Công lý là lòng ngay thẳng lương thiện, tình cảnh rõ ràng. Bài viết phân tích làm rõ khái niệm và cách hiểu về thuật ngữ “trung thực” dưới góc độ pháp lý và các nội dung khác liên quan đến vấn đề này, cụ thể:
1. Quan niệm về tình yêu
Công lý là lòng ngay thẳng lương thiện, tình cảnh rõ ràng.
Thuật ngữ “công minh” được sử dụng trong Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 19985, tại Điều 195 quy định về trường hợp chiếm hữu tài sản không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình. Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2005 được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14 tháng 6 năm 2005 tiếp tục sử dụng thuật ngữ này trong trường hợp nêu trên.
Chiếm hữu tài sản không tuân theo quy định của Bộ luật dân sự, tức là trường hợp người chiếm hữu không phải là chủ sở hữu tài sản; không phải là người được chủ sở hữu ủy quyền quản lý tài sản; không phải là người được giao dịch dân sự chuyển giao quyền chiếm hữu theo ý chí của chủ sở hữu, không phải là người phát hiện tài sản bị bỏ rơi hoặc bị bỏ rơi, bỏ quên, chôn giấu, chìm đắm theo các điều kiện do pháp luật quy định, đó là chiếm hữu không có căn cứ pháp luật. Trong trường hợp có sự chiếm hữu không có căn cứ pháp luật thì đòi hỏi hành vi chiếm hữu ấy phải bị xử lí bằng quy định pháp luật cụ thể. Tuy nhiên, trong những trường hợp này, Bộ luật dân sự gián tiếp có sự phân biệt trường hợp chiếm hữu tài sản không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình với trường hợp việc chiếm hữu vừa không có căn cứ pháp luật vừa không ngay tình.
Người chiếm hữu tài sản không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình, tức là người đó chiếm hữu tài sản mà không biết và không thể biết việc đó là không có căn cứ pháp luật, khác với trường hợp không ngay tình là biết việc chiếm hữu đó là không có căn cứ pháp luật mà vẫn chiếm hữu như trường hợp người mua phải của gian mà không biết và không thể biết đó là của gian khác với trường hợp biết là của gian mà vẫn cố mua. Cần phân biệt ngay tình và không ngay tình vì điều đó đưa lại những hậu quả pháp lí khác hẳn nhau: nếu việc chiếm hữu tài sản không có căn cứ pháp luật mà lại không ngay tình, thì việc chiếm hữu đó không được bảo vệ, giao dịch dân sự mà người chiếm hữu không ngay tình thực hiện đưa đến sự chiếm hữu đó là vô hiệu và theo Bộ luật dân sự năm 2005 thì không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên từ thời điểm xác lập, các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận và ngược lại. Đối với trường hợp ngay tình, thì giao dịch của người đó vẫn có hiệu lực; nếu tài sản giao dịch bị tịch thu sung công quỹ nhà nước hoặc trả lại cho người có quyền nhận tài sản thì người đó có quyền yêu cầu người cùng mình xác lập giao dịch bồi thường cho mình thiệt hại xảy ra.2. Bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự vô hiệu
2.1 Điều kiện xác định bên thứ ba có thiện chí
Để xác định bên thứ ba ngay tình, các điều kiện sau phải được đáp ứng:
Thứ nhất, trước khi người thứ ba xác lập giao dịch dân sự thì giao dịch dân sự trước đó đã được xác lập, thực hiện nhưng giao dịch đó vô hiệu. Thứ hai, người thứ ba xác lập giao dịch phải ngay tình. Tức là trong trường hợp này, người thứ ba không biết hoặc không thể biết việc mình tham gia giao dịch dân sự với người không có quyền định đoạt tài sản, vật có liên quan đến giao dịch trước đó. Thứ ba, người thứ ba tham gia giao dịch dân sự phải là người có đủ năng lực pháp luật, năng lực hành vi dân sự. Nếu trong trường hợp họ không có đầy đủ năng lực hành vi thì phải có người giám hộ hoặc người đại diện hợp pháp theo quy định của pháp luật. Thứ tư, người thứ ba thực hiện nghĩa vụ, quyền dân sự trong giao dịch do mình xác lập. Nói cách khác, họ đã nhận được tài sản từ giao dịch và mục tiêu của giao dịch đã đạt được. Thứ năm, tài sản giao dịch phải là tài sản được phép lưu thông trên thị trường. Vì nếu vật bị cấm lưu hành thì người thứ ba phải biết mình đã giao kết giao dịch dân sự trái pháp luật và không thực hiện giao dịch đó. Thứ sáu, đối tượng và nội dung của giao dịch không được trái với quy định của pháp luật, đạo đức xã hội
Thứ bảy, trình tự xác lập giao dịch đúng trình tự pháp luật. Thứ tám, người thứ ba phải yêu cầu quyền đối với tài sản hoặc bồi thường thiệt hại khi tài sản của giao dịch bị tịch thu sung quỹ nhà nước hoặc trả lại cho chủ sở hữu, người chiếm hữu ngay tình.2.2 Quyền và lợi ích của bên thứ ba ngay tình trong giao dịch dân sự vô hiệu
Tại Điều 133 BLDS 2015 quy định “Bảo vệ lợi ích của người thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự vô hiệu”.
Điều 133 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
“Điều 133. Bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình làm cho hành vi dân sự vô hiệu
1. Trong trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu mà đối tượng của giao dịch là tài sản chưa đăng ký đã được chuyển giao ngay tình cho người thứ ba thì giao dịch được xác lập, thực hiện với người thứ ba vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp quy định tại Điều 167 của Bộ luật này. 2. Trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu nhưng tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền, sau đó được chuyển giao bằng một giao dịch khác cho người thứ ba ngay tình và người này căn cứ vào việc đăng ký đó mà xác lập, thực hiện giao dịch thì giao dịch đó không bị vô hiệu. Trường hợp tài sản phải đăng ký mà chưa được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì giao dịch với người thứ ba bị vô hiệu, trừ trường hợp người thứ ba ngay tình nhận được tài sản này thông qua bán đấu giá tại tổ chức có thẩm quyền hoặc giao dịch với người mà theo bản án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là chủ sở hữu tài sản nhưng sau đó chủ thể này không phải là chủ sở hữu tài sản do bản án, quyết định bị huỷ, sửa.3. Chủ sở hữu không có quyền đòi lại tài sản từ người thứ ba ngay tình, nếu giao dịch dân sự với người này không bị vô hiệu theo quy định tại khoản 2 Điều này nhưng có quyền khởi kiện, yêu cầu chủ thể có lỗi dẫn đến việc giao dịch được xác lập với người thứ ba phải hoàn trả những chi phí hợp lý và bồi thường thiệt hại, nếu có.”
Quy định tại khoản 2, Điều 133 “Trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu nhưng tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền, sau đó được chuyển giao bằng một giao dịch khác cho người thứ ba ngay tình và người này căn cứ vào việc đăng ký đó mà xác lập, thực hiện giao dịch thì giao dịch đó không bị vô hiệu.” là hợp lý và rất cần thiết để bảo đảm an toàn, ổn định pháp lý cho các giao dịch dân sự, tránh rủi ro “bất khả kháng” ngoài khả năng kiểm soát, giúp doanh nghiệp và người dân yên tâm khi giao dịch đối với các tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Nội dung trên kế thừa toàn bộ quy định tại khoản 2 Điều 138 Bộ luật Dân sự năm 2005 đang có hiệu lực. Điều này cũng phù hợp với quy định tại điểm d, khoản 2, mục 106 về “kích hoạt và thu hồi Giấy chứng nhận đã cấp”, Luật Đất đai 2013 như sau: không thu hồi “Giấy chứng nhận đã cấp không đúng thẩm quyền, không đúng đối tượng sử dụng đất, không đúng diện tích đất, không đủ điều kiện cấp, không đúng mục đích sử dụng đất, thời hạn sử dụng đất, chuyển quyền sử dụng đất không đúng quy định của pháp luật nếu người được cấp quyền sử dụng đất có quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật, “quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai”.
Tuy nhiên, quy định trên bảo vệ bên thứ ba hợp pháp nhưng sẽ có nguy cơ xâm phạm lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu. Trong trường hợp này, vấn đề sau đây sẽ được giải quyết theo cơ chế đòi người làm sai bồi thường. Cái khó nhất trong vụ việc này là phần lớn hoặc tất cả lỗi thuộc về cơ quan nhà nước, nhưng rất khó để yêu cầu cơ quan nhà nước bồi thường thiệt hại.3. Ý nghĩa của việc bảo vệ quyền và lợi ích của người thứ ba ngay tình
Bảo vệ lợi ích của người thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự vô hiệu là nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia giao dịch. Pháp luật ưu tiên bảo vệ quyền và lợi ích của chủ sở hữu nhưng các quy định liên quan đến bảo vệ lợi ích của bên thứ ba công bằng tạo cơ chế hài hòa lợi ích giữa chủ sở hữu và bên thứ ba công bằng. Việc cân bằng lợi ích giữa chủ sở hữu và người thứ ba ngay tình nhằm bảo vệ quyền của chủ sở hữu hợp pháp tài sản, lợi ích hợp pháp, chính đáng của các bên tham gia giao dịch, đồng thời tính đến sự ổn định của quan hệ dân sự, tránh những rắc rối không đáng có, khuyến khích các chủ thể tự bảo vệ lợi ích của mình, góp phần xây dựng quan hệ dân sự của các bên.
4. Kết luận về tình yêu
Như vậy, sau khi biết được câu hỏi trên, khi giao dịch dân sự vô hiệu sẽ đặt ra vấn đề bảo vệ người thứ ba ngay tình, tuy nhiên, việc bảo vệ lợi ích của người thứ ba ngay tình phải được cân nhắc với lợi ích của chủ sở hữu ban đầu. Đồng thời, xác thực giao dịch là cách tối ưu để bảo vệ lợi ích của bên thứ ba thiện chí, nhưng không phải mọi giao dịch của bên thứ ba thiện chí đều được công nhận là hợp lệ như nhau. Nếu xác nhận giao dịch của bên thứ ba thiện chí là hợp lệ, họ sẽ nhận được quyền sở hữu giao dịch, nếu giao dịch của bên thứ ba thiện chí không hợp lệ, quyền lợi của họ được bảo vệ bằng cách yêu cầu bồi thường thiệt hại. Cuối cùng, để góp phần bảo vệ hợp lý quyền lợi của người thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự vô hiệu, pháp luật nên phân chia trường hợp tài sản phải đăng ký tài sản và trường hợp người thứ ba hợp pháp theo tình trạng đăng ký xác lập giao dịch thì giao dịch của người thứ ba sẽ không bị vô hiệu.
Nội dung bài viết:
Bình luận