Hạn sách tài khóa lạm phát

Kết quả tích cực 

 Sau đà phục hồi và phát triển của 6 tháng đầu năm, tình hình kinh tế - xã hội tháng 7 và 7 tháng đầu năm 2022 tiếp tục khởi sắc, đạt kết quả tích cực ở hầu hết các ngành, lĩnh vực. Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát trong tầm kiểm soát trong bối cảnh còn nhiều căng thẳng. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 7 tăng 0,4% so với tháng trước, bình quân 7 tháng tăng 2,54% so với cùng kỳ, thực tế ổn định so với cùng kỳ  2018 đến nay.  

 Thị trường tài chính, tiền tệ cơ bản ổn định;  duy trì lãi suất và tỷ giá hợp lý; tín dụng tăng 9,42% so với cuối năm 2021 và tăng 16,6% so với cùng kỳ; số dư lớn được đảm bảo. Thu ngân sách nhà nước ước đạt 77,5% dự toán, tăng 18,1%.  Vốn đầu tư thực hiện từ ngân sách nhà nước tháng 7 đạt 46,2 nghìn tỷ đồng, tăng 22,5% so với cùng kỳ; 7 tháng đạt hơn 237,6 nghìn tỷ đồng, đạt 43,3% kế hoạch, tăng 11,9% so với cùng kỳ. Vốn FDI thực hiện 7 tháng đạt 11,57 tỷ USD, tăng 10,2%, cao nhất kể từ năm 2018; vốn cổ phần điều chỉnh tăng thêm 7,24 tỷ USD, tăng 59,3% so với cùng kỳ. 

  Về chương trình phục hồi và phát triển, đến nay đã ban hành 14/17 văn bản, cơ bản tạo khung pháp lý và định hướng  để sớm đưa các chính sách vào thực tiễn. Trong đó, nhiều nội dung lần đầu  triển khai nhưng đã  nhanh chóng được xây dựng, đánh giá tác động và phân bổ đúng quy định. Giải ngân các chính sách theo chương trình được thực hiện tốt, thống kê sơ bộ đạt khoảng 48 nghìn tỷ đồng/301 nghìn tỷ đồng. Công tác phát triển doanh nghiệp đạt kết quả tích cực, số doanh nghiệp thành lập mới và ngừng hoạt động trong tháng 7 là 15.500 doanh nghiệp, 7 tháng là 133.700 doanh nghiệp (gấp 1,4 lần số doanh nghiệp rời  thị trường). Tổng  vốn xã hội bổ sung cho nền kinh tế  7 tháng vượt 3,3 nghìn tỷ đồng, tăng 37,2% so với cùng kỳ. 

 TS Cấn Văn Lực cho rằng vai trò của  chính sách tài khóa rất quan trọng 

 "phục hồi  kinh tế 

 Chính sách tài khóa tràn vào cuộc sống, thể hiện qua 4 khía cạnh 

 Trong bối cảnh doanh nghiệp, người dân và cả nước đang nỗ lực vực dậy sản xuất  kinh doanh sau dịch COVID-19 trong bối cảnh quốc tế còn nhiều rủi ro và thách thức, các  chính sách hỗ trợ theo kế hoạch chung và Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội 2022-2023 mà Quốc hội, Chính phủ đã ban hành từ đầu năm đang từng bước được triển khai. 

 Theo tiến sĩ. Cấn Văn Lực (Giám đốc trường đào tạo BIDV), với những thành tựu đạt được như hiện nay, vai trò của  chính sách thuế là rất quan trọng, tính toàn diện của  chính sách thuế hiện hành được thể hiện rõ nét qua 4 khía cạnh: 

 Thứ nhất, sản xuất công nghiệp phục hồi nhờ dịch bệnh được kiểm soát và ban hành, thực hiện các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp. Thông qua các chính sách kiểm soát dịch bệnh linh hoạt, chính sách thuế với việc miễn, giãn  thuế, tiền thuê đất, ổn định chi phí đầu vào cho doanh nghiệp (như giảm thuế, phí  xăng dầu) đã giúp hoạt động sản xuất  kinh doanh phục hồi tích cực. Chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp (IPI) 7 tháng đầu năm tăng 8,8% so với cùng kỳ, trên mức 7,9% của cùng kỳ năm 2021 và  tiệm cận dần mức 9,4% của cùng kỳ năm 2019, mức trước đại dịch. 

 Thứ hai, tiêu dùng trong nước phục hồi nhờ môi trường kinh tế vĩ mô  ổn định và các chính sách giảm thuế (giảm thuế VAT, thuế xuất nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và bảo vệ môi trường...). Trong 7 tháng qua, tổng mức bán lẻ hàng hóa đã tăng 16% theo năm, cao hơn  mức tăng 11% của năm 2019. Thứ ba, chính sách tài khóa đã góp phần kiểm soát giá cả và lạm phát trong bối cảnh  tăng trưởng mạnh thông qua: Việc cắt giảm các loại thuế, thuế tài nguyên (đặc biệt đối với mặt hàng xăng dầu, thuế GTGT…), từ đó thúc đẩy kiểm soát giá; Phối hợp với chính sách tiền tệ, giá cả ngày càng hiệu quả, góp phần tích cực kiểm soát lạm phát. 

 Thứ tư, đời sống xã hội được đảm bảo, tiến bộ xã hội của Việt Nam được nhiều tổ chức quốc tế đánh giá cao. Chỉ số phục hồi COVID-19 do Nikkei công bố vào tháng 7/2022 xếp Việt Nam đứng thứ 2 trên 121 quốc gia, tăng 88 bậc so với tháng 1/2022, cho thấy mức độ nối lại các hoạt động kinh tế - xã hội của Việt Nam sau khi chính phủ chuyển trạng thái chống dịch từ “Không  COVID” sang “Phòng chống dịch bệnh linh hoạt, thích ứng và hiệu quả”. Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm SandP, Moody's và Fitch đều nâng xếp hạng tín nhiệm dài hạn quốc gia  của Việt Nam lên mức "tích cực" nhờ kiểm soát tốt dịch bệnh, ổn định môi trường vĩ mô, kiểm soát giá cả và lạm phát. 

 Từ cuối năm ngoái và đầu năm 2022, Quốc hội và chính phủ đã đánh giá chính sách tài khóa là chính sách trọng tâm trong quá trình phục hồi kinh tế - xã hội, như: Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11 tháng 01 năm 2022 của Quốc hội và Nghị quyết 11/NQ-CP ngày 30 tháng 01 năm 2022 của Chính phủ về chương trình phục hồi. 

 Chương trình phục hồi đó tập trung triển khai các chính sách tài khóa là chủ yếu, chiếm khoảng 81% tổng giá trị chương trình bao gồm các cấu phần hỗ trợ về an sinh xã hội, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi, đầu tư cơ sở hạ tầng và nâng cao năng lực y tế, chuyển đổi số doanh nghiệp.  

 Trong đó, một số chính sách quan trọng như: (i) Giảm 2% thuế giá trị gia tăng để thúc đẩy cả sản xuất và tiêu dùng, góp phần kiểm soát lạm phát; (ii) Gia hạn thời hạn nộp thuế, tiền thuê đất quy mô 135 nghìn tỷ đồng; (iii) Hỗ trợ lãi suất từ tiền NSNN với giá trị 40 nghìn tỷ đồng, (iv) Hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động quy mô 6,6 nghìn tỷ đồng; và (v) Cính sách tăng đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng với quy mô 113,85 nghìn tỷ đồng dành cho đầu tư hạ tầng giao thông chiến lược là chính sách được kỳ vọng tạo cú hích cho phục hồi kinh tế khi được triển khai hiệu quả. 

  Bộ Tài chính nỗ lực đề xuất và thực thi hiệu quả các chính sách tài khóa 

 Với tình hình kinh tế - xã hội tăng trưởng khả quan, những nỗ lực của Bộ Tài chính trong việc ban hành các chính sách tài khóa trong thời gian qua cũng được ghi nhận và đánh giá cao.  

 Chia sẻ về vấn đề này, TS. Cấn Văn Lực cho biết, Bộ Tài chính đã có sự chủ động, tích cực và quyết liệt trong việc đề xuất và thực thi chính sách tài khóa để hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua khó khăn gây ra bởi đại dịch COVID-19 theo tinh thần của Chương trình phục hồi nêu trên và đã đạt kết quả tích cực ban đầu. Điển hình như: 

 Bước đầu, giảm 2% thuế suất thuế GTGT từ ngày 1/2 đến hết ngày 31/12/2022 đối với  nhóm hàng hóa, dịch vụ đang áp dụng  thuế suất thuế GTGT 10% (còn lại 8%) trừ một số hàng hóa, dịch vụ. Ước tính 7 tháng đầu năm 2022, số thu thuế GTGT giảm khoảng 21.810 tỷ đồng  (đạt gần 45% kế hoạch). 

  Thứ hai, về thực hiện chính sách giãn tài khóa (135 nghìn tỷ đồng), đến nay đã giãn tài khóa được 43.058 tỷ đồng (bằng khoảng 32% kế hoạch).  

 Thứ ba, giảm 50% lệ phí trước bạ đối với  ô tô lắp ráp trong nước theo quy định tại Nghị định số 103/2021/NĐ-CP ngày 26 tháng 11 năm 2021 của Chính phủ. Ước tính 7 tháng đầu năm 2022  thực hiện khoảng 6.555 tỷ đồng.  Thứ tư, giảm 50% thuế suất thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu bay theo Nghị quyết số 13/2021/UBTVQH15 ngày 31 tháng 12 năm 2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội áp dụng từ ngày 01 tháng 01 đến  ngày 31 tháng 12 năm 2022. Ước tính 7 tháng đầu năm 2022 thu khoảng 737 tỷ đồng.  

 Thứ tư, giảm thuế suất thuế xuất nhập khẩu đối với nhiều nhóm  hàng theo quy định tại Nghị định số 101/2021/NĐ-CP ngày 15 tháng 11 năm 2021 của Chính phủ. Ước tính 7 tháng đầu năm 2022 thực hiện khoảng 925 tỷ đồng.  

 Thứ năm, giảm mức thu một số loại phí, lệ phí để hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho đồng bào bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 theo Thông tư số 120/2021/TT-BTC ngày 24 tháng 12 năm 2021, có hiệu lực trong 6 tháng đầu năm; ước tính thu về khoảng 900 tỷ đồng.  Thứ sáu, Bộ Tài chính  báo cáo Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 18/2022/UBTVQH15 ngày 23 tháng 3 năm 2022 giảm mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng, dầu, mỡ nhờn áp dụng từ ngày 01 tháng 4 đến ngày 31 tháng 12 năm 2022. Với quy mô dự kiến ​​khoảng 24 nghìn tỷ đồng, ước thực hiện 7 tháng đầu năm khoảng 8.909 tỷ đồng. Bên cạnh đó, trước tình hình giá xăng dầu  tăng đột biến, để kiểm soát giá, giảm bớt khó khăn cho nền kinh tế, Bộ Tài chính cũng đã chủ động báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục ban hành Nghị quyết Giảm mạnh thuế suất thuế bảo vệ môi trường đối với  xăng, dầu, mỡ nhờn (Nghị quyết số 11/2015/NĐ-CP). 

 Tiếp tục phát huy hiệu quả của chính sách tài khóa 

 Chia sẻ  một số nội dung cần thực hiện khi triển khai  chính sách tài khóa  thời gian tới, TS Cấn Văn Lực cho biết, mặc dù gói kích cầu đã được Quốc hội, Chính phủ ban hành khá sớm từ tháng 1/2022 nhưng một số cấu phần còn chậm. Cấu phần đầu tư cơ sở hạ tầng (quy mô 113 nghìn tỷ đồng) được kỳ vọng sẽ tạo cú hích cho phục hồi kinh tế, song đến nay vẫn chưa thể triển khai với nhiều nguyên nhân như giá nguyên vật liệu (sắt, thép, xi măng…) tăng cao ảnh hưởng tới khâu dự toán đầu tư; công tác chuẩn bị đầu tư của bộ, ngành, địa phương còn chậm; quy trình, thủ tục cần thực hiện theo luật đầu tư công. 

  Ngoài ra, việc triển khai gói hỗ trợ tiền thuê nhà còn vướng mắc do hướng dẫn thực hiện chưa chi tiết hoặc chậm trễ trong triển khai tại các địa phương. Tổng số lao động dự kiến hỗ trợ tiền thuê nhà khoảng 3,4 triệu người với quy mô 6.600 tỷ đồng, nhưng tới nay sau hơn 3 tháng các địa phương mới hỗ trợ được khoảng 1,2 triệu lao động, với tổng giá trị giải ngân gần 1.000 tỷ đồng (đạt khoảng 15%).  

 Điều này cho thấy trong thời gian tới, cần đặc biệt chú trọng khâu triển khai nhằm nâng cao hiệu quả của chính sách hỗ trợ, thúc đẩy phục hồi kinh tế cũng như làm giảm rủi ro “lệch pha” chính sách, lạm phát của Việt Nam với các nước trên thế giới (các nước hiện đang bước vào giai đoạn thu hồi các chính sách hỗ trợ, thắt chặt chính sách tài khóa và tiền tệ) trong bối cảnh kinh tế đã phục hồi và lạm phát toàn cầu gia tăng. 

 Ngoài ra, cần tiếp tục phát huy phối hợp hiệu quả chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ và chính sách giá cả, qua đó góp phần quan trọng kiểm soát lạm phát khoảng 4% năm nay và ổn định tỷ giá, lãi suất trong tầm kiểm soát, cũng là để ổn định kinh tế vĩ mô và vẫn đảm bảo phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội như đã đề ra.