Như mọi loại hình dân chủ khác, dân chủ vô sản, theo V.I.Lênin, không phải là chế độ dân chủ cho tất cả mọi người; nó chỉ là dân chủ đối với quần chúng lao động và bị bóc lột; dân chủ vô sản là chế độ dân chủ vì lợi ích của đa số. Rằng, dân chủ trong chủ nghĩa xã hội bao quát tất cả các mặt của đời sống xã hội, trong đó, dân chủ trên lĩnh vực kinh tế là cơ sở; dân chủ đó càng hoàn thiện bao nhiêu, càng nhanh tới ngày tiêu vong bấy nhiêu. Dân chủ vô sản loại bỏ quyền dân chủ của tất cả các giai cấp là đối tượng của nhà nước vô sản, nó đưa quảng đại quần chúng nhân dân lên địa vị của người chủ chân chính của xã hội.
Với tư cách là đỉnh cao trong toàn bộ lịch sử tiến hóa của dân chủ, dân chủ xã hội chủ nghĩa có bản chất cơ bản sau:
Bản chất chính trị:
Dưới sự lãnh đạo duy nhất của một đảng của giai cấp công nhân (đảng Mác - Lênin) mà trên mọi lĩnh vực xã hội đều thực hiện quyền lực của nhân dân, thể hiện qua các quyền dân chủ, làm chủ, quyền con người, thỏa mãn ngày càng cao hơn các nhu cầu và các lợi ích của nhân dân.
Chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ rõ: Bản chất chính trị của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là sự lãnh đạo chính trị của giai cấp công nhân thông qua đảng của nó đối với toàn xã hội, nhưng không phải chỉ để thực hiện quyền lực và lợi ích riêng cho giai cấp công nhân, mà chủ yếu là để thực hiện quyền lực và lợi ích của toàn thể nhân dân, trong đó có giai cấp công nhân. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản lãnh đạo - nhân tố quan trọng bảo đảm thực quyền thuộc về nhân dân, bởi Đảng Cộng sản đại biểu cho trí tuệ, lợi ích của giai cấp công nhân, người lao động và của cả dân tộc. Theo nghĩa này, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là nhất nguyên về mặt chính trị. Sự lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua Đảng Cộng sản đối với toàn xã hội về mọi mặt được V.I.Lênin gọi là sự thống trị về chính trị.
Trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, người lao động là người làm chủ các quan hệ chính trị trong xã hội. Họ có quyền cử đại biểu để tham gia vào bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương, đóng góp ý kiến xây dựng chính sách, pháp luật, xây dựng bộ máy và cán bộ, công chức nhà nước. Quyền tham gia rộng rãi của nhân dân vào quản lý nhà nước là nội dung của dân chủ trong lĩnh vực chính trị. V.I.Lê-nin cũng chỉ rõ: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ của đại bộ phận nhân dân, của những người lao động bị bóc lột, là nền dân chủ mà nhân dân ngày càng tham gia nhiều hơn vào công việc của Nhà nước. . Trên tinh thần đó, V.I.Lê-nin đã thể hiện một cách khái quát bản chất và mục tiêu của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa rằng: đó là nền dân chủ “gấp triệu lần dân chủ tư sản”.
Nói về sự làm chủ của nhân dân trong lĩnh vực chính trị, Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ: Trong một nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bao nhiêu quyền lực thuộc về nhân dân, bao nhiêu quyền lực thuộc về nhân dân, bao nhiêu thuận lợi đều thuộc về nhân dân... Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, do đó, nhà nước xã hội chủ nghĩa thực chất là của dân, do dân, vì dân. Cách mạng xã hội chủ nghĩa khác với các cuộc cách mạng xã hội trước đây ở chỗ là cuộc cách mạng của số đông, vì lợi ích của đa số nhân dân. Cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1946) theo Hồ Chí Minh là dịp để cả nước tự do lựa chọn những người có tài, có đức đảm nhận công việc của nhà nước, “…việc nước muốn xử lý thì ai cũng làm. cả nước có quyền ứng cử và mọi công dân đều có quyền bầu cử. Quyền tham gia rộng rãi vào hoạt động quản lý nhà nước là nội dung của dân chủ trong lĩnh vực chính trị.
Xét về bản chất chính trị, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa vừa mang bản chất giai cấp công nhân, vừa có tính khái quát và tính dân tộc sâu sắc. Vì vậy, dân chủ xã hội chủ nghĩa khác về chất với dân chủ tư sản ở tính giai cấp (giai cấp công nhân và giai cấp tư sản); nhất nguyên và đa nguyên; một phần hoặc nhiều phần; về bản chất của nhà nước (nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nhà nước pháp quyền tư sản).
Bản chất kinh tế:
Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa dựa trên chế độ sở hữu xã hội đối với những tư liệu sản xuất chủ yếu của toàn xã hội đáp ứng sự phát triển ngày càng cao của lực lượng sản xuất dựa trên khoa học và công nghệ hiện đại nhằm thoả mãn nhu cầu vật chất và tinh thần ngày càng cao của nhân dân. người đi làm. Bản chất kinh tế này chỉ được bộc lộ đầy đủ thông qua quá trình ổn định chính trị, phát triển sản xuất và nâng cao đời sống của toàn xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng Mác - Lênin và sự hướng dẫn, giúp đỡ của Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Thứ nhất, bảo đảm quyền làm chủ tư liệu sản xuất chủ yếu của người dân; quyền tài sản trong quá trình sản xuất, kinh doanh, quản lý và phân phối, phải coi lợi ích kinh tế của người lao động là động lực cơ bản nhất để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Bản chất kinh tế của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa khác với bản chất kinh tế của các chế độ tư hữu, áp bức, bóc lột và bất công, nhưng cũng như mọi nền kinh tế xã hội chủ nghĩa, nó không hình thành từ “vô” theo ý muốn của mỗi người. Nền kinh tế xã hội chủ nghĩa còn là sự kế thừa và phát triển mọi thành tựu mà loài người đã tạo ra trong lịch sử, đồng thời lọc bỏ những yếu tố thụt lùi, tiêu cực, hạn chế... của các chế độ kinh tế trước đây, nhất là bản chất tư hữu, áp bức, bóc lột. , bất công... cho đại đa số nhân dân.
Khác với dân chủ tư sản, bản chất kinh tế của dân chủ xã hội chủ nghĩa là xác lập chế độ sở hữu công cộng về tư liệu sản xuất chủ yếu và xác lập chế độ phân phối lợi nhuận theo kết quả lao động làm chủ yếu.
Bản chất tư tưởng - văn hóa - xã hội:
Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa lấy hệ tư tưởng Mác - Lênin - hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, làm chủ đạo cho mọi hình thái ý thức xã hội khác trong xã hội mới. đồng thời kế thừa và phát huy những tinh hoa văn hóa truyền thống của dân tộc; tiếp thu những giá trị tư tưởng - văn hóa, văn minh, tiến bộ xã hội... mà nhân loại đã sáng tạo ra ở mọi quốc gia, mọi dân tộc... Trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, nhân dân là chủ nhân của các giá trị văn hóa tinh thần; nâng cao trình độ văn hóa, có điều kiện phát triển bản thân. Theo quan điểm này, dân chủ là thành tựu văn hóa, là quá trình sáng tạo văn hóa, thể hiện khát vọng tự do sáng tạo và phát triển.
Trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, có sự kết hợp hài hòa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể và lợi ích toàn xã hội. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ra sức huy động, thu hút mọi tiềm năng sáng tạo và hoạt động xã hội của nhân dân vào sự nghiệp xây dựng xã hội mới.
Với những bản chất nêu trên, dân chủ xã hội chủ nghĩa trước hết và chủ yếu được thực hiện bằng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, là kết quả hoạt động tự giác của quần chúng nhân dân dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân, dân chủ xã hội chủ nghĩa chỉ có được với điều kiện tiên quyết là bảo đảm vai trò lãnh đạo duy nhất của Đảng Cộng sản. Bởi lẽ, nhờ nắm vững hệ tư tưởng cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác – Lênin và đưa nó vào quần chúng, Đảng mang lại cho phong trào quần chúng tính tự giác cao trong quá trình xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; thông qua công tác tuyên truyền, giáo dục của mình, Đảng nâng cao trình độ giác ngộ chính trị, trình độ văn hóa dân chủ của nhân dân để họ có khả năng thực hiện hữu hiệu những yêu cầu dân chủ phản ánh đúng quy luật phát triển xã hội. Chỉ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhân dân mới đấu tranh có hiệu quả chống lại mọi mưu đồ lợi dụng dân chủ vì những động cơ đi ngược lại lợi ích của nhân dân.
Với những ý nghĩa như vậy, dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhất nguyên về chính trị, bảo đảm vai trò lãnh đạo duy nhất của Đảng Cộng sản không loại trừ nhau mà ngược lại, chính sự lãnh đạo của Đảng là điều kiện cho dân chủ xã hội chủ nghĩa ra đời, tồn tại và phát triển.
Với tất cả những đặc trưng đó, dân chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ cao hơn về chất so với nền dân chủ tư sản, là nền dân chủ mà ở đó, mọi quyền lực thuộc về nhân dân, dân là chủ và dân làm chủ; dân chủ và pháp luật nằm trong sự thống nhất biện chứng; được thực hiện bằng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Nội dung bài viết:
Bình luận