại niềm tin của nhà đầu tư, hỗ trợ  sản xuất kinh doanh nhưng hiệu quả ra sao thì  còn phải chờ thời gian trả lời. Chẳng hạn, nghị quyết 33 đã xác định  đúng những tồn tại của thị trường bất động sản, nhưng khi nào nội dung của nghị quyết này được hiện thực hóa thì vẫn còn là một ẩn số. Hay với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, Sắc lệnh 08 đã mở lối thoát  cho doanh nghiệp phát hành, nhưng các giải pháp của Sắc lệnh chỉ có tác dụng xoa dịu căng thẳng chứ không thể giải quyết triệt để vấn đề. Đây là vấn đề then chốt trong thời điểm hiện tại nên thị trường BĐS khó thoát khỏi khó khăn trong những tháng tới. Điều này đồng nghĩa với việc đóng góp của ngành xây dựng - bất động sản vào tăng trưởng còn rất thấp. Các thỏa thuận tín dụng ưu đãi  rất lớn nhưng chủ yếu do nhóm ngân hàng đại chúng (BIDV, Vietcombank, VietinBank, Agribank) tự thực hiện, không có cam kết  ràng buộc của nhà nước về kết quả. Lãi suất cho vay bất động sản để đầu tư của các cá nhân hoặc công ty trong xã hội, mặc dù  ưu đãi,  vẫn còn rất cao. 

  Ngay cả khi NHNN giảm lãi suất điều hành, dù là biện pháp đúng đắn thì hiệu quả cũng chưa thể cảm nhận nhanh chóng, bởi mặt bằng lãi suất vẫn còn khá cao và độ trễ  chính trị là khá quan trọng. 

 DỄ DÀNG VÀ GIAO HÀNG: LỢI ÍCH ĐI VỚI THÁCH THỨC 

 Nhà báo: Trong bối cảnh khó khăn như hiện nay, xem ra dùng chính sách tiền tệ để hỗ trợ tăng trưởng là giải pháp đúng đắn, thưa ông? 

  PGS.  Phạm Thế Anh: Chính sách tiền tệ là “liều thuốc” quen thuộc để đối phó với tăng trưởng yếu, tuy nhiên, nó phải đảm đương nhiều mục tiêu cùng lúc như kiềm chế lạm phát, bảo vệ tỷ giá và đảm bảo sự trong sạch của hệ thống ngân hàng, nên kết quả đạt được còn khiêm tốn. 

 Ngân hàng Nhà nước hiện  đang xem xét phương án gia hạn hoặc hoãn cho vay đối với khách hàng - chẳng hạn như trong thời kỳ dịch bệnh, hoặc nghiên cứu sửa đổi Thông tư 16 cho phép các tổ chức tín dụng được mua lại trái phiếu. 

  Về nguyên tắc, các biện pháp này nếu được thực hiện sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư, nhưng cũng sẽ làm  tăng rủi ro cho hệ thống ngân hàng,  là yếu tố cản trở  chính sách tiền tệ mở rộng. 

 Vì vậy, nếu  sử dụng chính sách tiền tệ đủ để tạo ra tăng trưởng hiệu quả là rất khó, nhất là trong bối cảnh niềm tin kinh doanh sụt giảm gần đây, các công ty không được vay dù lãi suất thấp nếu sản xuất thấp. Mặt khác, chính sách tiền tệ luôn có độ trễ, thời gian phải theo quý, những biến động của kinh tế toàn cầu sẽ tác động đến hoạt động kinh doanh trong nước. Nhà báo: Vậy theo ông, cần bổ sung những chính sách gì để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ hơn? 

 TS Phạm Thế Anh: Trong tình hình đó, chúng ta thấy chính sách tài khóa có ý nghĩa rất lớn. Tôi luôn khuyến nghị chính phủ nên thực hiện chính sách tài khóa ngược chu kỳ. Nói cách khác, khi nền kinh tế suy thoái, cần phải chi tiêu nhiều hơn và giảm thu thuế để hỗ trợ các doanh nghiệp và cá nhân. Tuy nhiên, những năm gần đây, chúng ta thấy ngân sách  dư thừa nhưng chi tiêu ít lại bị đình trệ. Áp lực tài khóa thuận chu kỳ như vậy  sẽ tác động lên chính sách tiền tệ, và chính sách tiền tệ  như  đã đề cập ở trên. 

 Tôi cho rằng trong bối cảnh hiện nay, Chính phủ nên ưu đãi chính sách tài khóa, bởi có điều kiện  ngân sách không căng thẳng thì nợ công mới có xu hướng giảm. Có như vậy, cộng đồng doanh nghiệp nói chung và giới BĐS nói riêng càng có  điều kiện  vượt qua khó khăn, đồng nghĩa với việc sẽ tiếp tục đóng góp  vào sự ổn định kinh tế - xã hội trong những năm tới. 

  Theo tổng hợp của Bộ Tài chính, tỷ lệ nợ công của Việt Nam trong những năm gần đây đã giảm dần từ 61,4% GDP (năm 2017) xuống 58,3% GDP (năm 2018); 55,9% GDP năm 2020 và 43,1% GDP năm 2021. Năm 2022, nợ công  tương đương  năm 2021. Dữ liệu trên là một trong những cơ sở quan trọng để chúng ta có thể yên tâm xem xét việc thúc đẩy  chính sách tài khóa nghịch chu kỳ. 

 Nhà báo: Ông dự đoán thế nào về triển vọng kinh tế trong quý tới? 

 TS Phạm Thế Anh: Quý II/2023, rất có thể tình hình kinh tế sẽ không  cải thiện nhiều so với quý I. Chính sách tiền tệ hỗ trợ chưa  tạo được tác động tích cực đến doanh nghiệp, trong khi  xu hướng thắt chặt vẫn tiếp tục ở các nền kinh tế lớn. 

  Chúng tôi sẽ chờ đợi những diễn biến tiếp theo từ các ngân hàng trung ương lớn của Hoa Kỳ và EU, hành động  tài chính của chính phủ và các chính sách khác. Nếu có những diễn biến tốt, nền kinh tế có thể lấy lại sức sống vào quý III/2023. Tôi cũng tin rằng Chính phủ sẽ sớm có những giải pháp phù hợp hơn để vượt qua khó khăn và đạt được những kết quả khả quan hơn trong thời gian tới. Theo tôi, với những diễn biến khó lường trên thế giới hiện nay và những khó khăn  nội tại, mức tăng trưởng 5% trong  năm nay cũng là một con số ấn tượng.