Chính sách tài khóa năm 2019

1. Chính sách tài khóa là gì?  

Chính sách tài khóa là việc chính phủ sử dụng thuế  và chi tiêu để điều chỉnh mức chi tiêu chung trong nền kinh tế, khi sản lượng thực tế của nền kinh tế chênh lệch quá xa về bên phải hoặc bên trái  sản lượng tiềm năng. nền kinh tế  gần với mức sản lượng tiềm năng. 

  Theo cách tiếp cận của Keynes,  vai trò trung tâm của chính phủ là chính sách tài khóa. Chính phủ sẽ sử dụng chính sách tài khóa với các công cụ khác nhau cho từng điều kiện cụ thể của nền kinh tế.  Giả sử nền kinh tế  suy thoái và thất nghiệp. Các công ty tư nhân không muốn đầu tư nhiều hơn và người tiêu dùng không muốn chi tiêu cho tiêu dùng của họ. Nhu cầu tổng thể là rất thấp. Hiện nay, để tăng tổng cầu, chính phủ phải tăng chi tiêu hoặc giảm thuế để tăng mức chi tiêu trong nền kinh tế. Trong mô hình số nhân đầy đủ,  tăng chi tiêu của chính phủ và giảm thuế sẽ dẫn đến tăng sản lượng thực tế  và trở lại tình trạng toàn dụng lao động. Ngược lại, khi nền kinh tế  ở trạng thái phát triển quá mức, tăng trưởng cao, lạm phát gia tăng, chính phủ có thể cắt giảm chi tiêu và tăng thuế, do đó tổng cầu sẽ làm giảm sản lượng thực  và lạm phát thấp hơn. Tuy nhiên, trên thực tế, chính sách tài khóa chưa đủ mạnh, nhất là trong điều kiện  kinh tế hiện nay.  

 2. Chính sách tài khóa trong thực tiễn 

 Trước khi triển khai chính sách tài khóa trên thực tế, chính phủ cần cân nhắc kỹ các vấn đề sau: 

 Thâm hụt sản lượng thực tế và mục tiêu  cho nền kinh tế 

 Cơ chế tự điều chỉnh của nền kinh tế khi không cần đến sự tác động của chính sách tài khóa. Những ràng buộc khi thực hiện chính sách tài khóa. Cơ chế tự điều tiết của nền kinh tế 

 Tự động thay đổi  hệ thống thuế: Các hệ thống thuế hiện đại bao gồm thuế lũy tiến đối với thu nhập cá nhân và lợi nhuận doanh nghiệp. Khi thu nhập quốc dân tăng thì số thu từ thuế cũng tăng  và ngược lại khi thu nhập quốc dân giảm thì số thu từ thuế cũng giảm. Mặc dù chính phủ chưa cần phải điều chỉnh mức thuế. Hệ thống thuế hoạt động như một bộ máy tự động điều chỉnh ổn định,  nhanh chóng và mạnh mẽ. 

 Hệ thống bảo hiểm: bao gồm bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và các khoản chuyển giao xã hội khác. Hệ thống này  khá nhạy cảm. Khi thất nghiệp hoặc mất việc làm, nghỉ hưu hoặc ốm đau, họ được nhận trợ cấp. Khi họ có việc làm, họ phải khấu trừ các khoản đóng góp bảo hiểm. Như vậy, khi nền kinh tế suy thoái, người lao động thất nghiệp nhưng được trợ cấp,  làm tăng tổng cầu, kích thích sản xuất. Khi nền kinh tế thịnh vượng, thu nhập tăng, phí bảo hiểm làm giảm thu nhập  và làm giảm tổng cầu, do đó sản lượng giảm. Như vậy, hệ thống bảo hiểm luôn có tác động tiêu cực đến chu kỳ kinh tế. 

 Tuy nhiên, các cơ chế bình ổn  tự động chỉ có tác dụng làm giảm bớt những biến động của nền kinh tế chứ không thể loại bỏ  hoàn toàn những biến động đó. Phần còn lại là vai trò của các chính sách kinh tế vĩ mô của chính phủ. 

 Các giới hạn  của chính sách tài khóa. Trên thực tế, chính sách tài khóa bị hạn chế vì một số lý do: 

 Khó xác định  chính xác tác động cần thiết  

 Có sự khác biệt về quan điểm và đánh giá về các sự kiện kinh tế 

 Có một sự không chắc chắn cố hữu trong  quan hệ kinh tế 

 Chính sách tài khóa có độ trễ khá lớn  

 Độ trễ bên trong: Thời gian cần thiết để thu thập, xử lý thông tin và đưa ra quyết định. Nhóm Trì hoãn Bên ngoài: Bao gồm việc phổ biến, triển khai và thực thi chính sách.  

 Cả hai độ trễ trên đều khá dài, phụ thuộc vào các yếu tố chính trị, thể chế và tổ chức. Các chính sách  không kịp thời sẽ làm  nền kinh tế thêm rối loạn thay vì ổn định nó. 

  Chính sách tài khóa thường được thực hiện thông qua các dự án công, xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển việc làm, trợ giúp xã hội. Hầu hết các dự án này  thực sự không hiệu quả, tham nhũng cao và mất nhiều thời gian để thành hiện thực. 

3. Chính sách tài khóa và vấn đề thâm hụt tài khóa 

 Khái niệm thâm hụt ngân sách 

 Khái niệm NSNN: 

 Ngân sách nhà nước là tổng kế hoạch chi  và thu  hàng năm của chính phủ. Bao gồm  kế hoạch thu (chủ yếu là thuế),  kế hoạch chi ngân sách nhà nước.  

 Gọi B là số dư ngân sách B = T – G.  

 Nếu B > 0 Thặng dư ngân sách 

 Nếu Bandlt; 0 Thâm hụt ngân sách 

 Nếu B = 0 Ngân sách cân đối. Các lý thuyết tài chính hiện đại cho rằng, ngân sách nhà nước không nhất thiết phải cân đối theo tháng và theo năm. Vấn đề là  quản lý thu, chi sao cho bội chi ngân sách không  quá lớn và kéo dài. 

  Tuy nhiên, nhiều nước, nhất là các nước đang phát triển vẫn theo đuổi chính sách tài khóa thận trọng, chi ngân sách nên trong khuôn khổ  nguồn thu. Trong điều kiện tăng trưởng kinh tế bình thường, nguồn thu ngân sách sẽ tăng và khi nền kinh tế  tăng trưởng chậm lại, nguồn thu ngân sách sẽ giảm. Ngược lại, trong điều kiện  kinh tế tăng trưởng, chi ngân sách sẽ giảm, còn trong điều kiện  kinh tế suy thoái, chi ngân sách sẽ tăng. Do đó, thâm hụt ngân sách sẽ trở nên tồi tệ hơn trong thời kỳ suy thoái bất chấp mọi nỗ lực của chính phủ. Vì vậy, để đánh giá tác động của chính sách tài khóa đối với thâm hụt ngân sách, người ta thường sử dụng chỉ số cân bằng ngân sách cân bằng với điều kiện nền kinh tế đang hoạt động ở mức sản lượng tiềm năng. 

  Một số khái niệm về thâm hụt ngân sách 

 Bội chi ngân sách thực tế:  là mức thâm hụt giữa thực chi và thực  thu  trong một thời kỳ nhất định.  Thâm hụt ngân sách cơ cấu: đây là mức thâm hụt được tính  trong trường hợp nền kinh tế hoạt động ở mức sản lượng tiềm năng.  Thâm hụt ngân sách theo chu kỳ: Thâm hụt ngân sách bị động do tính chất chu kỳ của nền kinh tế. Thâm hụt chu kỳ bằng hiệu số giữa thâm hụt thực tế và thâm hụt cơ cấu.  Trong ba loại thâm hụt trên, thâm hụt cơ cấu phản ánh hiệu quả  chủ quan của chính sách tài khóa như  chính sách tài khóa, chính sách xã hội, chính sách bảo hiểm, v.v. 

 Chính sách tài khóa cùng hướng và chính sách tài khóa ngược hướng 

 Mức thu nhập hoặc sản lượng thấp hơn sản lượng tiềm năng sẽ dẫn đến thâm hụt ngân sách. Mặt khác, đối với bất kỳ mức sản lượng nào cao hơn  sản lượng tiềm năng, ngân sách sẽ thặng dư. Chỉ ở mức sản lượng bằng với sản lượng tiềm năng thì ngân sách mới cân bằng.  Chính sách tài khóa một chiều 

 Nếu mục tiêu của chính phủ là luôn đạt được ngân sách cân bằng, bất kể sản lượng phát triển như thế nào, thì chính sách đó được gọi là chính sách tài khóa đơn hướng. 

 Khi đó, nếu nền kinh tế rơi vào  suy thoái, ngân sách sẽ bị thâm hụt, để  cân bằng ngân sách, chính phủ  phải cắt giảm chi tiêu hoặc tăng thuế hoặc sử dụng cả hai biện pháp. Đổi lại, việc giảm chi tiêu của chính phủ khiến sản lượng giảm, do đó suy thoái thậm chí còn tồi tệ hơn. 

 Đảo ngược chính sách tài khóa 

 Nếu mục tiêu của chính phủ là duy trì nền kinh tế  ở mức sản lượng tiềm năng với  việc làm đầy đủ, thì chính phủ phải thực hiện chính sách tài khóa đảo ngược  chu kỳ kinh doanh. Khi đó  nền kinh tế suy thoái, để tăng sản lượng, đưa sản lượng về gần với sản lượng tiềm năng, chính phủ phải tăng chi tiêu hoặc cắt giảm thuế, hoặc cả hai. Như vậy, ngân sách đã thâm hụt lại càng thâm hụt. 

  Việc chính phủ sử dụng chính sách tài khóa thuận hay nghịch chu kỳ kinh tế hay không là tùy thuộc vào tình hình kinh tế cụ thể của mỗi quốc gia, mỗi thời kỳ là khác nhau.  

 4. Thâm hụt ngân sách và bài toán thoái vốn đầu tư 

 Các biện pháp  chính sách tài khóa tích cực của chính phủ đã gây ra thâm hụt cơ cấu và dẫn đến suy giảm đầu tư. 

  Cơ chế thoát khỏi đầu tư như sau: khi tăng chi tiêu hoặc giảm thuế, GDP sẽ tăng  theo cấp số nhân,  cầu  tiền cũng  tăng. Với  cung tiền không đổi, lãi suất sẽ tăng, dẫn đến đầu tư giảm. Kết quả là, một số tăng trưởng GDP  có thể bị mất do thâm hụt cao, dẫn đến đầu tư thấp hơn. 

 Do đó, tác dụng của chính sách tài khóa sẽ giảm đi, tác động tương tự cũng có thể xảy ra đối với tiêu dùng tư nhân và xuất  nhập khẩu.  

 Có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề kích thước đầu ra, dự đoán tốt nhất là trong ngắn hạn, kích thước đầu ra là nhỏ, nhưng trong dài hạn, kích thước đầu ra là rất lớn. . 

 Việc nghiên cứu ảnh hưởng của thâm hụt ngân sách và suy giảm đầu tư đưa đến kết luận rằng cần  có sự phối hợp giữa việc thực hiện chính sách ngân sách và chính sách tiền tệ.  5. Các biện pháp tài trợ bội chi ngân sách 

 Khi thâm hụt ngân sách lớn và kéo dài, chính phủ  phải nghĩ đến các biện pháp để giảm  thâm hụt. Các biện pháp tăng thu, giảm chi. Tuy nhiên, cần xem xét tăng thu, giảm chi như thế nào, ở mức độ nào  để  ít tác động nhất đến tăng trưởng kinh tế. 

  Khi thực hiện  chính sách tài khóa, các biện pháp tăng thu, giảm chi không giải quyết được thâm hụt ngân sách. Các chính phủ phải dùng đến các biện pháp để tài trợ cho thâm hụt ngân sách.  Chính phủ có thể sử dụng các phương thức tài trợ sau: 

 Vay nợ trong nước (phát hành nợ công để vay trong dân) 

 Nợ nước ngoài 

 Sử dụng dự trữ ngoại hối 

 Vay ngân hàng (in tiền để chi tiêu) 

 Các biện pháp trên đều có một số tác động ngoài ý muốn, các chính phủ nên có biện pháp  hạn chế những tác động tiêu cực đến nền kinh tế quốc gia.