Hạn sách tài khóa mở rộng sẽ làm dịch chuyển

Chính sách tiền tệ thay đổi để hỗ trợ tăng trưởng 

 Tổng sản phẩm trong nước (GDP) quý I/2023 dự kiến ​​tăng 3,32% so với cùng kỳ năm trước,  thấp nhất trong 6 quý gần đây, theo số liệu từ Tổng cục Thống kê. 

  Nhìn nhận về tình hình kinh tế hiện nay, TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương, cho rằng khó khăn  nằm ở cả phía cung và cầu  của nền kinh tế. 

  Với  nền kinh tế có độ mở lớn, Việt Nam chịu nhiều tác động của tình hình kinh tế toàn cầu, đặc biệt là  các đối tác thương mại lớn. Xu hướng chung trên thế giới hiện nay là thắt chặt tiền tệ để kiểm soát lạm phát, đồng thời giảm tăng trưởng. Các nền kinh tế lớn, đối tác thương mại lớn của Việt Nam như EU, Mỹ, Nhật Bản... được dự báo sẽ có mức tăng trưởng rất khiêm tốn trong năm nay và  năm tới. Điều này cho thấy nhu cầu nhập khẩu từ các nền kinh tế này chưa thể cải thiện trong một sớm một chiều. 

 Thực tế, trong hơn 6 tháng qua, chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) của ngành sản xuất  Việt Nam đã có  4 tháng ở dưới mức 50, cho thấy sự thu hẹp  sản xuất do hệ quả của việc sụt giảm đơn hàng. . 

 Muốn thúc đẩy kinh tế cần nới rộng chính sách tài khóa - Ảnh 1.  Nhà nước phải trở thành khách hàng đầu tiên của nền kinh tế 

 Đối với cầu trong nước, mặc dù yếu tố này đã phần nào được phát huy như một động lực  tăng trưởng trong giai đoạn trước, nhưng theo PGS. Phạm Thế Anh -  Đại học Kinh tế Quốc dân, Hiện nay, sức cầu trong nước đang suy yếu  do thu nhập của người dân  giảm, trong khi tăng trưởng kinh tế chậm lại khiến người dân phải tiết kiệm nhiều hơn.  

 Trước tình hình đó, Ngân hàng Nhà nước mới đây đã chủ động cắt giảm 2 lần lãi suất điều hành  trong vòng chưa đầy nửa tháng. Theo PGS. Theo ông Phạm Thế Anh, đây là hành động hợp lý trong bối cảnh lạm phát trong nước đang có xu hướng giảm, sức ép  tỷ giá, lãi suất từ ​​bên ngoài  không còn mạnh như  trước. Trong khi nếu duy trì lãi suất cao, điều kiện tín dụng trong nước  thắt chặt quá lâu, cộng với nhu cầu đối với hàng hóa Việt Nam từ nước ngoài  yếu đi sẽ dẫn đến những tác động tiêu cực lâu dài cho doanh nghiệp trong nước.  Vì vậy, có thể nói chính sách tiền tệ đã nhanh chóng chuyển  sang hỗ trợ để vực dậy tăng trưởng, theo PGS. Phạm L'Anh. 

 Trong khi đó, đầu tư công được kỳ vọng  trở thành “đầu tàu” của cả năm 2023 nhưng  quý I  vẫn khởi sắc chậm. Số liệu của Bộ Tài chính cho thấy, tỷ lệ giải ngân 3 tháng đầu năm 2023 mới đạt 9,69% kế hoạch, thấp hơn  kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (10,35%) và cũng thấp hơn chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao. kỳ năm 2022 (11,88%). 

 Việc chậm giải ngân vốn đầu tư công  khiến vai trò “vốn hạt giống” của hợp phần này có hiệu ứng dây chuyền trong thu hút đầu tư tư nhân. Điều này  phần nào được thể hiện qua số doanh nghiệp thành lập mới trong quý I năm nay giảm 2% về số lượng và giảm 34,1% về số vốn đăng ký. Đáng chú ý, trong quý I năm nay, trung bình mỗi tháng chỉ có gần 19.000 doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động, trong khi có tới gần 20.100 doanh nghiệp rút  khỏi thị trường.  

 “Có thể khó khăn hiện tại là đã tạo đáy, nhưng đáy này kéo dài hay  đáy đến một lúc nào đó lại thủng thì chưa chắc”, TS Nguyễn Đình Cung nói. 

 Thuế có thể “mở rộng tay” hơn 

 Nền kinh tế ảm đạm nhưng tình hình thu chi tài khóa tiếp tục chuyển biến sáng sủa khi chưa đi hết 1/4 thời gian của năm 2023 nhưng thu ngân sách nhà nước đã thực hiện hơn 30% kế hoạch  năm; kết dư ngân sách  quý I gần 130 nghìn tỷ đồng. PGS. Phạm Thế Anh cho rằng đã đến lúc thực hiện chính sách tài khóa nghịch chu kỳ, nghĩa là Chính phủ chi  mạnh tay đồng thời cắt giảm nguồn thu khi nền kinh tế  khó khăn và  ngược lại khi nền kinh tế nóng lên. Tuy nhiên, từ những năm đại dịch cho đến nay, khi các khoản đầu tư công chậm hoặc không  giải ngân được, chức năng hỗ trợ tăng trưởng của Việt Nam gần như tập trung hoàn toàn vào chính sách tiền tệ. 

 TS Nguyễn Đức Kiên - Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia phân tích, trong bối cảnh  cầu quốc tế suy giảm, năng lực doanh nghiệp trong nước hạn chế, Nhà nước phải trở thành khách hàng lớn nhất của nền kinh tế. Điều này thể hiện qua việc Chính phủ đẩy mạnh các dự án đầu tư công, liên tục tháo gỡ khó khăn cho các dự án trọng điểm. 

  Bên cạnh đó, ngân sách nhà nước thặng dư 2 năm liên tiếp  và  tiếp tục thặng dư trong quý đầu năm. Đây là cơ sở để xem xét đẩy nhanh việc  thực hiện các chính sách tài khóa thân thiện với tăng trưởng, kể cả khi bội chi ngân sách vượt mức đề ra là 4,42% GDP  cũng có thể chấp nhận được.  

 “Khi chấp nhận bội chi cao hơn, cơ quan điều hành chính sách tài khóa có thể nới rộng ‘dư địa’ cho chính sách cắt giảm thuế, từ đó chấp nhận giảm  thu để tiếp tục lèo lái nền kinh tế phục hồi vào năm 2022”, TS Nguyễn Đức  khuyến nghị Kiên. Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc điều hành Văn phòng  Nghiên cứu và phát triển kinh tế tư nhân (Hội đồng IV) cũng chia sẻ, hiện một trong những cụm khó khăn DN phản ánh  nhiều là  liên quan đến chính sách thuế hay việc áp dụng thuế. . Ví dụ, các công ty gỗ hoặc cao su bị truy thu hàng tỷ đồng tiền hoàn thuế do quy trình  kéo dài và  thiết kế chính sách không phù hợp. Nhưng các DN ngành giấy, VLXD cũng phản ánh khâu mua nguyên vật liệu  chưa tính thuế GTGT khiến tồn đọng nguồn lực lớn. 

 Khó khăn tiếp theo là các quy chuẩn kỹ thuật, điều kiện kinh doanh lạc hậu, chưa bám sát diễn biến thực tế. Đơn cử như giá bốc xếp tại cảng biển trong hoạt động logistics; hay các quy định liên quan đến thời gian làm việc,  tuổi lái xe, đăng ký xe cơ giới… cho hoạt động vận tải. Theo bà Thủy, chỉ riêng việc cắt giảm, cải cách các quy định kỹ thuật, điều kiện kinh doanh này đã tạo ra  nguồn lực lớn để  giảm chi phí, hỗ trợ hoạt động kinh doanh  trong bối cảnh  nhiều bất ổn như hiện nay.