Đường lối CNH, HĐH đất nước

1. Công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới (trước 1986)

Sau 5 năm khôi phục kinh tế và cải tạo xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (9-1960) khẳng định: “...miền Bắc nước ta cần tiến ngay vào cách mạng xã hội chủ nghĩa, có đủ điều kiện vượt qua giai đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa. giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa và tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội”.

Mục tiêu cơ bản của công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc được xác định tại Đại hội lần thứ III của Đảng là: “Xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa cân đối và hiện đại, gắn công nghiệp với nông nghiệp, lấy công nghiệp nặng làm cơ sở, ưu tiên phát triển công nghiệp nặng. công nghiệp trong một thời gian hợp lý". vừa ra sức phát triển nông nghiệp và công nghiệp nhẹ, nhằm đưa nước ta từ một nước nông nghiệp lạc hậu trở thành một nước có nền công nghiệp và nông nghiệp hiện đại”. Thực hiện chủ trương này, Hội nghị Trung ương 7 (khóa III) đã đề ra phương hướng xây dựng và phát triển công nghiệp như sau: Ưu tiên phát triển công nghiệp nặng một cách hợp lý; kết hợp chặt chẽ giữa phát triển công nghiệp và phát triển nông nghiệp; ra sức phát triển công nghiệp nhẹ, đồng thời ưu tiên phát triển công nghiệp nặng; phấn đấu phát triển công nghiệp Trung ương, đồng thời thúc đẩy phát triển công nghiệp địa phương.

Ngày 30-4-1975, miền Nam được giải phóng, đất nước hoàn toàn độc lập, thống nhất cùng quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Trước tình hình trong nước và quốc tế có nhiều thay đổi, trên cơ sở những nhận thức cơ bản về công nghiệp hoá ở miền Bắc, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng (tháng 12-1976) đã đề ra đường lối công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa: "Đẩy mạnh công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa, xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, đưa nền kinh tế nước ta từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, ưu tiên phát triển công nghiệp nặng một cách hợp lý trên cơ sở phát triển nông nghiệp và công nghiệp nhẹ, kết hợp xây dựng công nghiệp và nông nghiệp cả nước thành một cơ cấu kinh tế công - nông nghiệp; vừa xây dựng kinh tế trung ương vừa phát triển kinh tế địa phương, kết hợp kinh tế trung ương với kinh tế địa phương trong một cơ cấu kinh tế quốc dân thống nhất".

Sau 5 năm thực hiện đường lối công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa do Đại hội IV đề ra (1976 - 1981). Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng (tháng 3-1982) đã có sự điều chỉnh: “Cần lập trung sức phát triển mạnh nông nghiệp, coi nông nghiệp là mặt trận hàng đầu, đưa nông nghiệp một bước lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, ra sức đẩy mạnh sản xuất hàng tiêu dùng và tiếp tục xây dựng một số ngành công nghiệp nặng quan trọng; kết hợp nông nghiệp, công nghiệp hàng tiêu dùng và công nghiệp nặng trong một cơ cấu công - nông nghiệp hợp lý". Đó là sự điều chỉnh đúng đắn, phù hợp với thực tiễn cách mạng Việt Nam. Tuy nhiên, trong những năm 1960 - 1985, chúng ta đã thực hiện chưa đúng sự điều chỉnh chiến lược quan trọng này.

2. Đường lối công nghiệp hoá, hiện đại hoá thời kỳ đổi mới (từ năm 1986)

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (tháng 12-1986) với tinh thần "nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật" đã nghiêm khắc chỉ ra những sai lầm trong nhận thức và chủ trương công nghiệp hoá thời kỳ năm 1960 - 1985: chúng ta đã phạm sai lầm trong việc xác định mục tiêu và bước đi về xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật, cải tạo xã hội chủ nghĩa và quản lý kinh tế. Do tư tưởng chi đạo chủ quan, nóng vội muốn bỏ qua những bước đi cần thiết nên chúng ta đã chủ trương đẩy mạnh công nghiệp hoá trong khi chưa có đủ các tiền đề cần thiết; trong bố trí cơ cấu kinh tế, xuất phát từ mong muốn đi nhanh, không kết hợp chặt chẽ ngay từ đầu công nghiệp với nông nghiệp thành một cơ cấu hợp lý, thiên về xây đựng công nghiệp nặng, không tập trung sức giải quyết về căn bản vấn đề lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu. Kết quả là đầu tư nhiều nhưng hiệu quả thấp; không thực hiện nghiêm chỉnh Nghị quyết Đại hội V, chưa coi nông nghiệp là mặt trận hàng đầu, công nghiệp nặng không phục vụ kịp thời nông nghiệp và công nghiệp nhẹ.

Từ việc chỉ ra những sai lầm, khuyết điểm, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đã cụ thể hoá những nội dung chính của công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa trong những năm còn lại của chặng đường đầu tiên được Đại hội lần thứ V của Đảng xác định là "phải thật sự tập trung sức người, sức của vào việc thực hiện cho được ba chương trình mục tiêu về lương thực - thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu’’.

Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương khóa VII (1/1994) đã tạo ra bước đột phá mới trong phát triển công nghiệp hóa và hiện thực hóa đất nước. Theo đó, “CNH, HĐH là quá trình chuyển đổi căn bản và toàn diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế - xã hội từ sử dụng chủ yếu lao động thủ công sang sử dụng chủ yếu lao động thủ công, sử dụng phổ biến sức lao động với trình độ tiên tiến và công nghệ, phương tiện và phương pháp hiện đại, trên cơ sở phát triển công nghiệp và tiến bộ khoa học và công nghệ, tạo ra năng suất lao động xã hội cao”.

Sau 10 năm thực hiện đường lối chấn hưng đất nước, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng (6-1996) khẳng định: “Đất nước ta đã ra khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội, nhưng một số nhiệm vụ đặt ra cho giai đoạn và thời kỳ đầu là chuẩn bị những tiền đề để công nghiệp hóa hoàn thành về cơ bản, cho phép chuyển sang thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. “. Đồng thời, Đại hội đưa ra những quan điểm về CNH, HĐH cũng như nội dung cơ bản của CNH, HĐH trong những năm còn lại của thập kỷ 90 của thế kỷ XX.